De groei van het Nederlandstalig onderwijs in Brussel de voorbije jaren is zonder meer indrukwekkend. Maar de fors gestegen leerlingenpopulatie is slechts één aspect van het verhaal. Het narratief van ‘succesverhaal’, zo kwistig door de meeste politici jarenlang verkondigd, kan niet verhullen dat zich op kwalitatief vlak een stevig probleem stelt. Zal de waarschuwing van de Odisee hogeschool ervoor zorgen dat eindelijk aandacht wordt besteed aan de keerzijde van de medaille?

Het recordaantal aan leerlingen in het Nederlandstalig onderwijs in de hoofdstad, staat in schril contrast met de vrees die tot in de jaren tachtig bestond over haar toekomst. Zonder de autobiografische toer te willen opgaan: ondergetekende doorliep in die periode zijn lagere school in klassen, te schaars bevolkt om een toneelstuk over het laatste avondmaal op te voeren. Maar de situatie veranderde. Een groeiende groep Franstaligen begreep dat kennis van het Nederlands alsmaar belangrijker werd. Ze realiseerden zich ook dat hun kinderen dit niet of slechts gebrekkig in het Franstalig onderwijs zouden leren. En was de slogan ‘rijk worden met talen’, niet de slogan waar het Nederlandstalig onderwijs zich in die jaren op de Brusselse markt bracht? Dat die klassen nog niet bevolkt werden door wat men toen nog ‘migranten’ noemden speelde ook vaak een rol in die keuze. De geest was uit de fles.

Aantal Nederlandstaligen verschrompelt

We maken een sprong van jaren. De Brusselse samenleving bleef evolueren. De groep Brusselse Vlamingen bleef afnemen, veelal doordat ze de stad de rug toekeerden. Maar het Nederlandstalig onderwijs bleef aan aantrekkelijkheid winnen, zij het dat de leerlingenpopulatie steeds meer niet-Nederlandstalig werd. Ten opzichte van veertig jaar geleden steeg het aantal leerlingen in kleuter- en lage scholen met respectievelijk 330,6 en 221,7%. Maar waar in het schooljaar 79-80 de kinderen afkomstig uit een homogeen Nederlandstalig milieu nog het gros van de leerlingenpopulatie uitmaakten (71,9 en 85,9%), zijn deze vandaag absolute minderheden geworden: 8% in de lagere scholen en zelfs 6,7% in de kleuterscholen.

De groei van de leerlingen die middelbare school volgen in het Nederlandstalig onderwijs is geringer (+17%), maar ook hier ziet men een verschrompeling van die groep Nederlandstaligen: 76,5% dertig jaar geleden, 16,2% vandaag. Bijna 60% komt uit een homogeen Franstalige (26,9%) of homogeen anderstalig (31,7%) milieu. En dat heeft zo zijn gevolgen.

Odisee hogeschool

Zopas nog trok An De Moor van de Odisee hogeschool aan de alarmbel. Steeds vaker stellen ze vast dat het niveau van het Nederlands van de studenten die hun hogere opleiding aanvatten te laag is. In principe moet wie zijn middelbaar voltooit een bepaald niveau halen (B2-niveau in het jargon), ‘maar we zien dat dat in de praktijk in Brussel vaak niet het geval is’, legt ze uit in Bruzz. Vergelijkend onderzoek toont ook aan dat Brusselse afgestudeerden gevoelig slechts scoren dan collega’s elders. De verklaringen zijn divers. Te weinig contact met het Nederlands buiten school, leerkrachten die de lat te laag leggen, maar ook het lerarentekort waarbij sommigen een heel jaar lang geen Nederlandse les kregen speelt parten.

Op het terrein zet de hogeschool taalcoaches in om dit peil op te krikken, elk jaar steeds meer. Zonder meer lovenswaardig, maar men moet ook naar de bron durven kijken. Men kan dit relativeren zoals minister van onder andere meertaligheid Sven Gatz dat doet door te stellen dat men diezelfde klachten in het Franstalig onderwijs opvangt. Er kan ook genuanceerd worden zoals VUB-academicus Alex Housen dat doet door te stellen dat deze generatie over ‘een andere taalvaardigheid’ beschikt en ’taal evolueert’. Maar men kan ook vaststellen dat deze sussende woorden een manier zijn om de realiteit niet onder ogen te zien. En dat is er een van jarenlange inzet op kwantiteit, zonder in te zien welke gevolgen dit teweeg bracht op kwaliteit.

Odisee hogeschool

Kwaliteit is het taboe van het Nederlandstalig onderwijs in Brussel