De verlenging van de vergunning van de Antwerpse verbrandingsoven voor huisvuil van ISVAG maakt groene activisten in villadorp Aartselaar woedend. Minister Zuhal Demir tilde de definitieve vergunning over de verkiezingen en verleende de oven een proeftermijn van twee jaar. De voordelen qua CO2- en stikstofuitstoot in de regio blijken voor Groen minder zwaar te wegen dan de gehate rood-witte schouw met rookpluim richting villawijken.

In 1978 namen de Antwerpse gemeenten een intercommunale verbrandingsoven in gebruik langs de Boomsesteenweg te Wilrijk. Sinds de late jaren 1980 groeide vanuit de villagemeente Aartselaar een hetze tegen de mogelijk schadelijke rookgassen van de ISVAG-oven van de Intercommunale voor Slib- en Vuilverwijdering van Antwerpse Gemeenten. Alles draait rond het ‘fallout-gebied’ met een straal van twee kilometer rondom de oven. Door de meest courante windrichting zijn Aartselaar en de Wilrijkse Neerlandwijk de plekken waar de meeste schadelijke gevolgen te meten zouden moeten zijn. Metingen bevestigden hogere concentraties van bepaalde stoffen waarop telkens extra maatregelen getroffen werden in de vorm van filters op de schouw van de oven. In 2010 beloofden de ISVAG-bestuurders dat ze voor de aflopende milieuvergunning slechts een nieuwe vergunning van tien jaar zouden aanvragen. Dit was in plaats van de gebruikelijke termijn van twintig jaar. De bedoeling was een nieuwe vestiging te zoeken voor de gehate afvalverbranding.

Dat was een bange politieke belofte die wel moest mislukken. De hoge rood-wit gestreepte schouw met rookpluim boezemde overal angst in. Relocatie lijkt een zelfmoorddossier voor politici.

ISVAG

Het warmtenet van ISVAG.

Geen verhuis mogelijk

De Intercommunale voor Slib- en Vuilverwijdering van Antwerpse Gemeenten (ISVAG) vertegenwoordigt 30 steden en gemeenten in de provincie Antwerpen. Die steden of gemeenten hebben óf een eigen huisvuilophaling, óf ze werken samen in een intergemeentelijke samenwerking. De meeste intercommunales fuseerden de laatste 30 jaar en vormen nu IGEAN (dat stond vroeger voor Intercommunale Grondbeleid en Expansie Antwerpen). IGEAN en de Stad Antwerpen halen het huisvuil op van 1,6 miljoen inwoners die samen jaarlijks ongeveer 170 000 ton niet-recyclebaar restafval en grofvuil produceren.

‘Driekwart van dat afval gaat naar de ISVAG-installatie aan de A12 in Wilrijk’, aldus de website van ISVAG. Met die verbranding produceert ISVAG elektriciteit voor meer dan 25 000 gezinnen. ISVAG produceert ook warmte voor een aantal bedrijven in de buurt. Dat is op zich niet vreselijk innovatief want de elektriciteitscentrale Interescaut in Schelle (nu een monument) deed dit ruim 50 jaar in de gemeentes Schelle en Niel om woningen te verwarmen.

ISVAG bestelde wetenschappelijke studies. Conclusie: een verhuis was quasi onmogelijk. De beste oplossing bleek de bouw van een nieuwe verbrandingsoven met grotere capaciteit die naast elektrische energie ook warmte via een warmtenet zou leveren aan de regio. De steden en gemeenten zouden sowieso voor 190 000 ton per jaar verbrandingscapaciteit nodig hebben. De korte termijn van de vergunning volstond niet en vanaf 2020 zou ISVAG dus met een probleem zitten. Zonder exploitatievergunning was het verwerven van vergunningen en zelfs het bouwen van de nieuwe oven een schier onmogelijke zaak. Dus werd het gebruik van de oude oven tot 2022 verlengd.

Proeftermijn

In 2022 zag ISVAG zich dus opnieuw verplicht een hernieuwing van de basisvergunning aan te vragen bij de Vlaamse Regering. Dit was nodig voor de uitbreiding van het warmtenet en omwille van de aanvragen in verband met de nieuw te bouwen oven.

De actiegroepen zetten meteen een bezwaarschriftschrijfactie op tegen de aanvraag van ISVAG. Die tactiek werkte gedeeltelijk. Op 4 november (de deadline) verleende Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) aan de bestaande ISVAG-installatie een omgevingsvergunning met een proeftermijn van twee jaar. ‘Binnen de zes maanden dient de intercommunale een evaluatie op te maken welke technieken kunnen geïnstalleerd worden om de stikstofemissies nog verder te verlagen.’ Positief is dat het warmtenet dat ISVAG anderhalf jaar geleden in gebruik nam, voor onbepaalde duur wordt vergund. De minister volgde het advies van de Gewestelijke Omgevingsvergunningscommissie (GOVC).

Uitstel

Een van de aandeelhouders van ISVAG is de gemeente Aartselaar. Omwille van de actiegroepen is zij tegenstander en tekende ze in 2020 opnieuw beroep aan bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen (RvVB) tegen de vergunning van de bestaande installatie. De Raad ontving ook vier afzonderlijke vernietigingsberoepen tegen de nieuwe installatie. De RvVB vernietigde de vergunning. De voorzitter Eddy Storms en zijn college gaven Bond Beter Leefmilieu en Natuurpunt Beheer gelijk bij hun beroep over de nieuwe installatie en het warmtenet. Het argument was dat de milieueffecten onvoldoende onderzocht zouden zijn door het Vlaams Energieagentschap. De vernietigingen werden vorige week door het kabinet van Demir omschreven als ‘een procedurefout van de GOVC’.

Het dossier belandde zes maanden later terug op het bureau van Vlaams minister voor omgeving Zuhal Demir. De deadline was 4 november. Demir verleent ISVAG een proefvergunning voor twee jaar. Tijdens die twee jaar moet ISVAG een businessplan en een milieueffectenstudie maken. In 2024 volgt dan een definitieve beslissing door de minister. Zo tilde Demir de beslissing over de verkiezingen in 2024 en komt het dossier dus terecht in de volgende legislatuur.

ISVAG-voorzitter Kristof Bossuyt (N-VA) en lokaal N-VA-mandataris in Wilrijk beweert tevreden te zijn met de oplossing. ‘Met haar beslissing erkent de minister dat de ISVAG-installatie noodzakelijk is voor de afvalverwerking in onze regio. Zoals gevraagd zullen we op korte termijn een evaluatie opmaken en nagaan welke aanpassingen aan de installatie moeten gebeuren om de stikstofuitstoot nog verder te verlagen. Tegelijk zullen we inzetten op het verhogen van de energieproductie. Dat laatste zal toelaten om de broodnodige uitrol van het warmtenet verder te zetten.’

Procedurefout

De ‘procedurefout’ van GOVC zou nu voorkomen zijn omdat het advies van de GOVC aan de minister nu ook veel aandacht gaf aan het advies van het Agentschap Natuur en Bos (ANB). Volgens de activisten was dat advies afgelopen oktober negatief. Zelfs de fijnste en modernste stikstoffilter zou de uitstoot niet onder de stikstofnormen kunnen houden. De MINA-Raad (Milieu en Natuur Aartselaar) publiceerde daarover een zeer bittere reactie op zondagavond 6 november.

‘De minister heeft allicht ook eieren voor het door haar reeds toegekende Vlaams subsidiegeld gekozen, want zonder nieuwe vergunning dreigde de riante subsidie “groene warmte”, door minister Demir toegekend voor de uitrol van een nieuwe oostelijke tak van het warmtenet richting Edegem-Wilrijk, te komen vervallen.’

Andy Pieters, de kabinetschef van Demir, reageerde daarop dat de ‘subsidie voor de uitbreiding van dat warmtenet is nog niet toegekend’. De gevraagde subsidie zou acht miljoen euro bedragen, wat ongeveer 30% bedraagt van de investering door ISVAG.

Wel of niet investeren

De vraag voor ISVAG is of ze überhaupt moeten investeren in een warmtenet dat maar twee jaar zal actief kunnen zijn. Het warmtenet is een succes. Momenteel zijn drie bedrijven aangesloten op het ISVAG-warmtenet. De wachtlijst om aan te sluiten bedraagt al ruim 30 bijkomende bedrijven. Dit zijn bedrijven die momenteel verwarmen met fossiele brandstoffen en dus CO2 en stikstof uitstoten.

Indien ISVAG de geplande investering in een nieuwe energieturbine kan uitvoeren, ‘zal het tot 20 keer meer warmte kunnen uitkoppelen dan vandaag het geval is’, aldus het persbericht van Demir.

Bossuyt heeft er vertrouwen in: ‘We willen absoluut voortrekker zijn om dit warmtenet verder uit te breiden. Zoals aangetoond door VITO, is ISVAG de enige kans om het warmtenet ten zuiden van Antwerpen gerealiseerd te krijgen, en cruciaal om de klimaatdoelstellingen te halen. Dankzij dit warmtenet gaat de luchtkwaliteit er drastisch op vooruit, want ISVAG vervangt op die manier de chauffageketel bij het bedrijf of bij de mensen thuis.’

Weinig stikstof

Het negatieve advies van het Agentschap Natuur en Bos (ANB) baseerde zich op een arrest van de Raad voor Vergunningsbetwistingen van 15 september 2022, over de impact van stikstof op de gebieden van het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN). ISVAG-voorzitter Bossuyt relativeert de stikstofproblematiek. ‘De stikstof-emissies van ISVAG bedragen nauwelijks 0,1% in het gebied in kwestie en zijn zelfs niet meetbaar. De voornaamste bronnen zijn het verkeer en de gebouwenverwarming. We zullen er alles aan doen om aan te tonen dat we onze emissies nog verder kunnen verlagen, meer nog: dankzij de uitbreiding van het warmtenet zullen heel wat stikstofemissies vermeden worden en zal de luchtkwaliteit in de buurt erop vooruitgaan.’

ISVAG zelf blijft alvast bestaan tot 2040. Op 20 oktober verleenden de vennoten (steden en gemeenten) trouwens in de algemene vergadering van ISVAG al hun goedkeuring om de intergemeentelijke samenwerking voor een periode van achttien jaar te hernieuwen.

Voorzitter Bossuyt werpt trouwens ook een bloem naar zijn personeel: ‘Ondanks alle onrust en vaak negatieve berichtgeving in de media, zijn onze medewerkers trouw op post gebleven. Ze bleven hun taak vervullen, zodat de restafvalzak die de mensen wekelijks voor hun deur zetten vakkundig werd verwerkt en omgezet in elektriciteit en warmte.’

Natuurpunt Beheer

Symbolische fabrieksschouw werkt als rode lap op milieuactivisten