Op 25 september trekken de Italianen naar de stembus. Het rechtse blok van Lega, Forza Italia en Fratelli d’Italia sloot de afgelopen maanden de rangen en ligt op kop om de overwinning binnen te halen. Haalt rechts de overwinning binnen, dan levert de grootste partij van de coalitie, de radicaal-rechtse Fratelli d’Italia, met partijleider Giorgia Meloni de eerste vrouwelijke premier van Italië.

Binnenkort kiezen de Italianen een opvolger voor huidig premier Mario Draghi. De voormalige voorzitter van de Europese Centrale Bank leidde sinds februari 2021 een regering van nationale eenheid, maar daar kwam deze zomer abrupt een einde aan. Tijdens een stemming over de toekenning van een steunpakket voor Italiaanse gezinnen om de inflatie tegen te gaan, onthield de Vijfsterrenbeweging zich. Toen bij de daaropvolgende vertrouwensstemming ook Lega en Forza Italia zich onthielden, was de regeringscrisis compleet. Draghi, zelf geen partijpoliticus maar technocraat, hield de eer aan zichzelf en bood zijn ontslag aan.

Verkiezingskoorts

Wikimedia Commons

Mario Draghi

Zo kwam er een eind aan Draghi’s regering van nationale eenheid die ontstaan was om Italië uit de covid-crisis te loodsen. Tot dan toe had de regering-Draghi nochtans goed werk geleverd: ze was erin geslaagd om miljarden uit het Europese heropbouwfonds binnen te halen en er lagen plannen klaar om de torenhoge staatsschuld weg te werken.

Maar afgelopen zomer kwamen er breuken in het vertrouwen tussen de partijen. Met verkiezingen in aantocht in 2023, sloegen verschillende partijen electoraal aan het rekenen.

Na de verkiezingen van 2018 kwam de Vijfsterrenbeweging als grootste partij uit de stembus. Vier jaar later blijft nog weinig over van dat succes. Bovendien stapten deze zomer minister van Buitenlandse Zaken Luigi di Maio en andere partijleden uit de partij na onenigheid over de standpunten van de partij over de oorlog in Oekraïne. Door vervroegde verkiezingen uit te lokken, hoopt de Vijfsterrenbeweging een verdere neergang tegen te gaan.

Ook voor de rechtse partijen komen vervroegde verkiezingen niet ongelegen: de peilingen voorspellen dat het rechtse blok van Lega, Forza Italia en Fratelli d’Italia samen maar liefst 46 procent van de stemmen zullen binnen halen.

Rechts zegezeker?

Terwijl de rechtse partijen erin geslaagd zijn om de rangen te sluiten, gebeurt aan de linkerzijde het tegenovergestelde. De centrumlinkse Partito Democratico zou met 23 procent van de stemmen de tweede grootste partij van het land worden, maar zag kleinere linkse partijen, zoals Italia Viva van ex-premier Matteo Renzi, zich tegen hen keren. Een samenwerking met de Vijfsterrenbeweging lijkt uitgesloten, nadat de partij de stekker uit de regering-Draghi trok.

En zo lijkt de vraag niet of, maar eerder met welke voorsprong het rechtse blok de verkiezingen wint. Binnen dat rechtse blok is niet langer de rechts-liberale Forza Italia van Silvio Berlusconi of de radicaal-rechtse Lega van Matteo Salvini het politieke zwaargewicht, maar de Broeders van Italië (Fratelli d’Italia) van Giorgia Meloni. Volgens de peilingen zou één vierde van de Italianen op de partij van Meloni stemmen. En zo zou Meloni de eerste vrouwelijke premier van Italië kunnen worden.

Fascistisch verleden

Fratelli d’Italia vloeide voort uit Alleanza Nazionale (Nationale Alliantie), een rechtse partij die ontstond uit de Movimento Sociale Italiano (Italiaanse Sociale Beweging), na de Tweede Wereldoorlog opgericht door sympathisanten van Mussolini. Hoe zorgwekkend is het dat Italië misschien een premier krijgt die voorzitter is van een partij met wortels in het fascisme?

‘In tegenstelling tot het fascisme verwerpt Giorgia Meloni de democratie niet, maar vindt ze het net heel belangrijk dat het volk zich via verkiezingen kan uitspreken. In dat opzicht zou ik Broeders van Italië eerder post-fascistisch dan neofascistisch noemen’, zo omschrijft politicoloog Giovanni Orsina haar in de Italiaanse pers.

Meloni mag zich dan wel een gematigder imago proberen aan te meten, ondubbelzinnig het fascisme veroordelen doet ze ook niet. In het partijlogo van Fratelli d’Italia staat nog altijd de vlam in de Italiaanse driekleur centraal, een verwijzing naar de vlam bij het graf van Mussolini. En tijdens de vorige verkiezingen in 2018 trapte ze haar campagne af in Latina, een klein stadje buiten Rome dat door de fascisten werd gebouwd.

Vernieuwend alternatief

Wikimedia Commons

Matteo Salvini

Ongetwijfeld haalt Meloni stemmen bij neofascistische groeperingen als Casapound en Forza Nuova, maar die bieden geen verklaring voor haar recente populariteit. Broeders van Italië lijkt vooral te profiteren van haar oppositiestatus. Als enige partij maakte ze geen deel uit van de (gevallen) regering van nationale eenheid, waardoor ze zich kan presenteren als vernieuwend alternatief.

Haar ideeën zijn nochtans eerder conservatief dan vernieuwend te noemen. Ze noemt zich uitgesproken christen, hecht veel waarde aan het traditionele gezin en wil niet dat de rechten van de lgbti-gemeenschap uitgebreid worden. Wie ongewenst zwanger wordt, wil ze overtuigen om het kind toch te houden.

Daarnaast haalt Meloni ook stemmen weg bij de Lega van Matteo Salvini, wiens harde migratiestandpunten ze deelt. Beide leiders zijn ook zeer kritisch voor de EU.

Wordt Meloni premier, dan komen Draghi’s inspanningen om goede banden te onderhouden met Europa, mogelijk op de helling te staan. En zo ook de Europese subsidies en leningen uit het Europese heropbouwfonds.

Movimento Sociale Italiano

Eerste minister Meloni klaar om politieke erfenis van Berlusconi te verzilveren

Wint radicaal-rechtse Fratelli d’Italia de Italiaanse verkiezingen?