De Raad voor Vergunningsbetwistingen (RvVB) heeft weer een arrest geveld waar stikstof een vernietigingsgrond is. Zuhal Demir als minister van Omgeving en als minister van Bestuursrechtspraak kreeg donderdag 27 oktober een cadeau van de Raad voor Vergunningsbetwistingen (RvVB). Het belangwekkende arrest is een tweede stikstofarrest. Eigenlijk is het ook een belangenconflict tussen drie van haar ministerportefeuilles. De minister lijkt merkwaardig genoeg de beslissing toe te juichen of de ernst niet in te zien.

Raad voor Vergunningsbetwistingen vernietigde de omgevingsvergunning voor het uitbreiden en het uitbaten van een glastuinbouwbedrijf in Overijse. Deze omgevingsvergunning werd afgeleverd op basis van de regeling van de voormalige minister Schauvliege. De Overijse druiventeler Brecht Fluyt is met Agro Fluyt bv zowat de laatste professionele druiventeler in Overijse. De streek stond jarenlang bekend voor de Belgische tafeldruiven. Van dat erfgoed schiet bijna niets meer over.

Fluyt die biologisch teelt bouwt de grootste serre van België (1 hectare) en verwarmde die met een warmtekracht-koppelingsinstallatie. Allemaal typische vakjes op de bingokaart van de groene eisen, maar niet dus voor Natuurpunt Oost-Brabant en OpenVLDGroenOverijse dat met N-VA in het schepencollege zit. Het schepencollege weigerde de vergunning op 22 december 2020, maar de Deputatie (provincie) verleende de vergunning alsnog op 19 augustus 2021.

Serres en erfgoed

Voor Natuurpunt Oost-Brabant, de lokale villabewoners en OpenVLDGroenOverijse bleek elk argument goed. Ten eerste klaagden ze over de visuele of esthetische kant van zaken. De serres passen zogezegd niet in het landschap. Merkwaardig argument. In Overijse zijn al sedert de negentiende eeuw serres. Het Agentschap Onroerend Erfgoed beschermt zelfs veel serre-erfgoed en serrehouder-villa’s. Toerisme Vlaanderen (een andere bevoegdheid van Demir) heeft zelfs een aantal routes en projecten in de streek.

De geschiedenis van de Belgische tafeldruif begon in 1865 door toedoen van Felix Sohie (1841-1929) uit Hoeilaart. In 1865 richtte hij met geleend kapitaal een eerste eigen serre op. In 1877 bezat de familie Sohie al 160 serres. Ze verkochten hun product tot in Parijs en Londen. Overijse volgde vanaf 1878 met de gebroeders Danhieux. Op het einde van de 19de eeuw werd het belang van de teelt zichtbaar in het landschap. In 1928 had Overijse het hoogste kadastraal inkomen van het land. De serres die massaal gebouwd werden gaven aan Overijse en Hoeilaart de benaming ‘glazen dorpen’. Vanaf de oprichting van de Europese Economische Gemeenschap (EEG) in 1958 en de oliecrisis in de jaren 1970 nam de druiventeelt sterk af.

Natura 2000

De tweede klacht gold de habitatrichtlijn (dus Natura 2000-gebieden) op korte afstand van de serre. De warmtekracht-koppelingsinstallatie zou immers stikstofoxiden (NOx) uitgestoten.

De chronologie van zaken is de volgende. In 2020 haalt Brecht Fluyt zelfs het tv-journaal van de VRT met zijn bedrijf en zijn uitbreidingsplannen. Hij deed zijn verhaal ook aan enkele vakbladen die het op hun websites plaatsten. Dat bleek achteraf gezien niet erg pienter. Het schepencollege probeerde de vergunning tegen te houden. De deputatie van de provincie Vlaams-Brabant verleende op 19 augustus 2021 toch een omgevingsvergunning aan de bv Agro Fluyt voor het uitbreiden en het uitbaten van een glastuinbouwbedrijf in Overijse.

Villavolk

De vergunning staat onder meer de oprichting toe van een nieuwe serre van 10.240 m2 voor de teelt van druiven en een warmtekracht-koppelingsinstallatie in functie van deze serre. De villa-eigenaars in de buurt en Natuurpunt vochten de vergunning vervolgens aan bij Raad voor Vergunningsbetwistingen (RvVB). De Raad ontving twee vernietigingsberoepen van acht omwonende villabewoners (waaronder een garagehouder, een vicepresident HR van Microsoft, een invoerder van onderdelen voor centrale verwarmingen en een consultant) en de vzw Natuurpunt Oost-Brabant.

De Raad oordeelde dat de deputatie ‘de verenigbaarheid van het aangevraagde met de goede ruimtelijke ordening niet afdoende en onzorgvuldig heeft onderzocht op het vlak van mobiliteit en zichthinder voor de omwonenden.’ De Raad vond ook de ‘inpasbaarheid van de warmtekracht-koppelingsinstallatie op de betrokken locatie’ onvoldoende onderzocht.

In het arrest haalde de Raad dus twee middelen aan: De beoordeling van de goede ruimtelijke ordening was onvoldoende gebeurd (de visuele hinder). Bovendien ontbrak er voldoende motivatie voor de impact op de aanwezige natuur. De site ligt immers op 20 meter van Speciale Beschermingszone Natuur en het bedrijf had een zogenaamde stikstofimpactscore van 2,4%. In de beslissing van de deputatie werd de aanvaardbaarheid van die impact echter niet voldoende gemotiveerd. Men verwees enkel naar de Best Beschikbare Technieken en de kosteneffectiviteit. En dat is voor de Raad onvoldoende.

Cryptische uitleg

De serre ligt dus in de buurt van een habitatrichtlijn-gebied. De deputatie vond dat overeenkomstig de ministeriële stikstofinstructie van 2 mei 2021 in geen bezwaar. De Raad oordeelde echter dat er geen zekerheid bestond dat ‘de natuurlijke kenmerken van het habitatrichtlijn-gebied’ niet zouden worden aangetast en dat de deputatie zich er niet vanaf mocht maken met de melding ‘dat voldaan is aan de richtlijnen uit de ministeriële stikstofinstructie’.

De Raad komt met een zeer cryptische en grotendeels niet ter zake doende uitleg. (Lees mee op eigen risico):

‘Met betrekking tot de overige habitats en zoekzones wordt ook enkel de kritische last, de vermestende depositie en de procentuele bijdrage weergegeven. In de passende beoordeling worden de gevraagde werken niet concreet onderzocht en afgewogen aan de hand van de natuurlijke kenmerken van het specifieke gebied waarin of waar nabij de werken worden uitgevoerd en aan de hand van de (instandhoudings)doelstellingen die voor dat gebied vooropgesteld zijn.’

‘Een dergelijk onderzoek blijkt ook niet uit de algemene verwijzing naar de dalende trend inzake NOx-emissies en de stelling dat de hoogste overschrijdingen van de KDW binnen de habitatrichtlijn-gebieden in belangrijke mate zijn toe te schrijven aan de ammoniakemissies, waarbij erop wordt gewezen dat de impact van NOx op de instandhoudingsdoelstellingen anders moet worden geïnterpreteerd dan NH3. Eenzelfde vaststelling geldt voor de loutere verwijzing naar het gegeven dat de motor van de WKKinstallatie is voorzien van een DENOX-installatie.’

Een biologische boer gefnuikt

Volgens Demir bekritiseerde de Raad van Vergunningsbetwisting bijgevolg niet de ministeriële instructie van Demir, maar ‘wel hoe daarmee is omgegaan’. ‘De Raad is van mening dat louter een verwijzing naar de instructie onvoldoende is.’ Ook de effectieve impact op de betrokken locatie moest onderzocht worden. Het volstond niet te verwijzen naar ‘algemene trends’ inzake NOx-emissies, wanneer de concrete situatie niet onderzocht en beoordeeld werd. De Raad gaf geen kritiek op het onderscheid tussen NOx en NH3, zoals in de instructie van Demir voorzien.

Het stoorde groene activisten dat projecten die NOx uitstoten vlotter vergund werden dan diegene die ammoniak (NH3) uitstootten. Na een eerste vernietiging liet Demir een ministeriële instructie opstellen met daarin een ‘significantiekader’ voor NOx opgenomen. De RvVB stelt nu dat voor de passende beoordeling niet louter naar de ministeriële instructie en het daarin opgenomen significantiekader verwezen kan worden. De impact op het Habitatrichtlijn-gebied moet onderzocht worden. NOx wordt dus behandeld zoals NH3. NOx wordt uitgestoten door industrie, verkeer en woningbouw. NH3 door landbouw (als mest). Een biologische boer wordt nu dus slachtoffer van de groene drang om na de landbouw ook de industrie te fnuiken.

Terug naar de tekentafel

Die verschillende behandeling van industrie (NOx) en landbouw (NH3) werd ook opgenomen in het PAS-akkoord (Programmatorische Aanpak Stikstof). Dat zal naar aanleiding van deze uitspraak bijgestuurd moeten worden. Dit is een grote overwinning voor de groene activisten. Het is ook een doodsvonnis voor bijna elke industriële of landbouwactiviteit. Een lawine van vernietigingen dient zich dus aan en nieuwe vergunningen zullen veel langer duren door complexere onderzoeken en terughoudendheid van administraties.

De Boerenbond denkt daar anders over: ‘Het bevestigt wat we van bij het eerste stikstofarrest steeds herhaald hebben: stikstof is stikstof’. ‘Het zal stikstofgevoelige natuur worst wezen of die stikstof uit een stal of uit een fabrieksschoorsteen komt. Industriële emissies kunnen geen ‘voorkeursbehandeling’ krijgen. Helaas werden onze bezwaren weggewuifd. Tot de Raad voor vergunningsbetwistingen nu in een arrest duidelijk stelde dat men geen onderscheid kan maken tussen landbouwemissies en industriële emissies’, stelt Boerenbondvoorzitter Lode Ceyssens. ‘Het huidige stikstofakkoord moet daarmee terug naar de tekentafel’.

De Raad voor Vergunningsbetwisting vroeg dat effecten op natuur op concrete wijze worden besproken en beoordeeld, ongeacht of het over de impact van NOx of NH3 gaat. De Raad gaf geen kritiek op het onderscheid tussen NOx en NH3, zoals in de instructie van Demir voorzien. Demir besluit daaruit dat dringend een definitieve stikstofaanpak noodzakelijk is. In november starten de politieke besprekingen daarover op.

Natuurpunt Oost-Brabant

Nieuw stikstofarrest geeft nekschot aan druiventeelt in Overijse