Egypte, Jordanië en Irak kwamen afgelopen zondag samen in de Iraakse hoofdstad Bagdad voor een heuse top. Het is de eerste keer in 31 jaar dat een Egyptische president nog een bezoek bracht aan Bagdad. In die zin kan het bezoek van al-Sisi aan ‘Mesopotamië’ historisch worden genoemd. De Jordaanse koning bezocht Irak voor het laatst in 2019, en toen was dat al 10 jaar geleden.

Sjiitische banaan

Toeval is dit allemaal niet. Door de inval van onder meer de Verenigde Staten in Irak in 2003 werd het regime van de soennitische dictator Saddam Hoessein omvergeworpen. Hierdoor kwamen de sjiieten aan de macht, de grootste bevolkingsgroep van het land. Dit liet Iran toe haar invloed in Irak te vergroten. Het voerde daar een politiek met koloniale trekjes. Geografisch gezien kwam dat goed uit. Op die manier kon men immers een zogenaamde sjiitische banaan creëren bestaande uit Iran, Irak, Syrië (waar een ‘heterodoxe’ sjiiet aan de macht is) en Libanon (waar het sjiitische Hezbollah — de partij van God — het land in een wurggreep houdt).

In Irak hebben afgelopen maanden echter heel wat betogingen plaatsgevonden tegen de corruptie in het land, en tegen de bemoeienissen van Iran. Steeds meer Iraakse sjiieten zijn de druk van Iran, en haar arrogante milities in Irak, beu. Ze laten dat ook merken. De meeste Iraakse sjiieten zijn bovendien ‘echte’ Arabieren. Zij laten zich niet zomaar de les spellen door de Perzische sjiieten uit Iran. Sedert mei 2020 is Moestafa al-Kadhimi eerste minister van Irak. Hij probeert de autonomie van Irak te verdedigen en betere relaties aan te knopen met de Verenigde Staten. De pro-Iraanse politici en milities in Irak zijn daar niet blij mee. De Iraakse president Barham Salih is dan weer een Koerd die zich onder meer verzette tegen de Turkse militaire bezetting van delen van noord-Syrië.

Heropening grenzen

Er werd op de drielandentop in Bagdad aandacht besteed aan de heropening van grenzen om de handel te bevorderen. Dat is vooral belangrijk voor Jordanië. Het land heeft te lijden gehad van de sluiting van de grenzen tussen Jordanië en Irak door de (burger)oorlogen in dit laatste land. Egypte tekende in februari al 15 memoranda of understanding (MOU’s) met Irak. Die hebben betrekking op olie, wegen, huisvesting, bouw en handel. Irak levert dit jaar overigens een pak ruwe olie uit de regio Basra aan de Egyptian General Petroleum Corporation (EGPC). Irak plant ook de bouw van een pijplijn om ruwe olie te transporteren van Basra naar de Jordaanse haven Aqaba, op een paar kilometer van het Israëlische Eilat.

Tussen Irak en Jordanië werden afgelopen jaren akkoorden ondertekend rond energie, gezondheidszorg en onderwijs. De drie landen bespraken afgelopen zondag ook samen de issues veiligheid, intelligence, energie, handel, drugshandel en cybercrime. Irak en Jordanië scharen zich ook achter Egypte wat betreft de rel van dit laatste land met Ethiopië rond de bouw van een stuwdam op de Ethiopische Nijl. Die zou de watervoorziening van Egypte in het gedrang kunnen brengen.

Gemeenschappelijke visie

De drie landen proberen een gemeenschappelijke visie uit te werken wat betreft de problemen in Syrië, Libië, Jemen en Israël/Palestina. Wat Syrië betreft bestaat er overeenstemming over dat Bashar al-Assad aan de macht blijft in dat land. En dat men de komende jaren dus met hem moet overleggen. Voor de oplossing van het Syrische conflict baseert men zich op de resoluties van de Verenigde Naties. Jordanië hoopt op de terugkeer van Syrische vluchtelingen naar hun land. Jordanië werd sedert de oprichting van de staat in Israël in 1948 overstelpt door Palestijnse vluchtelingen. Daar kwamen na de inval van westerse landen in 2003 in Irak ook nog eens een pak Iraakse vluchtelingen bij.

Inzake Libië zijn de drie landen van mening dat de buitenlandse (para)militaire bemoeienissen met het land (lees: de bemoeienissen van Turkije) maar eens moeten ophouden. Achter de burgeroorlog in Jemen wordt best een punt gezet, vinden ze. En Iran moet stoppen met de sjiitische Houthi’s te steunen. De humanitaire catastrofe in het land is niet meer te overzien. Inzake Israël/Palestina staat men achter de heropbouw van de door oorlog grotendeels verwoeste Gazastrook. En de tweestatenoplossing (een Palestijnse staat in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever dus) blijft de beste optie.

De top in Bagdad tussen Egypte, Irak en Jordanië is een poging om Irak los te weken van Iran. Om het land terug te brengen in de Arabische familie. Tevens is het een zet tegen de Iraanse expansiedrang in het Midden Oosten, alsook een zet tegen de as Turkije-Qatar-moslimbroeders. Het versterkt de as van prowesterse landen in de Arabische wereld.

MOU

Egypte en Jordanië weken Irak los van Iran