Met de komst van de vrijzinnig-linkse activiste Nadia Geerts naar het studiecentrum van de MR opent voorzitter Georges-Louis Bouchez de deuren voor ontheemde kiezers van PS, Défi en Ecolo. Tegelijkertijd stuurt hij een boodschap naar Vlaanderen: meer nadenken, minder doen.

Geerts’ transfer werd afgelopen vrijdag aangekondigd door MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez. Die persconferentie kwam de dag nadat de Brusselse regering besloten had niet in beroep te gaan tegen de omstreden ‘MIVB-uitspraak’ van de Brusselse arbeidsrechtbank. De rechtbank had een sollicitante met hoofddoek in het gelijk gesteld nadat zij bij de MIVB naast een job greep – volgens haar omdat ze een hoofddoek draagt. De MIVB verbiedt als overheidsinstelling haar personeelsleden uiterlijke tekenen van geloof te dragen.

Tot nu, want de Brusselse regering wil als voogdij-overheid van de MIVB dus niet in beroep gaan tegen het vonnis. Ze heeft de MIVB zelfs opgedragen haar arbeidsreglement aan te passen aan de ‘Brusselse realiteit’, tenminste voor personeel dat niet in contact komt met het publiek.

Einde PS-vrijzinnigheid

Een compromis dat nog voor de nodige spanning zal blijven zorgen. Hoewel PS-voorzitter Paul Magnette eerder had laten verstaan dat de neutraliteit van de staat gewaarborgd moet blijven, heeft hij immers zelf moeten inbinden tegenover zijn Brusselse verkozenen. Dat betekent het einde van de officiële vrijzinnigheid binnen regeringspartij PS. Magnette moet het afleggen tegenover Brusselse PS-verkozenen als Jamal Ikazban en Brussels PS-voorzitter en federaal fractieleider Ahmed Laaouej. Beide verkozenen zijn tegenwoordig voorstanders van een logica die zegt dat de MIVB zich als grootste Brusselse werkgever moet aanpassen aan de mores van de Brusselse bevolking, om niet discriminatoir te zijn.

Laaouej gold vreemd genoeg voorheen als redelijk vrijzinnig. Ikazban flirtte in het verleden echter openlijk met islamisme. Hij is nooit weg te slaan van demonstraties voor de Palestijnen. Hoewel beide heren een ander profiel hebben, zijn ze nu dus van mening dat Brusselse vrouwen geen kansen krijgen op de arbeidsmarkt door discriminatie omwille van hun hoofddoek.

PVDA

De meest praktische reden voor deze omkering van de neutraliteitslogica: electoralisme, en de hete adem van de PVDA. In Franstalig België knabbelt die flink aan de macht van de PS, zeker in gebieden waar veel moslims wonen.

Alle Franstalig-Brusselse meerderheidspartijen hebben op het vrijzinnige principe ingebonden. Ecolo zet zich op dezelfde ‘discriminatielijn’. DéFi protesteerde als enige partij met een duidelijk vrijzinnig profiel nog even, en dreigde zelfs op te stappen uit de Brusselse regering. Maar uiteindelijk koos de opvolger van het FDF voor het compromis ‘omdat we in de regering nog dingen kunnen sturen’, zoals voorzitter François De Smet het op zijn blog schreef.

Marianne

Enter Nadia Geerts (1969). Deze filosofe en schrijfster is in Franstalig België het geweten van al wat militant vrijzinnig is, en werd tot nu ook steeds geassocieerd met de linkerzijde. Omkering aller waarden? Geerts: ‘Alleen de MR is nog bereid om de vrijzinnigheid te bewaken.’

Binnen haar deeltijdse job als adviseur bij het studiecentrum van de MR, zal Geerts zich specifiek met neutraliteitsvraagstukken bezighouden. Zij kijkt daarbij naar Frankrijk, een land dat zij goed kent, onder meer als chroniqueur van bladen als Marianne. Geerts bewaakt al jarenlang de vrijzinnige ‘Franse’ opvatting van de staat in wat zij ziet als een strijd tegen het oprukken van religie, in het bijzonder de islam. Haar ‘Franse’ opvatting van neutraliteit stelt dat staatszaken nooit vermengd mogen worden met privéaangelegenheden zoals religie. Wie voor de staat werkt, mag dus nooit een uiterlijk teken van een levensbeschouwing dragen, of blijk geven van enig levensbeschouwelijk (voor)oordeel.

‘Inclusief’

België is nochtans geen vrijzinnige staat zoals Frankrijk dat is. Toch gaat Geerts er prat op dat de Belgische grondwet op een even stringent-vrijzinnige manier kan gebruikt worden. ‘De Raad van State heeft de grondwet ook meermaals zo geïnterpreteerd,’ zo claimden Geerts en haar nieuwe werkgever Bouchez op de persconferentie.

‘De nieuwe neutraliteit stelt dat het prima is als een vertegenwoordiger van de staat een teken van levensbeschouwing draagt, zoals een hoofddoek,’ zei Geerts. ‘Men noemt dat ‘inclusieve’ neutraliteit, en die plaatst men dan tegenover ‘exclusieve neutraliteit’ zoals ik die zou voorhouden. Wel, ik vind dat onzin. Men zet het samenleven op die manier tussen aanhalingstekens. Het vrijzinnige model heeft het voordeel van de duidelijkheid. Wie in een publieke functie een levensbeschouwelijk teken zo belangrijk vindt dat hij of zij het niet kan afdoen tijdens de openbare functie, wel, die bewijst misschien gewoon dat hij of zij niet echt neutraal kan zijn.’

Dominosteentje

Bouchez voegde daaraan toe: ‘Men zegt dan: een hoofddoek moeten we toelaten, een boerka nooit. Wel, ik geloof dat niet meer. Er zijn geen valabele argumenten meer om een boerka tegen te houden eenmaal je de neutraliteit van de staat doorbreekt. En verder: zal men alleen erkende religies toelaten, of elke uiting van een persoonlijke overtuiging? Ook iemand die extreemrechts is? Ook iemand die in het spaghettimonster gelooft? Eens één dominosteentje valt, vallen ook de andere.’

De MR-voorzitter gaf verder aan Doorbraak te kennen dat hij niet begrijpt wat DéFi bezield heeft om het compromis te aanvaarden. ‘Ik merk dat bij vele partijen: ze denken dat duidelijke standpunten innemen hen stemmen zal kosten. Het is net omgekeerd: gewone mensen willen duidelijkheid, en partijen doen er goed aan ergens voor te staan. Ook als hen dat op de korte termijn stemmen kost. Dat is dan maar zo, maar je moet voor principes durven opkomen.’

Antwerpen

‘Ik heb niet echt lessen te geven aan Vlaamse partijen,’ zei Bouchez. ‘Maar ik wil wel kwijt dat men ook in Vlaanderen niet echt de principes bewaakt. Steden als Mechelen en Antwerpen laten ook al levensbeschouwelijke tekens toe in de openbare functie. Iedereen wil een neutrale staat als principe, maar ondertussen kabbelt men lokaal wel van pragmatisch compromis naar pragmatisch compromis. Maar wat met principes die onafhankelijk moeten zijn van de pragmatiek? Ik zie op dat vlak problemen opdoemen met de neutraliteit van de staat, maar ook met de vrijheid van meningsuiting, en met het eigendomsrecht.’

‘Alle partijen zullen hierover toch in debat moeten gaan. Anders drijven zij kiezers in de armen van partijen die democratisch pretenderen te zijn, maar het eigenlijk niet zijn.’

Fouad Ahidar

Hoe het debat vaak gevoerd wordt, was vorige week nog duidelijk toen Vooruit-parlementslid (en ondervoorzitter van het Brussels parlement) Fouad Ahidar MR-parlementslid Alexia Bertrand verweet dat zij “vrouwen zal discrimineren” met de neutraliteitshouding van haar partij.

‘Het debat is in Brussel al verziekt door identiteitsdenken,’ zegt Bertrand daarover. ‘Nochtans kan je door neutraliteit echt pedagogisch uit te leggen, ook in Brussel nog altijd mensen overtuigen dat neutraliteit in het openbare ambt zich niet tegen hun hoofddoek keert. Maar dat wordt zo niet meer uitgelegd door de linkerzijde. Het is een strijd voor of tegen de hoofddoek geworden.”

Neutralitiet

Alleen MR nog bereid om vrijzinnigheid te bewaken