50 jaar geleden, op 30 januari 1972, kwamen dertien Ieren om het leven en raakten er nog eens vijftien gewond tijdens een verboden Iers-nationalistische mars in Bogside, Londonderry. Met de bijnaam Bloody Sunday werd deze dag de dodelijkste en bloedigste uit de Irish Troubles. Daarna kwamen vrede en stabiliteit. Maar die zijn op het Ierse eiland niet meer zo zeker sinds Brexit.

Bloody Sunday is een pijnlijke herinnering aan de precaire stabiliteit in Noord-Ierland. Na jaren van conflict werd met de Goedevrijdagakkoorden van 1998 een pacificatiecontract gesloten. Het samenleven van pro-Ierse katholieken enerzijds en unionistische protestanten anderzijds zorgde op Noord-Ierland immers altijd al voor spanningen. Het akkoord bracht hieraan een einde, met onder andere garanties inzake paritair samengestelde regeringen en zelfbeschikking voor het Noord-Ierse volk.

EU was bindmiddel

Bovendien maakte het EU-lidmaatschap van het Verenigd Koninkrijk (VK) en Ierland dat er van vroegere verdeeldheid in werkelijkheid niet veel te merken was. De grenzen verdwenen en goederen, diensten, kapitaal en personen bewogen vrij tussen de Ierland en het VK.

Wanneer de Britten in 2016 echter de hele wereld verbaasden en besloten de EU te zullen verlaten, kwamen oude demonen opnieuw tot leven: een harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland kwam plots dichtbij. Zes jaar later is het een pijnlijke vaststelling dat rust en stabiliteit nog steeds niet zijn teruggekeerd op het Ierse eiland.

Integendeel. Tot op heden blijven de EU en het VK lijnrecht tegenover elkaar staan, ondanks een groot protocol dat alle gevolgen van Brexit voor Noord-Ierland zou moeten regelen. Noord-Ierse unionisten hekelen de douanecontroles die hen de facto scheiden van het Britse moederland. Ieren vrezen de terugkeer van een harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland indien het huidige akkoord niet wordt gerespecteerd.

Gesprekken slepen aan

Al maanden onderhandelen de EU en het VK over de netelige kwestie van de uitvoering van het protocol. Jammer genoeg nog steeds zonder succes. Na elk rondje palaveren passeren de obligate diplomatieke boodschappen de revue: wat een geruststelling om te vernemen dat beide partners ‘overtuigd blijven om tot een oplossing te komen’! Op een echte doorbraak blijft het intussen wachten, terwijl radicale elementen aan beide kanten schijnbaar blijven radicaliseren. Zo dreigde het VK bij herhaling met het unilateraal opschorten van de overeenkomst met de EU.

Het belang van deze kwestie is niet miniem. Het huidige Brexitakkoord, met inbegrip van het Noord-Iers protocol, is de enige manier om de Goedevrijdagakkoorden en zo de vrede in Noord-Ierland te beschermen. Het gebrek aan vooruitgang in de onderhandelingen baart zorgen. Wordt de EU binnenkort geconfronteerd met spanningen en mogelijk zelfs geweld aan de grens van een gewezen lidstaat? En welke impact zal dit hebben op de nu al soms moeilijke relaties met het VK?

Oplossing voor álle Ieren

Doorheen de Brexitstorm toonde de EU zich steeds solidair met het Ierse volk – en terecht. De Unie moet de belangen van àlle Ieren blijft verdedigen. Die belangen vallen samen met de naleving van de Goedevrijdagakkoorden.

Het spreekt dan ook voor zich dat de EU ook nu die opdracht tracht te vervullen. Bovendien toonde de Europese Commissie zich reeds voldoende compromisbereid. Ze stelde flexibele oplossingen met minder papierwerk en efficiëntere douanecontroles voor. Telkens weer klonk aan Britse zijde een luid no.

50 jaar na Bloody Sunday kan alleen maar gehoopt worden dat ook de Britten zich pragmatisch tonen. Brexit was hun beslissing, de afspraken rond de uittrede van hun land uit de EU zijn een gezamenlijk project, waarvoor we allen verantwoordelijkheid dragen. Er moet snel werk worden gemaakt van een duurzame oplossing voor Noord-Ierland zodat oude partners weer hechte vrienden kunnen worden. Het volledig naleven van de Goedevrijdagakkoorden is daarbij de rode lijn. De Noord-Ierse bevolking snakt sinds 2016 onafgebroken naar duidelijkheid en stabiliteit. Laten we hen die geven, op deze herdenking van Bloody Sunday.

Noor-Ierland

Bedenkingen, 50 jaar na Bloody Sunday