Het verhaal van Vlaanderen liep zondag af op de VRT. Geert Goubert, gewezen docent aan de Arteveldehogeschool in Gent, legt de vinger op wat ontbrak in de reeks of fout werd voorgesteld. En dat is nogal wat.

Vlaams verleden

Wat ontbrak er aan Het verhaal van Vlaanderen? Buiten beschouwing gelaten, de totale onderbelichting van de periode 1815-1830, ten tijde van Willem I, waarover we het al hadden in een vorig interview.

‘Afgezien van de algemene sfeer, waarover we het dadelijk hebben, miste ik een aantal essentiële momenten uit ons Vlaamse verleden. Ik zal me beperken tot vijf: eerst en vooral is er de ware toedracht over het ontstaan van België in 1830, product van het Franse imperialisme en niet van een spontane volksopstand na de “Stomme van Portici”. Ten tweede hebben we niets mogen vernemen over de buitengewone rol van het Daensisme dat opkwam voor tegelijk een sociaal en een Vlaams Vlaanderen. Typisch voor een bepaalde mentaliteit: uitsluitend linksen mogen sociaal geëngageerd zijn. Want als anderen dat zijn, nemen ze links de wind uit de zeilen.’

‘Dan de Frontbeweging aan de IJzer, een al even spontaan gebeuren vanuit de basis, dat de grondslag legde voor het streven naar en het moeizaam bereiken van de latere Vlaamse bevoegdheden, bleef totaal onderbelicht – en dan blijf ik nog beleefd. Ten vierde de redenen waarom er werd gecollaboreerd tijdens de Tweede Wereldoorlog, toch essentieel om er iets van te begrijpen, maar niets over vernomen. En ten slotte de grote impact van Leuven Vlaams, weer een spontane opwelling die een dynamiek op gang bracht die de Vlaamse Beweging draaiende hield en een nieuwe generatie mobiliseerde.’

Leuven

Hoe zie je die impact van ‘Leuven Vlaams’? Was dat niet de ‘spielerei van studentjes die zich verveelden’, zoals ik onlangs een historicus hoorde beweren?

‘Integendeel, hier ontstond de grote aardverschuiving die in (historisch gezien) korte tijd leidde tot een eigen Vlaams parlement met bevoegdheden over onderwijs en vorming, cultuur, gezondheidspreventie, welzijn en gezin, justitie, inburgering en gelijke kansen, armoedebeleid, economie, landbouw, wetenschap en innovatie, enzovoort.’

‘Wat hebben we daarover vernomen in het Verhaal van Vlaanderen? Weinig of niets. En hetzelfde geldt voor de tegenpool, dat wat niet veranderde, wat tot op de dag van vandaag een ergernis en een sluipend bloedverlies betekent: de transfers sinds 1830 van Vlaanderen naar Wallonië en Brussel. De hoofdstad werd een steeds grotere geldslokop naarmate ze verfranste.’

Taalgrens

Kregen we een correct beeld van de evolutie van de taalgrens?

‘Helemaal niet, niet in de ene zin (de verfransing van de Vlaamse rand) en niet in de andere zin (de taalwetten vanaf ongeveer 1850 tot nu). Is er nu één datum meer symbolisch voor de tergend trage gang van de Vlaamse rechtsgelijkheid dan die van 3 mei 1967, de dag dat we voor het eerst de officiële Nederlandstalige tekst van “onze” Grondwet mochten lezen in het Belgisch Staatsblad, 137 jaar na het tot stand komen van de Belgische staat. Niets over gehoord in Het verhaal van Vlaanderen.’

‘En dat geldt ook voor het verre verleden: waarom werden de veelvuldige annexaties van Vlaams grondgebied door Frankrijk niet behandeld? De grens tussen Frankrijk en Vlaanderen is doorlopend opgeschoven naar het noorden. Als je het langsheen de kust meet, bijvoorbeeld van De Panne tot Berck, dan spreken we over 140 kilometer.’

Koningskwestie

Wat ik mij afvroeg: waarom werd ons niets verteld over de Koningskwestie, toch iets dat Vlaanderen bijzonder sterk heeft aangegrepen?

‘Ja, waarom? Zeker als je de details onder ogen neemt, is dit een bijzonder zwaar moment in de Vlaamse geschiedenis — en in de Belgische. In 1940, bij het begin van de Tweede Wereldoorlog, vlucht de Belgische regering halsoverkop eerst naar Frankrijk en dan naar Londen. Maar koning Leopold III blijft in Brussel, krijgt er huisarrest en wordt in 1944 naar Duitsland gedeporteerd. Zal de koning na de oorlog terugkeren? De natte vinger zegt dat de Vlamingen in 1945 vóór zijn en de Walen tegen. De christendemocraten vóór, de socialisten tegen en de liberalen zwalpend. Achtereenvolgende regeringen aarzelen, vijf jaar lang. Begin 1950 nemen ze hun toevlucht tot een volksraadpleging, de eerste ooit in België.’

‘De uitslag is duidelijk: 57,68 procent stemt voor de terugkeer van Leopold III en 42,32 procent tegen. In Vlaanderen krijgt de koning in alle provincies een meerderheid, samen goed voor 72 procent van de Vlaamse kiezers. Ook de provincies Namen en Luxemburg stemmen vóór. Maar de dichtbevolkte provincies Luik en Henegouwen zijn tegen de koning. In de toen tweetalige provincie Brabant, waarin Brussel ligt, is een nipte meerderheid vóór.’

‘Nieuwe parlementsverkiezingen in juni 1950 geven de CVP een nooit geziene volstrekte meerderheid. Koning Leopold III keert terug naar Brussel. De Waalse socialistische verliezers tonen zich rabiate antidemocraten en proberen met brutaal geweld tegen de meerderheid te saboteren. Agressieve betogingen, gewelddadige stakingen en een aangekondigde mars op Brussel doen de regering van Jean Duvieusart, een Waalse christendemocraat, aarzelen om de orde te handhaven. Hij gooit het op een akkoord met de Waalse linkerzijde, buigt voor het straatgeweld en dwingt de koning tot aftreden. Wat de meerderheid in het land wil, blijkt van geen tel.’

‘Precies dàt zal Vlaanderen parten blijven spelen, tot op de dag van vandaag. De Franstaligen hebben geleerd dat je een Vlaamse, democratische meerderheid ongestraft aan de kant kan zetten, zonder gevolgen. Dat staat diep in hun collectief geheugen gebeiteld. Dat moment had Het verhaal van Vlaanderen niet mogen missen. Eigenlijk was dit het einde van de democratie in België. En ze was nog maar pas ordentelijk gestart in 1948, het jaar waarin de vrouwen volledig stemrecht kregen.’

Evolutie

In de plaats daarvan kregen we uitleg over de introductie van de pil, het elektrische wafelijzer, de koelkast en het toegenomen aantal auto’s…

‘Dat zijn dingen die ons dagelijks leven zeker sterk hebben beïnvloed, maar zijn in de verste verte niet specifiek Vlaams te noemen. Het was in Wallonië niet anders, ook in Nederland niet, evenmin in Frankrijk, Duitsland, enzovoort. Wat komen ze dan zo uitgebreid doen in Het verhaal van Vlaanderen? Ze horen thuis in Het verhaal van West-Europa…’

‘In de plaats daarvan had ik graag de evolutie van ons Vlaams onderwijs behandeld gezien. De boeiende geschiedenis van de langzame vernederlandsing van ons onder onderwijs, van de lagere school tot alle universiteiten. Het begon in 1830 met het afschaffen van onze enige Nederlandstalige normaalschool, die van Lier, en de heropening daarvan in 1843, die veel voeten in de aarde had. De universiteit van Gent werd maar definitief vernederlandst in 1930, honderd jaar na de afscheiding van België. En na welke een verbeten strijd… Dat hadden ze mogen vertellen.’

Problemen

Daartegenover staat dat de problemen rond gastarbeid en migratie wel onverbloemd werden behandeld.

‘Ja en neen. De door de migratie veroorzaakte dispariteit in Vlaanderen wordt steevast opwaarderend “diversiteit” genoemd. De figuren die aan het woord komen met een sceptisch discours zijn allemaal zeer eenvoudige en oude mensen, en wekken de indruk dat wie een beetje ontwikkeld en jong is hun standpunt zeker niet deelt. Heel eventjes klinkt het “Wij hebben niet gezegd dat dit oke is” en een oude man oppert dat “dit boven ons hoofd is beslist”. Daar had men op kunnen ingaan: waarom is de belangrijkste demografische mutatie in Vlaanderen sluipend en ondemocratisch doorgedrukt?’

‘Men was nochtans verwittigd. Begin van de jaren 1960 organiseerde het ABVV een enquête over gastarbeid en migratie. De resultaten waren zo schrikbarend dat zelfs niet aan de eigen leden werden medegedeeld. Het verhaal van de migratie in Vlaanderen is ook het verhaal van de vakbonden die tegen beter weten in hun Vlaamse leden massaal in steek lieten. Dat had men ons ook kunnen vertellen.’

Uw conclusie?

‘Een gemiste kans, dit was niet “Het verhaal van Vlaanderen”, maar “Het verhaal van een stukje België”, ideologisch gekleurd, bekeken vanuit een progressieve en belgicistische invalshoek. Als je in de laatste minuten de integratieambtenaar Ahmed Zizaoui grinnikend hoort zeggen “De Vlaming bestaat niet meer”, dan weet je het wel zeker.’

Normaalschool van Lier

Het verhaal van Vlaanderen, een einde in mineur