Vrijdag berichtte La Libre over een passage in een advies van de GEMS, de wetenschappelijke adviescommissie. In de passage werd de mogelijkheid gesuggereerd om buitenlandse reizen te ontmoedigen met ‘permis de voyage coûteux ou exigeant’, dure en overdreven veeleisende reisvergunningen. Yves Van Laethem, de Franstalige Sciensano-woordvoerder, relativeerde het bericht. Het zou om een ongelukkige formulering gaan die niet in de tekst moch worden opgenomen. Hoe de passage dan toch de adviestekst gehaald heeft, kon Van Laethem niet zeggen.

Vandenbroucke boekje te buiten?

Het is een suggestie tussen haakjes waar La Libre over rapporteert, maar er komen nog vreemde zaken voor in het document. Zoals het antwoord op een vraag gesteld door minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (sp.a). De vraag luidt: ‘Welke additionele maatregelen zou het land kunnen nemen op vlak van internationaal reizen om (verdere) verspreiding van COVID-19 tegen te gaan?’ Een aanloop dus naar het ingestelde en gecontesteerde reisverbod. Het advies van de GEMS, gedomineerd door virologen, lijkt één op één te worden overgenomen door de politiek.

Wij vragen aan het kabinet-Vandenbroucke of hierover nog elders advies werd ingewonnen. Het kabinet antwoordt dat dit een zaak is voor het kabinet van minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V). Het kabinet-Vandenbroucke laat ook weten dat nergens anders advies werd ingewonnen. Ging Frank Vandenbroucke zijn bevoegdheid te buiten met de vraag aan de GEMS over een reisverbod? Het instellen van een uitreisverbod is een materie die wel degelijk valt onder Binnenlandse Zaken.

Wij nemen contact op met het kabinet-Verlinden. Daar lijken ze het in Keulen te horen donderen. ‘Eigenlijk valt het nog veel meer onder de bevoegdheid van Buitenlandse Zaken. De minister zet de maatregelen die onderling afgesproken worden in een Ministerieel Besluit. Nadien staat zij in voor de handhaving, zoals de grenscontroles. De regels worden door het overlegcomité vastgelegd.’ Op de vraag of Vandenbroucke door te verwijzen naar Verlinden niet toegeeft dat hij buiten zijn bevoegdheid treedt, klinkt het laconiek: ‘Ik denk dat het bijzonderste is dat het werk gedaan wordt en dat het advies gevraagd wordt. Ik denk niet dat de minister hem dat kwalijk neemt…‘

Gebrek aan multidisciplinair advies

Heeft de GEMS eigenlijk wel de expertise in huis om een dergelijke verregaande beslissing als een reisverbod te rechtvaardigen? In elk geval wordt in het advies geen rekening gehouden met de internationale, Europese context. De EU is in elk geval niet gediend van deze eenzijdige beperking van het vrij verkeer van personen.

De GEMS wordt gedomineerd door de ‘Wilde Zalmen’, de groep virologen en aanverwanten rond Mark Van Ranst. Door het gebrek aan multidisciplinariteit heeft deze groep geen brede en diverse kijk op de problematiek en de crisis. Dit gebrek werd al herhaaldelijk aangekaart, onder meer ook op Doorbraak.

Aan de andere kant van de taalgrens is men de dominantie van de voornamelijk Vlaamse ‘virocratie‘ meer dan beu, blijkt ook uit de Franstalige pers. Een sentiment dat ook politieke vertaling krijgt. Zo voert George-Louis Bouchez (MR) al een tijdje de forcing voor versoepelingen. Intussen krijgt hij daar steun voor van Waals minister-president Elio Di Rupo (PS) en Elsens burgemeester Christos Doulkeridis (Ecolo). Ook Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) verklaarde al dat het tijd is om versoepelingen op tafel te leggen.

Vandenbroucke en De Croo in de tegenaanval

Maar dat is buiten Vandenbroucke en premier Alexander De Croo gerekend. Zondag sprak Vandenbroucke zich tijdens het VTM-middagjournaal in niet mis te verstane bewoordingen uit tegen het bespreekbaar maken van versoepelingen op het volgende Overlegcomité. Maandag organiseerde De Croo een persconferentie om duidelijk te maken dat we geen versoepelingen moeten verwachten in de nabije toekomst. Hij deed een beroep op Steven Van Gucht en Niel Hens van — alweer — de GEMS om die boodschap wetenschappelijk te onderbouwen.

Niel Hens mocht aan de hand van vier voorspellende modellen komen aantonen waarom versoepelingen geen goed idee zijn. Wat opvalt is dat hij zijn presentatie inleidt door te benadrukken dat de modellen allesbehalve zaligmakend zijn. Dat weerhoudt er hem verder niet van om ze als een zwaard van Damocles boven de hoofden van de bevolking te hangen.

Modellen misbruikt om angst levend te houden?

Modellen zijn complexe systemen, die perfect geschikt zijn om eender welke boodschap te ondersteunen. Bret Weinstein en Heather Heying, beiden evolutionair biologen, zeggen daar het volgende over: ‘Wanneer je genoeg parameters in een model stopt, kan je het eender welke uitkomst laten voorspellen. Zolang je de juiste gezichtsuitdrukking gebruikt, zoals enthousiasme en milde verassing op het einde, kan je zelfs jezelf overtuigen dat je je vooropgestelde resultaat niet in het model hebt verwerkt.’

‘In het algemeen kan je in een model eender wat kwijt. Wanneer je wil dat X de uitkomst is, is een model een geweldige manier om tot die conclusie te komen. (…) Dit soort misbruik komt het meest voor wanneer het model erg complex is en er politieke prijzen te winnen vallen met bepaalde conclusies…’

Modellen zijn geen wetenschappelijke bewijzen voor een wetenschappelijke hypothese. De modellen van Hens geven dus enkel een zweem van wetenschappelijkheid aan het discour van De Croo en Vandenbroucke. Of die poging indruk gaat maken op Bouchez & Co is maar de vraag.

Wachten op vrijdag

Ondertussen ziet het er naar uit dat het vrijdag een interessant Overlegcomité wordt. De discussies krijgen steeds meer een communautair kantje. Als PS en MR de handen in elkaar slaan aan de overkant van de taalgrens, wordt het moeilijk voor de tandem De Croo-Vandenbroucke om hun zin door te drijven.

Veel hangt af van de houding van Paul Magnette. Zijn clan bevolkt de federale regering. Voorlopig blijft het stil rond de socialistische partijvoorzitter. De clan-Di Rupo staat in elk geval al aan de kant van Bouchez. Nu een Brussels Ecolo-burgemeester zich aansluit, lijkt een Franstalig blok meer en meer realistisch. Misschien kan Jambon meesurfen op de Franstalige golf om de beoogde versoepelingen vrijdag op tafel te krijgen.

multidisciplinariteit

Franstalig verzet tegen expertendominantie over partijgrenzen heen