Het Belgisch parlement keurde unaniem een resolutie goed die de regering vraagt om de ecologische voetafdruk van de windmolens op de Noordzee aan te pakken. Vooral het gebruik van balsahout uit het Amazonegebied en zeldzame aardmetalen maken dat windmolens helemaal niet zo milieuvriendelijk blijken. De gevolgen voor de natuur, zoals bruinvissen, zijn niet te onderschatten tijdens de aanleg.

Donderdag keurde de Kamer een resolutie van Yngvild Ingels (N-VA) en andere leden van de N-VA-fractie goed. Kurt Ravyts (Vlaams Belang) verbaasde zich over het feit dat deze resolutie niet kwam van ecologisten of sociaaldemocraten. ‘Links heeft moeilijkheden met ongemakkelijke waarheden’, zei Ravyts. Daarmee doelde hij op de levenscyclus van die windmolens. ‘Ze hebben ook een ecologische voetafdruk en die gaat verder dan milieu en zee.’

Ravyts prees de bewustzijnsveranderingen en de veranderende inzichten. Hij hoopte dat de spectaculaire kostendaling voor wind geproduceerd op zee zich vertaalt in meer aandacht voor de recycleerbaarheid. Net als de indieners van de resolutie vroeg Vlaams Belang meer aandacht voor de opportuniteiten inzake onderzoek en productie van magneten en producten die ook in dit land kunnen worden geproduceerd.

Zonnepanelen

‘Het is niet dat er nog niks is gebeurd. Men zoekt wel naar alternatieven, maar het moet ondersteund worden door de overheid’, vertelde initiatiefneemster Yngvild Ingels. Zij was bijzonder gelukkig met de steun voor haar resolutie. ‘Het idee van de resolutie komt uit een Nieuwjaarsfeest. Een discussie aan tafel ging over zonnepanelen. Iemand zei dat die op een hoop belandden in Afrika en dat hij daarom geen zonnepanelen wou. Je kan dan niet over groene energie spreken. Je hebt zoveel aspecten die niet oké zijn en zeker niet groen.’

Een resolutie is natuurlijk geen wet, maar meer een standpunt of een intentieverklaring. ‘Minister Van Quickenborne heeft gezegd dat hij elke resolutie zeer ernstig neemt’, zei Ingels. ‘Moest ik het in een wet hebben kunnen gieten, dan had ik dat gedaan. Ik kon niks anders. Het leuke aan mijn resolutie is dat ze om één of andere reden het niet hebben weggestemd. Normaal nemen ze stukken over en dienen dat in als stuk van de meerderheid en stemmen het onze weg en stemmen vervolgens hun voorstel. Het is de eerste keer dat het lukt dat we iets op een gewone manier in de plenaire krijgen.’

De resolutie is belangrijk in de gesprekken met Frankrijk. Bijvoorbeeld over het Franse windmolenpark voor de kust van Duinkerken. ‘Dat is voor ons heel belangrijk voor het herstel van biodiversiteit van de banken aan onze kust. De regering moet dat in de gesprekken met de Franse regering meenemen’, aldus Ingels.

De resolutie geeft in een uitvoerige en zeer goed gedocumenteerde inleiding een boeiend overzicht van de problematiek. Het loont zeker de moeite die eens te lezen.

Zeldzame metalen

Waar ging de resolutie nu juist over?

De indieners wezen op enkele aspecten die in deze tot op heden onvoldoende belicht zijn. Het eerste onderwerp gaat over het gebruik van balsahout in de molenwieken. Het tweede belangrijk onderwerp is het gebruik van zeldzame metalen. Het derde pijnpunt en wellicht het belangrijkste is de recycleerbaarheid van de molenwieken. Het laatste belangrijke punt gaat over de impact op het mariene milieu bij de plaatsing van de pilaren.

De wieken van windmolens worden grotendeels vervaardigd uit balsahout. In een wiek van 100 meter lang zit doorgaans 150 kubieke meter balsahout. Balsahout is een extreem lichte houtsoort. Dat licht, doch zeer sterke hout, perst men samen met koolstofvezel en polyester.

Dit levert twee problemen op. Ten eerste de herkomst van het balsahout en ten tweede de vervuiling en dure of zelfs onmogelijke recyclage van dat hout wanneer de wieken versleten zijn.

Het meeste balsahout komt uit Ecuador (90 tot 95%). Meestal komt het balsahout uit plantages in het westen van het land. De kweek van balsahout loont de moeite omdat de boom in 5 tot 7 jaar kaprijp is. Door de sterke groei van windenergie steeg de vraag naar balsahout zo sterk dat de bestaande plantages niet langer aan de vraag kunnen voldoen. Dit leidde tussen 2018 en 2020 tot een verdrievoudiging van de prijs. Dit veroorzaakte wildkap in beschermde natuurreservaten. De grootschalige kap op rivieroevers verhoogt bovendien het risico op overstromingen.

Na de afbraak van versleten windmolens belanden de wieken in de Europese Unie vaak in cementovens. Anders verbrandt men ze voor energieproductie. Helaas is het verbranden zeer vervuilend door de koolstofvezels. De epoxy en polymeren die het balsahout en de koolstofvezels tot een wiek maken, zijn moeilijk of niet te scheiden.

China

Naast de molenwieken vormen ook de permanente magneetgeneratoren bij offshore windturbines een probleem. Deze magneten bevatten zeldzame aardmetalen, zoals neodymium en dysprosium. China is daarbij de belangrijkste leverancier. De auteurs van de resolutie vragen een grotere inspanning om te zoeken naar duurzame bronnen of alternatieven. Volgens de resolutie bevat een gemiddelde permanente magneet voor windturbines 28,5% neodymium, 4,4% dysprosium, 1% boron en 66% ijzer. Zo’n magneet weegt tot 4 ton.

Momenteel worden de meeste zeldzame aardmetalen ontgonnen in China en Myanmar. De mijnbouw is zeer vervuilend. Als voorbeeld voor alternatieven verwees de resolutie naar het door de Europese Unie gefinancierde NEOHIRE-project. De KU Leuven ontwikkelt in dat project duurzame permanente magneten, met veel minder en gerecycleerde zeldzame aardmetalen, kobalt en gallium.

Zeldzame aardmetalen vormen door de stijgende prijzen en hun zeldzaamheid ook steeds meer een geopolitiek probleem. De discussie is ook een economisch steeds belangrijker thema.

Qua natuurbescherming zorgt de bouw van windmolens op zee ook voor bedreigingen voor het milieu en het zeeleven. Het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen wees daar eerder al op. De ontwikkeling van de offshore windparken in het aangrenzende Nederlandse Borssele-gebied (344 km²) en in de Franse Duinkerke-zone (122 km²) hebben bijvoorbeeld ook gevolgen voor zeezoogdieren zoals bruinvissen. De cumulatieve ecologische effecten met de Belgische activiteiten vormen dus een belangrijk aandachtspunt.

Om de bruinvissen te beschermen is het heien van palen al verboden tussen 1 januari en 30 april. Dat is de periode met de hoogste bruinvisaantallen in ons deel van de Noordzee. De auteurs vragen om geluidsdemping toe te passen om te vermijden dat het onderwatergeluid de drempel van 185 dB op 750 m van de bron zou overschrijden. Dat kan door het gebruiken van één of meerdere ‘bellengordijnen’ of door middel van een geluiddempend scherm.

De Kamer vraagt de regering om samen met de exploitanten te onderzoeken wat de meest duurzame materialen zijn om te gebruiken in wieken op het vlak van de milieu-impact, zowel bij de productie als bij de recyclage.

neodymium

Regering moet rekening houden met ecologische voetafdruk windmolens