Vorige week maakte Sciensano een rapport openbaar waarin de overlevingskansen voor Covid-19 in de ziekenhuizen wordt besproken. De ziekenhuizen werden geanonimiseerd en de gegevens enkel per provincie meegedeeld. Toch valt hieruit op te maken dat er een communautaire kloof loopt door het land. In Vlaanderen liggen de sterftecijfers beduidend lager dan in Wallonië en Brussel.

Frieda Gijbels, volksvertegenwoordiger voor N-VA en lid van de bijzondere commissie Covid-19 in de Kamer, dringt al geruime tijd aan op het vrijgeven van de cijfers. Er bestaat al langer een vermoeden dat er grote verschillen zijn tussen de overlevingskansen van patiënten, afhankelijk van in welk ziekenhuis je terechtkomt. ‘De vraag is of iedereen tijdens deze crisis wel de juiste zorg heeft gekregen. We hebben wel gecodeerde cijfers gekregen, maar we weten nog steeds niet over welke ziekenhuizen het specifiek gaat. Nochtans is het niet de bedoeling om individuele ziekenhuizen met de vinger te wijzen. Wel moeten we onderzoeken wat er fout loopt en hoe we verbeteringen kunnen doorvoeren.’

Minder strikte inspectie bij Franstalig ziekenhuizen?

Een bron bij een belangrijke Vlaamse ziekenhuisgroep (naam bekend bij de redactie) is bereid om anoniem enkele mogelijke verklaringen te formuleren. ‘Eerst en vooral kan ik me niet van de indruk ontdoen dat de controles door volksgezondheid aan Vlaamse kant strikter worden uitgevoerd. Veel ziekenhuizen in Vlaanderen doen beroep op externe audits om een NIAZ– of JCI-accreditatie te bekomen. Hierdoor kunnen we onze processen en protocollen beter in kaart brengen en op punt stellen. Aan Franstalige kant is dit onontgonnen terrein. Dat heeft ongetwijfeld een impact op de kwaliteit van de zorg.’

Gijbels wil dit gegeven wel meenemen bij een analyse. ‘Het zou inderdaad kunnen zijn dat de NIAZ-en JCI-accreditaties meer ingeburgerd zijn in Vlaanderen dan in Wallonië. Ik heb daar momenteel niet echt zicht op. Het is in elk geval een interessante piste om te verkennen.’

Gebrek aan transparantie besteding middelen

Onze ziekenhuisbron ziet een groot verschil bij het spenderen van de voorhanden zijnde financiële middelen. ‘Zoals ik reeds, zei zetten wij in op externe audits. Maar dat is niet het enige verschil. ik ben zelf herhaaldelijk betrokken geweest bij de aankoop van duur materiaal. Ik heb van vertegenwoordigers gehoord dat hetzelfde materiaal duurder verkocht wordt in Franstalige ziekenhuizen. Hoe komt dat? Er bestaat hieromtrent geen transparantie.’

‘Ik kan echter wel vaststellen dat de Franstalige ziekenhuizen — en al zeker die in Brussel — met enorme financiële tekorten kampen. Ik zou graag zien dat het financiële reilen en zeilen beter zou worden opgevolgd.’

Volgens Gijbels is het ontbreken van financiële transparantie een heikel thema dat N-VA al langer aanklaagt. ‘Hét grote probleem bij de ziekenhuisfinanciering is net dat gebrek aan transparantie. Dat is een nagel waar wij al geruime tijd op kloppen: de belastingbetaler weet niet waar de middelen naartoe gaan en hoe ze worden ingezet. Ik heb nu wel de indruk dat minister Vandenbroucke (Vooruit) hier iets aan wil veranderen. Een forfaitaire financiering zoals we ze nu kennen, kan vandaag de dag eigenlijk niet meer. Maar ik vermoed dat hij in dit dossier op heel wat weerstand gaat botsen bij de ziekenhuizen en de artsen.’

Interessante denkpiste

‘Als er verschillen zijn in de aankoopprijs van duur materiaal, moet dat in elk geval naar boven kunnen worden gebracht. Het is een interessante denkpiste om hieromtrent de nodige informatie op te vragen uit de boekhouding van de verschillende ziekenhuizen. Als daaruit blijkt dat de verschillen inderdaad zo groot zijn, moet daar een verklaring voor te vinden zijn. Misschien kunnen grotere entiteiten meer druk uitoefenen op de prijs? Een betere samenwerking zou dan een oplossing kunnen zijn.’

‘Op dit moment kunnen we door het gebrek aan transparantie echter enkel speculeren over de achtergrond van de verschillen in aanpak. Ik hoop dat we nu een aanzet hebben om hier dieper op in te gaan, want er zijn wel mensen die hier verklaringen voor menen te hebben. Ze kunnen die echter niet hard maken. Nochtans gaat het over belastinggeld, geld van de burger. Het zou duidelijk moeten zijn hoe dit besteed wordt en waar het uiteindelijk terechtkomt.’

Patiëntentransfers

En dan nog dit: in Terzake van 29 juli bracht intensivist Geert Meyfroidt (KU Leuven) enige nuance in het debat over de communautaire kloof. Niet onterecht merkt hij op dat West-Vlaanderen ook slechter scoort. Hij zoekt een mogelijke verklaring bij de ouderdom van de kustbevolking. Volgens hem is ook hier meer onderzoek noodzakelijk, maar dat de problemen zuiver communautair zouden zijn, wordt volgens hem hierdoor ontkracht.

Het is echter zo dat in het heetst van de tweede en de derde golf enorm geschoven is met patiënten. Ziekenhuizen die volliepen brachten patiënten over naar plaatsen waar nog bedden vrij waren. Op die bewegingen hebben we tot op de dag van vandaag geen zicht gekregen.

Het zou nochtans de moeite lonen om ook dat in kaart te brengen. ‘De overplaatsingen zijn vooral in één richting gebeurd’, beweert onze bron. ‘De patiënten kwamen voornamelijk over van Franstalige ziekenhuizen uit het Brusselse, Henegouwen en Luik. West-Vlaanderen heeft hier een belangrijk deel van opgevangen. De ontvangende ziekenhuizen mochten geen patiënten weigeren. De ziekenhuizen die transfereren kiezen meestal die patiënten uit waar ze liefst van af zijn. Gegevens per postcode zouden hier een grote meerwaarde bieden om te zien waar het fout is gelopen. Met de nu geopenbaarde data kan je eigenlijk niets doen.’

Vrijgeven gedetailleerde data noodzakelijk

Het is dus belangrijk om niet alleen te weten in welk ziekenhuis de patiënten overleden zijn, maar ook waar ze vandaan kwamen. Wanneer je de wekelijkse cijfers tijdens de tweede en derde golf bekijkt, zie je dat het zwaartepunt van de epidemie steeds in Franstalig België lag, ook al is er een zware piek geweest in het Antwerpse. De Brusselse politieke elite kon op dat moment haar pret niet op en stuurde verwijten richting Bart De Wever. Dat ondertussen hun eigen kot aan het afbranden was, leek minder relevant te zijn.

We blijven vooral achter met veel vragen. Waarom is er geen transparantie over het financiële reilen en zeilen van de ziekenhuizen in de verschillende taalgebieden? Waarom krijgen we geen inzage in de data per postcode of per ziekenhuis? Heeft het verschil in handhaving van de maatregelen een rol gespeeld? Welke rol spelen de verschillende keuzes in de zorgaanpak bij het beheersen van de pandemie? In elk geval kan men niet langer ontkennen dat ook in dit dossier de taalgrens duidelijk zichtbaar is. Dé vraag is dan of het zin heeft om te praten over herfederalisering van de gezondheidszorg. Sommigen lijken dit nog steeds een goed idee te vinden.

Enkel het vrijgeven van gedetailleerde data kan ons in staat stellen op die vragen een wetenschappelijk verantwoord en onderbouwd antwoord te formuleren. Als burgers hebben we het recht om inzage te krijgen. Sciensano beschikt over deze data. Het argument dat we te dom zouden zijn om hiermee om te gaan, mogen we niet aanvaarden.

NIAZ

Overlevingskansen corona groter in Vlaamse ziekenhuizen?