Terwijl sommige media zich doodstaren op de zoveelste opiniepeiling, gaan we met dit tweeluik in op de doorslaggevende vragen van de Amerikaanse presidentsverkiezing. We focussen op de electorale vraagstukken die bepalen wie in november aan het langste eind trekt, Donald Trump, de huidige president of Joe Biden, de Democratische uitdager en voormalig vicepresident onder Barack Obama. In deze bijdrage behandelen we de laatste vijf vragen. De eerste vijf vindt u hier.

6. Heeft een ‘law and order’ campagne nog dezelfde aantrekkingskracht in de buitenwijken?

De Republikeinse Partij wordt in de West-Europese media nogal karikaturaal voorgesteld. Het zijn de ‘laag opgeleide’, ‘xenofobe’ en, ho maar, ‘religieuze’ Amerikanen die de Grand Old Party verkiezen boven de partij van de bijna zaligverklaarde Barack Obama. In werkelijkheid is de moderne Republikeinse Partij niet alleen de thuishaven van het Amerikaans conservatisme, maar ook van heel wat kiezers die zichzelf niet als uitgesproken links (of ‘liberal’, ‘progressive’) of rechts (‘conservative’) omschrijven. Swing voters waarvan de stem niet op voorhand vastligt door de partijkaart in hun portefeuille.

Deze kiezers wonen anno 2020 bij uitstek in de buitenwijken van Amerika’s steden. Die buitenwijken (‘suburbs’) waren de voorbije decennia vruchtbare grond voor de Republikeinse Partij. De kiezers die in deze districten keer op keer een Republikein naar het Huis van Afgevaardigden stuurden, beschikken vaak over een universiteitsdiploma, zijn relatief welvarend en wonen minder geregeld religieuze diensten bij. Ze lopen ook niet hoog op met Donald Trump. Van de 41 parlementszetels die de Democratische Partij in 2018 van Trump’s Republikeinen won (tijdens de zgn. mid terms) kan minstens 75 procent gekwalificeerd worden als ‘suburban’. Verschillende van hen waren sinds jaar en dag in Republikeinse handen.

Onder Donald Trump verschoof het electorale zwaartepunt van de GOP, om het met de woorden van een oud-Congreslid te zeggen, van de country club naar de country, van de golfclubs naar het platteland. De centrumrechtse GOP-vleugel die lang synoniem stond met de (hogere) middenklasse heeft moeten incasseren. Maar de suburbs zijn niet verloren. President Trump wil de presidentiële stembusslag herdefiniëren als een tweestrijd tussen een law and order president en een appeaser van de gewelddadige elementen binnen de Black Lives Matter-beweging. Op die manier denkt hij de eens conservatieve bastions te heroveren.

Want als er iets is dat de families in de buitenwijken waarderen is het rust, veiligheid en stabiliteit. Zij blijven neutraal in de culture wars, tenzij die op gewelddadige wijze worden uitgevochten in hun voortuin. Het is een strategie die eerdere Republikeinse presidenten, zoals Richard Nixon en George W. Bush, succesvol implementeerden. Wanneer puntje bij paaltje komt staan mensen immers niet afkerig tegenover pestkoppen, bully’s. Wel willen ze de dat de grootste pestkop aan hun kant staat. En de president, die is de grootste pestkop van allen.

7. Hoe groot is Donald Trumps persoonlijk reservoir aan kiezers?

Onder data-analisten was na de presidentsverkiezing van 2016 veel te doen over de zogenaamde ‘stille’ of ‘verlegen’ Trump-kiezers. Zo zouden doorgaans politiek apathische Amerikanen voor de eerste keer naar de stembus getrokken zijn voor de zakenman uit New York. Aangezien zij onevenredig vaak de telefoon ophangen wanneer peilingbureaus naar hun kiesintenties peilen werd hun aantal onderschat. Daarenboven kon The Donald traditioneel Democratische kiezers overtuigen, kiezers die zich niet langer vertegenwoordigd voelden door een Democratische Partij waarvan het electorale zwaartepunt onder Barack Obama definitief verschoof naar Amerika’s progressieve kuststeden. Ook zij zouden hun gewijzigde loyauteit niet steeds kenbaar hebben gemaakt aan curieuze peilbureaus.

Hoewel het bestaan van een significant aantal ‘verlegen’ Trump-aanhangers in twijfel wordt getrokken, is het bestaan van een massa Obama-Trump kiezers zorgvuldig in kaart gebracht. Volgens één postelectoraal onderzoek stemden meer dan negen procent van Obama’s kiezers van 2012 in 2016 op Trump. Die negen procent waren goed voor dertien procent van Trumps totale stemmenaantal. Die Obama-Trump kiezers waren vooral in heel wat districten van de ‘juiste’ staten terug te vinden, waardoor het fenomeen van het ‘Obama-Trump district’ het onderwerp werd van heel wat journalistieke aandacht.

Zowel de kiezers die zich voor de eerste keer tot een stembusgang lieten verleiden als de Obama-Trump ‘overlopers’ onderbouwen de theorie dat Trump, net als zijn voorganger, een tot dan toe onuitgegeven coalitie op de been had gebracht. Een electorale alliantie die bovendien, zo blijkt onder meer uit de Congresverkiezing van 2018, niet overdraagbaar is naar andere Republikeinse kandidaten. Zo wonnen Democratische kandidaten massaal in districten en staten die de president slechts twee jaar eerder, soms overtuigend, won. Donald Trump blijkt zo op meer dan één manier een unicum te zijn. De mate waarin hij van de ‘Obama-Trump’-kiezers ‘Trump-Trump’-kiezers kan maken en de coalitie van 2016 (op)nieuw leven kan inblazen wordt doorslaggevend voor zijn kansen in november.

8. Houdt Joe Bidens imago stand?

In mei schreef ik over Joe Bidens voornaamste zwakte. Biden, de man die in 1973 op 30-jarige leeftijd de nationale politieke arena betrad, komt vermoeid en verward over. Hij gaat achteruit. Die achteruitgang lijkt van recente datum te zijn. In de weken na de lancering van zijn presidentscampagne in april 2019 kwam hij nog een stuk energieker over. De voorbije maanden daarentegen lijkt de voormalige vicepresident moeite te hebben om een coherente gedachtegang te formuleren. Dat Donald Trump voor Sleepy Joe koos en Senile Joe in de beledigingendoos liet moet een oefening in zelfbeheersing geweest voor de president. Amerika lijkt hoe dan ook vooral op het idee ‘Joe Biden’ te stemmen, te vertrouwen in de man die hij was, maar niet langer is.

Team Trump lanceerde een tweetrapsraket. Ten eerste focust het op Bidens blunders, schildert het hem af als een fossiel dat in een rusthuis – niet het Witte Huis – thuishoort. Eenmaal voldoende twijfel gezaaid over Bidens capaciteiten om effectief het ambt te bekleden, zal het poneren dat de hoogbejaarde politicus slechts een vehikel is voor de radicale elementen in Washington D.C. Een president Biden, zo luidt het, verandert in een handtekeningmachine, niet bereid of bij machte zijn radicaal-linkse vleugel in toom te houden. Bedoeling is om Bidens imago en resterende goodwill als pragmatisch centrumpoliticus onderuit te halen.

De eerste test wordt dan ook Bidens running mate, zijn keuze voor het vicepresidentschap. Team Biden gaat er vanuit dat de voormalige vicepresident het kwetsbaarste is op zijn linkerflank. Daarom geeft zijn entourage de voorkeur aan een politica met de noodzakelijke geloofwaardigheid onder de ‘identitaire’ en/of economisch linkse vleugel. Ook betrok hij via de ‘unity task forces’ zijn oud-rivaal Bernie Sanders, de socialist uit Vermont, bij de formulering van het officiële partijprogramma.

Verschillende stappen van de Biden campagne worden gepercipieerd, en door Trump gepromoot, als kanaries in de koolmijn voor een Biden presidentschap. Eén waar niet de dan 78-jarige Biden maar een radicaal-linkse vicepresident, gesteund door politieke zielsverwanten in het kabinet en het Congres, als schaduwpresident de plak zwaait. Of dit in november voldoende swing voters afschrikt hangt onder meer af van het alternatief.

9. Kan Trump het Twitteren laten?

Donald Trumps gevaarlijkste vijand is Donald Trump, laat daar geen twijfel over bestaan. Zijn Twitter-account en campagnebijeenkomsten (rally’s) zijn dan wel bijzonder entertainend voor de harde kern, swing voters weten niet goed wat ze ervan moeten denken. Het gescheld, getier en gebrek aan nuance staat in schril contrast met het beleid van de president dat doorgaans op ruime goedkeuring kan rekenen van diezelfde kiezers. Trump zou kunnen opscheppen met behoorlijk wat nagekomen campagnebeloftes, maar verkiest ervoor om in de modder te spelen met radicale progressieve cultuurstrijders.

Zijn verdedigers menen dat net zijn vurige retoriek hem het presidentschap bezorgde. Te kort door de bocht, zo lijkt me. Trumps bevlogen monologen en contentieuze interviews bezorgden hem de nominatie van een intern verdeelde Republikeinse Partij. Maar dat hij Hillary Clinton versloeg in de general election gebeurde eerder ondanks dan dankzij zijn polariserende stijl van campagnevoeren. Trump was dan ook nooit een populaire kandidaat, noch een populaire president.

Het goede nieuws is dat hij helemaal niet populair hoeft te zijn om een tweede termijn binnen te halen. Een potplant met een ‘R’-sticker zou 40 procent van de stemmen binnenhalen, zo intens is het politiek tribalisme in het Amerikaans tweepartijensysteem. De de facto binaire keuze gebiedt nu eenmaal partijloyauteit. Maar het presidentschap wordt in de marges beslist. Onafhankelijken en burgers die slechts oppervlakkig de politiek volgen, die zich beperken tot de titels, kopteksten en Breaking News uitzendingen van CNN. Amerikanen die op basis van hun buikgevoel stemmen en die vooral geen ‘foute’ stem willen uitbrengen.

Trumps neiging de parodie te willen zijn die de media toch al van hem maken, stoot dit soort kiezers af. Een president Trump zonder Twitter-account en met een aandachtspanne langer dan die van een goudvis wint in november met twee vingers in de neus. Dat betekent niet dat Trump niet langer Trump kan zijn. De man heeft een onmiskenbaar talent. Hij is een hamer, altijd op zoek naar een nagel. Soms vindt hij die nagel en blijft hij erop meppen. Maar soms raakt hij geen nagel, maar een puppy. En dus moeten zijn adviseurs de explosieve lading van het ongeleid projectiel een duidelijke baan en een vooraf gedefinieerd doel weten te geven. Discipline in de communicatie, en een niet-aflatende focus op één man: Joseph R. Biden.

10. Wordt het een referendum over Trump of Biden?

In ieder referendum met een binaire keuze – en dat zijn de meeste – is de vraagstelling belangrijk, soms zelfs doorslaggevend. Op een presidentieel stembiljet is de vraag ogenschijnlijk neutraal: ‘Op wie stemt u? Kandidaat X of Kandidaat Y?’. Dat betekent niet dat kiezers die vraag op eenzelfde manier lezen.

Tijdens iedere presidentsverkiezing proberen beide kandidaten de verkiezing te framen als een referendum over de tegenkandidaat. Barack Obama deed dit in 2012 op magistrale wijze door een karaktermoord te (doen) plegen op zijn Republikeinse uitdager, Mitt Romney. Romney werd vanwege zijn enorme rijkdom en carrière in de private equity wereld weggezet als een kandidaat van de elite, een handpop van Wall Street zonder empathie voor minder welvarende Amerikanen. Kiezers lazen op D-day hun stembiljet niet als: ‘Kiest u voor Barack Obama of Mitt Romney’, maar als ‘Wat denkt u van Mitt Romney, de miljonair die het pensioen van oma wil halveren?’

In 2016 deed zich iets gelijkaardigs voor, zij het in het nadeel van de Democratische kandidate. Hillary Clinton kon het land niet overtuigen van de wenselijkheid van een tweede President Clinton. Trump vroeg arbeiders en gezinnen in de lage middenklasse in Ohio, Wisconsin en Michigan of ze zin hadden in een nieuwe termijn voor Barack Obama minus het charisma en plus de typerende Clintonarrogantie. Deze Amerikanen lazen de geladen vraag: ‘Wilt u vier extra jaar Barack Obama in de vorm van Hillary Clinton?’

Het voordeel van dergelijke framing is dat de zwaktes van de kandidaat waar het referendum niet over gaat onder de mat worden geveegd. Is men niet overtuigd van de referendum-kandidaat dan is de tegenstrever het alternatief by default. De Biden-campagne doet er dan ook alles aan om de verkiezing te kaderen als een referendum over Donald Trumps presidentschap en niet als een afweging van de sterktes en zwaktes van beide kandidaten. Op die manier wordt Bidens eigen hobbelig politiek parcours genegeerd en zijn mentale achteruitgang geminimaliseerd. Joe Biden is dan wel niet meer de man van twintig of zelfs twee jaar geleden, maar wilt u écht vier extra jaar Donald Trump?

Obama-Trump

Wordt Biden een handtekeningmachine voor radicaal-links?