In de marge van de informele top van regeringsleiders in Praag besloot de Europese Raad om een voorstel van de Europese Commissie goed te keuren dat een dynamisch prijsplafond op Russische olie oplegt, dat simultaan ook door de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Japan wordt ingevoerd.

Bovendien voert de Europese Unie (EU) naast het olieprijsplafond ook een verbod op het vervoer van Russische olie in. Tenminste die olie waarvan de prijs boven het prijsplafond uitkomt. De banken en verzekeraars in de EU kregen eerder al een verbod om diensten aan de Russische oliesector te leveren.

Transport

De transportwereld krijgt nu een soortgelijke beperking opgelegd. Dat is slecht nieuws voor Griekenland, Cyprus en Malta. Deze drie lidstaten met een grote tankervloot bekwamen wel van de Europese Commissie dat het toezicht op deze olietransporten niet tot het perverse effect zou leiden dat concurrenten uit andere landen die trafiek zouden overnemen. Waterdicht lijkt het systeem echter nog niet.

Daarom dat de EU nu dringend moet overleggen met landen in de G7 (de zeven grootste economische machten). De Europese Raad (van regeringsleiders) wil dat het prijsplafond voor ruwe olie ingaat op 5 december. Voor geraffineerde olieproducten zou het verbod in voege treden op 5 februari 2023.

Nieuwe sancties

Het nieuwe pakket sancties maakt het mogelijk om een prijsplafond toe te passen voor maritiem vervoer van Russische olie naar derde landen. Daarnaast komen verdere beperkingen voor maritiem vervoer van ruwe aardolie en aardolieproducten naar derde landen.

De maatregelen zijn concreet de volgende volgens een persbericht van de EU: ‘Het wordt verboden maritiem vervoer te verzorgen en technische bijstand, tussenhandeldiensten, financiering en financiële bijstand te verlenen voor maritiem vervoer naar derde landen van ruwe aardolie (vanaf december 2022) en aardolieproducten (vanaf februari 2023) die afkomstig zijn of worden uitgevoerd uit Rusland’.

De uitzondering die het persbericht over de sancties geeft, omvat dat het zou wel mogelijk zou zijn dit vervoer en deze diensten aan te bieden wanneer ‘de olie of de aardolieproducten tegen of onder een vooraf bepaald prijsplafond worden gekocht’. Het nieuwe verbod op maritiem vervoer van deze producten naar derde landen (dus buiten de EU) geldt voor EU-vaartuigen, en gaat in op de datum waarop de Raad unaniem besluit het prijsplafond in te voeren. Dat besluit over de hoogte van het prijsplafond is nog niet genomen.

Russische inkomsten in duikvlucht

De bedoeling van deze maatregel is dat de Russische inkomsten uit olie een ‘duikvlucht’ maken. De Europese Unie legt een direct verband met de stijging van de energieprijzen wereldwijd en de illegale oorlog tegen Oekraïne. De EU hoopt dat het prijsplafond voor olie kan dienen om de wereldwijde energieprijzen te stabiliseren.

De OPEC (organisatie van olie-exporterende landen) besloot afgelopen week de productie met twee miljoen vaten per dag te reduceren. Rusland maakt deel uit van de OPEC+. De OPEC veroorzaakte in het verleden al vaker forse prijsstijgingen en zelfs een oliecrisis in de jaren 1973-1974.

Incoherentie

Toch zit er een incoherentie in de uitleg van de EU. De voorbije zes maanden daalde de olieprijs van 120 dollar naar iets meer dan 80 dollar per vat. De OPEC wil de prijs dus terug laten stijgen. Die uitleg strookt dus niet met de bewering van de EU, die met haar formulering ‘energieprijzen’ de indruk wekte dat ook de olieprijs door de oorlog zou gestegen zijn.

De OPEC is als oliekartel al lang niet meer de belangrijke geopolitieke speler die ze ooit was. Dat is hoofdzakelijk te danken aan de exploitatie van olie in de Noordzee (hoofdzakelijk door Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk). Momenteel bestaat de OPEC uit Irak, Iran, Koeweit, Saudi-Arabië, Venezuela, Libië, de Verenigde Arabische Emiraten, Algerije, Nigeria, Gabon, Angola, Equatoriaal-Guinea en Congo. Het hoofdkwartier van de organisatie bevindt zich in de Oostenrijkse hoofdstad Wenen. De beslissing werd trouwens in Wenen genomen.

Tot de OPEC+ behoren een tiental niet-OPEC-leden die meedoen aan het oliekartel. Zoals de OPEC-landen zijn dat bijna allemaal dictaturen. Naast Rusland zijn dat de schurkenstaat Soedan en Mexico. In de praktijk gebruikt vooral Rusland zijn rol binnen de OPEC+.

Verslechterende relaties

Op diplomatiek vlak speelt Saoedi-Arabië een kwalijke rol. Het koninkrijk veroordeelde de Russische invasie in Oekraïne nog altijd niet. Ondertussen verslechteren de relaties tussen de Saoedi’s en de Verenigde Staten zienderogen. Met de reeds bestaande slechte relatie met Iran zou Washington zich wel eens genoodzaakt zien te moeten kiezen of ze Iran of Saoedi-Arabië uit de Russische invloedssfeer probeert te halen. Een regime-wissel in Iran zou voor de VS zeker niet ongelegen komen, zeker nu duidelijk is dat het voorstel om de olieproductie te verlagen van Rusland kwam.

Ondanks ferme druk van de Verenigde Staten op alle OPEC-landen, bleek het eigenbelang van het oliekartel door te wegen. De VS zelf zijn zo goed als onafhankelijk van de olie-export uit de OPEC-landen dankzij de investeringen in olieproductie tijdens de regeringsperiode van vader en vooral zoon Bush. De administratie van Obama verzwakte die positie enigszins, maar vooral de ‘groene’ beslissingen van de huidige president Joe Biden dreigen de Amerikaanse oliesector verder te verzwakken.

Sommige media vrezen dat de olieprijzen gevolgen zullen hebben voor tussentijdse verkiezingen in de VS. Biden ving die dreiging echter al op door te verklaren dat de Amerikaanse regering desnoods de strategische oliereserves zal inzetten. De prijs aan de pomp door de gestegen koersen op de internationale beurzen zal zich dus vooral laten voelen in de Europese Unie, het Verenigd Koninkrijk, Japan en Zuid-Korea.

oliekartel

Europese Unie legt Rusland prijsplafond voor olie op