Twee weken lang blikt de Doorbraak-redactie in een aantal eindejaarsinterviews terug én vooruit. Wat waren de meest spraakmakende trends en gebeurtenissen van het voorbije jaar? En wat brengt 2023 ons? Gaande van de gruwel in Oekraïne over de migratiecrisis of de politieke chaos in eigen land tot de toekomst van onze landbouw. Vandaag: Mark Pecqueur, docent en onderzoeker inzake mobiliteit.

De lage-emmissiezones, beter gekend als LEZ’s, worden verstrengd. Vanaf 2031 mag je met je diesel in Antwerpen en Gent niet meer binnen. Vanaf 2035 gaan ook benzinewagens voor de bijl. Dat alles wordt ons verkocht als een verbetering van de luchtkwaliteit. Maar klopt dat wel? Mark Pecqueur, docent en onderzoeker op het gebied van automotive, mobiliteit en energie aan de Thomas More Hogeschool, denkt er het zijne van en laat zijn licht schijnen over de mobiliteit van de toekomst.

Uit onderzoek blijkt dat de luchtkwaliteit in de steden met een LEZ is gestegen sinds de invoering. Dat gaat dan vooral over de uitstoot van fijnstofdeeltjes. Moderne verbrandingsmotoren zouden die nog nauwelijks uitstoten. Toch wil de regering die verbieden.

‘Het is zelfs zo dat elektrische auto’s of EV’s momenteel in veel gevallen meer deeltjes uitstoten dan dieselauto’s. Men maakt hier een foute veronderstelling door te zeggen dat de schadelijke deeltjesemissie in die steden sterk gedaald is door de invoering van een LEZ. Die verbetering is daar niet aan te danken maar komt vooral omdat in die periode de emissienormen voor voertuigen algemeen veel strenger zijn geworden. Wij leven in een land met – gelukkig maar – heel veel bedrijfswagens die relatief jong zijn en vaak worden vervangen.’

‘Door het feit dat het wagenpark zo snel vernieuwt, zijn die waarden sterk verbeterd. Dat oude auto’s de stad niet meer binnen mogen heeft daar op zich weinig mee te maken. Het grootste deel is veel jonger. Dat is de belangrijkste oorzaak voor het stijgen van de luchtkwaliteit.’

‘In mijn ogen is het aankomende verbod op auto’s met verbrandingsmotor meer een soort pestgedrag dat de overheid wil invoeren. Pestgedrag dat enkel zal leiden tot groeiende frustratie bij de burger, maar zeker niet tot een betere luchtkwaliteit.’

U zegt een aantal interessante zaken. Laat ons beginnen met de uitstoot van schadelijk fijnstof door elektrische wagens. Die doen niet aan verbranding, of toch niet ter plaatste…

‘Bij elektrische wagens gaat het over non tailpipe emissions, uitstoot die niet door de uitlaat wordt geblazen. Het gaat dan voornamelijk over fijnstof dat vrijkomt door bandenslijtage. De banden van een elektrisch voertuig slijten veel sneller dan bij een dieselwagen omdat zo’n elektrische wagen makkelijk 300 à 400 kilogram zwaarder weegt.’

‘Op dit moment zie je dat de emissies van moderne verbrandingsmotoren verwaarloosbaar zijn. Dat kan je nakijken aan de hand van de gegevens van de AECC, een organisatie voor nabehandelingssystemen. We moeten daar realistisch in zijn. Het verhaal dat men nu blijft herhalen dient enkel om het eigen grote gelijk te ondersteunen, om aan te tonen dat de lage-emissiezones zinvol zijn geweest. Volgens mij is dat waanzin. Dat klopt gewoon niet.’

Daar komt nog bij dat zowel Gent als Antwerpen havensteden zijn. Die grote schepen op zware olie stoten toch een veelvoud uit van wat wagens produceren?

‘Die schepen draaien al lang niet meer op heavy fuel. Zij gebruiken EN 590, de Europese standaard voor diesel. Wanneer ze aanmeren schakelen ze hun hoofdmotor uit en draait enkel nog hun APU (Auxiliary Power Unit, nvdr.).’

‘Het feit dat die schepen nu diesel gebruiken levert overigens een ander probleem op. Hierdoor is de vraag naar diesel gigantisch gestegen, met alle gevolgen vandien voor de prijs. Om u een idee te geven: zo’n groot containerschip verbruikt tussen de 16.000 en 17.000 liter per uur. Door de strengere normeringen – die overigens veel minder streng zijn voor de scheepvaart dan voor landvoertuigen – zijn de grote rederijen massaal overgeschakeld op diesel. Die is voor hen niet zoveel duurder, aangezien zij niet alle taksen en accijnzen moeten betalen die wij als gewone consument wel aangerekend krijgen. De maritieme wereld heeft daar geen last van.’

Taks en accijnzen. Dat brengt ons terug bij uw opmerking over pestgedrag.

‘In bepaalde landen komt men terug op de keuze voor LEZ’s. Op een bepaald moment gaat de burger dit ook niet meer pikken. We zitten nu in een situatie waar heel veel zaken gebeuren rond klimaat waar die burger geen zin in heeft. Ik geloof niet in een wereld waarin je mensen enkel met taksen en boetes een bepaalde richting in dwingt. Je moet ook een alternatief aanbieden. Voor de ecologisten is dat alternatief de fiets en het openbaar vervoer. Maar voor veel burgers is dat geen geldig alternatief.’

‘Er zijn ook verschillen tussen Antwerpen en Gent die ik wijt aan dat pestgedrag. In Antwerpen is er een strikt autobeleid maar geen autopestbeleid. Dat heeft Gent wél. Antwerpen kiest voor het multimodale, waarbij er nog wel plaats is voor de wagen in de binnenstad. Parkeren is duur, maar wie dat wil kan nog altijd met de wagen de stad in. In Gent is dat een andere zaak. Ik zie dan ook een correlatie tussen die keuzes en de economische toestand van die twee voorbeelden. Antwerpen floreert en de economische toestand van de stad Gent is er niet echt op vooruit gegaan.’

Ik vang in regeringskringen steeds vaker op dat de Groenen willen evolueren naar enkel collectivistisch vervoer. Geen individuele gemotoriseerde mobiliteit meer voor het plebs…

gf

Mark Pecqueur.

‘Hun idee is inderdaad dat iedereen op de fiets moet of het openbaar vervoer gebruikt. Heel tof voor de groene jongen die dat ziet zitten. Ik heb daar op zich ook niets op tegen. Ik ben ervan overtuigd dat de steden multi-mobiel moeten worden en zie geen probleem met het opofferen van parkeerplaatsen voor fietspaden. Maar dan moet je wel parkeerplaatsen voorzien aan de rand van de stad, zoals Antwerpen doet. Daarbij moet je er voor zorgen dat er kwaliteitsvervoer is naar het centrum van de stad. En daar schort het.’

‘De maatregelen waardoor alleen de groene rakkers met de fiets en het openbaar vervoer in de steden binnen mogen, dat is voor mij zuiver pestgedrag.’

Welke oplossing heeft u voor die multi-mobiliteit wanneer fiets en openbaar vervoer niet volstaan?

‘Ik zie de oplossing voor onze mobiliteitsproblemen in autonoom rijden, waarbij je kiest met wie je in het autonoom voertuig zit. Autonoom rijden gaat er veel sneller komen dan iedereen denkt. Op dat gebied is er enorme vooruitgang geboekt.’

‘In 2025 komt Mercedes met een autonome vrachtwagen op de markt. Tegen 2028 of 2029 zullen er meer autonome voertuigen op de markt komen. Als het de Europeanen niet zijn, zullen de Chinezen daar wel voor zorgen.’

De meeste mensen staan zeer wantrouwig tegenover die technologie. Kan je een computer wel vertrouwen in iets complex als het verkeer?

‘Dat wantrouwen is misplaatst. Wanneer je in een taxi stapt vraag je toch ook niet eerst alle papieren op van de chauffeur om hen nadien aan een alcoholtest te onderwerpen? Het enige dat je weet wanneer je in een taxi stapt, is dat je te veel betaalt. (lacht)‘

‘Als ik zie wat de technologie op dit moment al kan, zie ik in de nabije toekomst grote mogelijkheden. In San Francisco rijden er al autonome voertuigen rond. Die stoppen te frequent, ook als het niet nodig is. Maar het aantal ongevallen hiermee is heel beperkt. Iedere dag leren die dingen bij. In China hebben ze enorm veel geleerd tijdens de lockdown. In Wuhan werden autonome voertuigen ingezet om voedselpakketten te verdelen. Sindsdien zijn er terug mensen op straat en die autonome voertuigen houden daar rekening mee.’

‘De technologie staat ver, veel verder dan de meesten denken. Tesla heeft een probleem omdat zij veel te sterk inzetten op camera’s voor hun autonome systeem. Maar wanneer ik kijk naar GM Cruise, dat radar, LiDAR en camera’s combineert, zie ik dat zo’n systeem veel meer zaken detecteert. De camera’s dienen enkel voor kleurherkenning. De radar ziet de snelheid en positie van objecten, en de LiDAR herkent de vorm. Apple is goed bezig met Drive.ai. En neem vooral eens een kijkje bij Perceptive Automata. Dat is een bedrijf dat het gedrag van voetgangers en fietsers voorspelt. Zij kunnen op dit moment al twee seconden op voorhand zien wanneer iemand gaat oversteken.’

‘Dat wantrouwen is dus onterecht. Kijk naar de luchtvaart. Die is enkel veiliger geworden door meer automatisering. Af en toe zien we eens een heldendaad van een piloot die iets onverwachts doet, maar dat gebeurt dan één keer en in de volgende versie zit dat mee in de software. Dat is het grote verschil: autonome voertuigen leren uit fouten en zorgen ervoor dat die niet meer voorkomen. Wij rijden iedere dag tegen elkaar, op dezelfde manier, ettelijke tienduizenden keren per dag. Wij zijn er zo van overtuigd dat we goede chauffeurs zijn, maar in de werkelijkheid zit de gemiddelde performantie van autonome voertuigen al een stuk boven wat de mens kan.’

Maar soms moeten er toch moeilijke keuzes gemaakt worden. Spaar je het kind dat plots oversteekt en schep je zo de bejaarde op het voetpad mee, of omgekeerd?

‘Dat is een eerder irreële vraag, die zich nauwelijks laat stellen. Maar als die keuze moet gemaakt worden, is dat er een voor de politiek. Zij kunnen daarover palaveren en beslissen. En dan ga je zien dat ze bijvoorbeeld in België voor het kind kiezen en in Frankrijk voor de bejaarde. De politiek kan dus beginnen nadenken over wie ze gaan opofferen als het er op aankomt.’

Is onze infrastructuur wel aangepast aan autonome voertuigen?

‘Er is geen wijziging van de infrastructuur nodig om autonome voertuigen te introduceren. In het begin werd er van uitgegaan dat dat wel het geval was, maar men is tot de conclusie gekomen dat de overheid niet te vertrouwen is om die infrastructuur, die met bakens zou werken, uit te bouwen en te beheren. Er is dus gekozen voor het moeilijkere pad met het ontwikkelen en inzetten van die systemen met camera’s. Radar en LiDAR.’

Maar als ik het goed begrijp zullen die autonome voertuigen toch ook een vorm van collectief vervoer zijn?

‘Als je morgen iedereen die nu een auto heeft apart in een autonoom voertuig steekt, lossen we ons mobiliteitsprobleem niet op. Als je daarentegen per autonoom voertuig gemiddeld vier personen vervoert, zijn alle fileproblemen opgelost.’

‘Ik zie geen probleem met dat collectieve aspect wanneer je kan kiezen met welke profielen je samen zit. Bijvoorbeeld op zaterdagavond heb je geen zin om met voetbalsupporters een rit te delen. Dan kan je dat aangeven.’

‘Ik ken niemand die vrolijk wordt bij het uitzicht op een rit met de bus. Het probleem met het huidige openbaar vervoer is dat je eerst al moet stappen tot aan de halte. Daarna sta je naast iemand die zich al drie weken niet gewassen heeft terwijl je moet opletten dat ze je boekentas niet jatten. Als je weet met wie je samenzit en je die profielen kan kiezen, is er veel mogelijk. Starbucks werkt aan een concept waarbij ze autonome voertuigen laten pendelen tussen de park & ride en het centrum voor de prijs van een koffie en twee donuts die je onderweg nuttigt. Er zijn enorme mogelijkheden. Hierrond gaan totaal nieuwe concepten ontstaan die onze mobiliteit gaan verbeteren.’

Zijn we daar mentaal wel rijp voor?

‘Ik denk dat het heel leeftijdgebonden is. Het aantal mensen dat een rijbewijs haalt zit in dalende lijn. Als ik kijk naar mijn studenten zie ik een tendens: veel minder interesse voor die individuele auto. Op een jobbeurs staat dan een recruter van pakweg Delloyd Group, die studenten zonder rijbewijs willen betalen om dat tijdens de studie te halen zodat ze nadien dadelijk bij hen aan de slag kunnen. Ik merk dan dat er studenten zijn die om die reden Delloyd links laten liggen. Zij willen geen rijbewijs en al helemaal niet als het nodig is voor het werk.’

‘In de jonge generatie zie je steeds meer dat de wagen niet meer voor vrijheid staat, maar eerder een belemmering is. Dat is nog geen meerderheid, maar het aantal groeit. Zij zien het als een last dat ze ’s avonds, als ze wat later thuis komen in de stad, enkele straten verder op zoek moeten naar een parkeerplaats. Ze kijken ook anders aan tegen een loonwagen. Als ze een leasebedrag per maand krijgen van 450 euro, zien ze dat op jaarbasis als 5.000 euro waarmee ze liever eens naar Machu Picchu trekken tijdens hun vakantie. De auto is voor steeds meer jongeren een kost en een probleem.’

Morgen: Anastasia Galouchka uit Kiev.

non tailpipe emissions

Mark Pecqueur: ‘Verstrengen van lage-emissiezones is zuiver pestgedrag’