De Europese Unie besloot donderdag dat de Verenigde Staten, Canada en Noorwegen toetreden toe een militair project om de paraatheid van troepen en militair materieel te versnellen. Ze profileert zich steeds meer als militaire speler om moeilijke discussies in de lidstaten over meer geld voor defensie te ontlopen. De EU is een bypass om de NAVO van meer middelen te voorzien en in ruil eist de EU een prominentere rol op.

PESCO

Tijdens een bijeenkomst van de Raad Buitenlandse Zaken van Defensieministers van de 27 lidstaten in Brussel gaven de ministers onder leiding van de Nederlandse demissionair minister Ank Bijleveld-Schouten hun groenlicht (zie persbericht) voor de deelname. Canada, Noorwegen en de Verenigde Staten sluiten zich aan bij het door Nederland geleide EU-project Militaire Mobiliteit.

Het is de eerste keer dat landen die niet tot de Europese Unie behoren zich aansluiten bij een project in het samenwerkingsverband van de Permanent Structured Cooperation (PESCO). Sinds november 2020 staan PESCO-projecten in beginsel open voor andere (niet EU-) landen. In de coulissen speelde dit besluit dus al langer aangezien al in 2020 de deur werd opengezet.

Volgens de officiële lezing is het doel ‘om grensoverschrijdende militaire transporten in Europa te vereenvoudigen’. De uitleg is ook plausibel want militairen lopen nu vaak tegen administratieve en infrastructurele problemen aan. Om enkele te noemen: douaneformaliteiten of te smalle wegen en bruggen.

Havenstrijd der Lage Landen

Een oude tweestrijd tussen de havens van Antwerpen (nu met Brugge) en Rotterdam om de trafiek van de NAVO binnen te halen speelt ook een rol. Zo praatte Bijleveld-Schouten over de rol van Nederland om als ‘toegangspoort tot Europa’ te fungeren. De haven van Antwerpen was in alle conflicten vanaf de bevrijding na de Tweede Wereldoorlog de favoriete haven van de Amerikanen.

Bijleveld is al sedert haar benoeming fel voorstander van de militarisering van de EU binnen een sterkere NAVO. Vooral de ‘Permanent Gestructureerde Samenwerking’ (Pesco) en het Europees Defensieagentschap (EDA) krijgen al jaren enorm veel financiële middelen uit de EU-pot. Om als Europese bondgenoten een evenwichtiger bijdrage aan de NAVO te leveren én te komen tot een sterkere EU, moet er wat Bijleveld betreft niet alleen worden ingezet op de ontwikkeling van een ‘strategisch kompas’ (niet toevallig exact dezelfde metafoor die de Europese Commissie en de EU External Action Service gaven aan PESCO). Er moet ook worden geïnvesteerd in de ontwikkeling van capaciteiten die de Europese landen zowel in NAVO- kader als in EU-verband kunnen inzetten. Het verbeteren van de militaire mobiliteit versterkt uiteraard de militaire slagkracht van de EU.

Bijleveld, die systematisch over ‘Europa’ communiceert in plaats van over de Europese Unie waar ze haar eigenlijke rol speelt, berichtte het volgende: ‘Europa moet zelfstandig kunnen optreden wanneer de Europese belangen in het geding zijn. Daar maken we ook de NAVO sterker mee. Het snel kunnen verplaatsen en inzetten van militairen en hun materieel is essentieel voor een geloofwaardige afschrikking. Het is prachtig dat we drie belangrijke NAVO-leden aan ons Europese project kunnen toevoegen.’

EU-leger bestaat al

Met Europa bedoelt ze dus een EU-leger. Een leger dat steeds meer bestaat zonder dat de burgers of de parlementen in de EU-lidstaten daarover geraadpleegd werden. Een agenda die Bijleveld ook open en bloot propageert: ‘We hebben hier als projectleider lang naar uitgekeken en hard aan gewerkt om dit te bereiken. Met dit project zorgen we dat we militaire mobiliteit de komende jaren kunnen blijven verbeteren, en het komt bovendien de trans-Atlantische relatie en de samenwerking tussen EU en NAVO ten goede.’

Nu valt wel iets te zeggen voor samenwerking met de NAVO-lidstaten. Alleen, daartoe behoren ook IJsland en vele andere landen met strengere democratische controle en die doen dus nu niet mee. Waarom? De toegevoegde waarde van de drie landen die nu meedoen op het gebied van militaire mobiliteit in Europa is volgens Bijleveld groot. ‘De VS en Canada verplaatsen beiden geregeld grote aantallen eenheden door Europa en hebben hier veel expertise in. Noorwegen heeft veel ervaring met verplaatsingen in het noorden van Europa.’ Achter de schermen is trouwens al enige tijd een en ander op handen. Het Nederlandse kabinet stemde onlangs in met het ‘Nationaal Plan Militaire Mobiliteit’. Volgens dit plan worden drie corridors ingericht, speciaal bedoeld voor militaire verplaatsingen.

Tipje van de sluier

Opgelet: niet alle EU-lidstaten nemen deel aan PESCO. PESCO is een samenwerkingsverband waarin 25 EU-lidstaten nauwer met elkaar samenwerken op defensiegebied. Inmiddels hebben deze lidstaten 47 projecten gestart. Aan het project Militaire Mobiliteit wordt door alle 25 landen deelgenomen. Josep Borrell, de hoge vertegenwoordiger voor veiligheid en buitenlands beleid van de EU liet een nieuwe factsheet over PESCO online zetten op 6 mei. In een verklaring lichtte hij ook een tipje van de sluier betreft het signaal dat met deze beslissing wordt gegeven: ‘Their expertise will contribute to the project and, with it, to improving military mobility within and beyond the EU,’ dus binnen en buiten de EU.

De legers van de EU moeten dus mobieler worden buiten de EU. Dat is een duidelijk schot voor de boeg van de Russen, iets geheel anders dan de gebruikelijke mantra: ‘It will make EU defense more efficient and contribute to strengthen our security.’ Momenteel bevinden zo’n 70.000 Amerikaanse militairen zich in de EU. De hoofdreden is het behouden van het vertrouwen in de NAVO van Finland, Estland, Letland, Litouwen en Polen. Deze vijf landen vrezen immers agressie van Rusland. Poetin schendt trouwens constant het luchtruim van de EU, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk. Recent was er ook de troepenopbouw aan de Donbass in Oekraïne die de NAVO en de EU zeer grote zorgen baarde.

‘Quantumsprong in onze samenwerking’

De reden dat Canada nu zo prominent meedoet is dat binnen de NAVO de Canadezen een battlegroup leiden die aan de Russische grens gestationeerd is. Idem met de Noren in de Arctische zee. De echte agenda is dus niet het opheffen van bureaucratische ongein of wegsignalisatie. De echte agenda bestaat uit de lengte van vliegvelden, de hoogte en breedte van bruggen en tunnels op de fameuze militaire corridors richting grens met Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland. Daarom ook dat Canada sedert 24 november zijn bijdrage aan de NAVO aanzienlijk verhoogde. De Duitse minister van Defensie Annegret Kramp-Karrenbauer noemde de toetreding van Canadezen, Noren en Amerikanen ‘een quantumsprong in onze samenwerking’.

De burger moet niet naïef zijn. De NAVO heeft al decennia inspanningen geleverd om conflicterende regelgeving in haar lidstaten die troepentransport zouden belemmeren op te lossen. De hele uitleg is dus een tikje ongeloofwaardig. Beweren zoals Kramp-Karrenbauer dat bepaalde bruggen te licht zouden zijn voor tanks is doodgewoon ongeloofwaardig. Het Permanent Structured Cooperation (PESCO) pact dat de defensiebanden tussen EU-landen (25 van de 27) aanhaalt volgde op de annexatie van de Krim door Rusland in 2014. De Krim is historisch een deel van Oekraïne en net als de naburige Zee van Azov strategisch zeer belangrijk voor Rusland. Met 1,7 miljard euro budget tot 2028 moet PESCO met EU-geld de NAVO ondersteunen. De NAVO heeft 30 geallieerden. Het hele PESCO-verhaal draait om de financiering van de wapenwedloop met Rusland rond Oekraïne.

Nationaal Plan Militaire Mobiliteit

EU speelt NAVO