De energieministers van de Europese Unie bereikten vrijdag een politiek akkoord rond een ‘Council Regulation’ om de hoge energieprijzen aan te pakken. Deze nieuwe verordening (directe wetgeving) introduceert gemeenschappelijke maatregelen om het energieverbruik te verminderen en de woekerwinsten van de energiesector te herverdelen naar de eindgebruikers. Fundamenteel verandert niks aan de energieprijzen onder de exorbitante prijs van 180 euro per MWh.

De Tsjechische voorzitter Jozef Síkela van de ministerraad zei dat uitzonderlijk snel, gecoördineerd en solidair gewerkt wordt tegen de Russische ‘weaponizing of energy supplies’ (hybride oorlogsvoering via energievoorziening). Het akkoord van vrijdag moet enige opluchting brengen voor de burgers en de bedrijven in Europa. Lidstaten zullen de ‘overwinsten’ herverdelen naar diegenen die worstelen met hun energiefacturen. Op de Belgische briefing achteraf door minister Tinne Van der Straeten bleek meermaals dat de relatie tussen Síkela en de groep landen rond Van der Straeten gewoon barslecht is.

Nationale nederlaag in de media

De briefing van de Belgische minister en haar delegatie ging bijna uitsluitend over de pogingen om prijsplafonds door de Energieraad goedgekeurd te krijgen. De aanwezige Vlaamse en Franstalige pers ging daarin mee alsof het een match van de nationale ploeg op een voetbaltornooi was. Nog even en het uitblijven van prijsplafonds wordt een nationale nederlaag in de media. Over de concrete beslissingen van de dag of de andere besproken onderwerpen zoals de ontplofte Nord Stream-pijpleidingen tijdens de Raad was ondergetekende de enige die vragen stelde.

Om te beginnen met de briefing door Duitse, Zweedse en Deense ministers over de sabotage in de Baltische Zee was Van der Straeten zeer duidelijk: ‘Het was muisstil toen dat ter sprake kwam.’ Volgens de minister vertelden ze nochtans niets meer dan wat al via de pers bekend was. De concrete beslissingen bestaan uit een wetgevend kader dat de lidstaten zeer vrij laat. Daarover was Van der Straeten zeer tevreden omdat België al afspraken heeft met Engie en contractueel gebonden is. Verder zijn er verplichte besparingen en een solidariteitsheffing op fossiele brandstoffen.

Energiebesparingen

De Raad van de EU besloot tot een vrijwillige besparing van 10% van de totale energieconsumptie en een verplichte vermindering van 5% tijdens piekuren. De lidstaten moeten hun piekuren nog aangeven voor de periode van 1 december 2022 tot 31 juni 2023. De lidstaten zijn vrij om de gepaste maatregelen te nemen om beide doelstellingen te bereiken in deze periode.

Omzetplafonds op de omzet van de zogenaamde inframarginals

De Energieraad besliste tevens om de omzet (niet de winst omdat volgens Van der Straeten ‘overwinsten’ juridisch niet bestaan) van elektriciteitsproducenten af te toppen op 180 euro per MWh. Dit betekent dat producenten op basis van elektriciteit uit bruinkool, kerncentrales of hernieuwbare bronnen die binnen het EU-prijsmechanisme bekend staan als inframarginale technologieën dus hun omzet boven de 180 euro per MWh zien wegbelasten.

De naam inframarginaal komt uit het huidige prijsmechanisme waarbij de gascentrales als laatste in het marginale prijssysteem bijdragen tot de marktprijs van een MWh stroom. De steenkoolcentrales en gascentrales hun productie is de laatste die nodig is om te voldoen aan de vraag van de markt. Omdat die niet onder kostprijs verkopen wordt alle stroom op de markt dus even duur als deze verkoopprijs.

Het niveau van dit omzetplafond is ontworpen om de winstgevendheid van de uitbaters te verzekeren en om zeker niet de investeringen in hernieuwbare energie te hinderen.

De lidstaten stemden in met maatregelen naar eigen keuze om deze extra omzetten (de zogenaamde overwinsten) te belasten en de opbrengst daarvan naar eigen goeddunken terug te laten vloeien naar de finale stroomverbruikers. De lidstaten introduceerden enkele ‘flexibiliteiten’ die de ‘nationale omstandigheden’ weerspiegelen. Die flexibilisering omvat de mogelijkheid om hogere aftopping van de omzet op te leggen, onderscheid te maken tussen technologieën en limieten in te voeren op marktprijzen van andere spelers zoals handelaars (traders of speculanten).

In de gevallen waar een lidstaat haar netto invoerafhankelijkheid gelijk of hoger is dan 100% zullen ze voor 1 december besluiten om de opbrengst van de omzetbelastingen gelijk te verdelen tussen de invoerende en de uitvoerende lidstaat. Zo zou België dus een deel van de omzet op het gas dat het doorvoert naar Duitsland kunnen ontvangen. De EU hoopt dat andere lidstaten reeds zulke akkoorden met elkaar zouden afsluiten.

Solidariteitsbijdrage op de fossiele brandstofsector

De EU-landen besloten eveneens een verplichte solidariteitsbijdrage te heffen op de winsten van de bedrijven actief in de ruwe olie, aardgas, steenkool en de raffinage van brandstoffen. Deze solidariteitsbijdrage zal worden berekend op de belastbare winsten in 2022 en/of 2023.

De gekozen norm is alles boven 20% meer dan de belastbare winst in 2018. De nieuwe belasting – die in naam geen belasting mag heten omdat dit juridische problemen kan opleveren – mag samenvallen met bestaande fiscale regelgeving op voorwaarde dat ze dezelfde opbrengsten genereert.

De opbrengsten zullen de lidstaten aanwenden om huishoudens en bedrijven te ondersteunen en om de effecten van de hoge eindprijzen van stroom te milderen.

Maatregelen voor KMO’s

De Raad van de EU beslist ook dat lidstaten de prijs van elektriciteit voor kleine en middelgrote bedrijven (KMO’s) tijdelijk mogen bevriezen om KMO’s die moeite hebben met de hoge energieprijzen te helpen. Daarbij is het zelfs tijdelijk toegelaten de energieprijs onder de kostprijs te fixeren.

Begin oktober zal de nieuwe ‘regulering’ in een schriftelijke procedure aangenomen worden. Na de publicatie in het officieel aankondigingsblad van de EU (Official Journal) gaat de wetgeving dan de volgende dag in. De meeste regels van deze tijdelijke wetgeving zijn dan van toepassing van 1 december 2022 tot 31 maart 2023.

De Europese Unie benadrukt dat het aangenomen voorstel complementair is met bestaande initiatieven en wetgeving van de EU.

Conclusie

De conclusie bij de beslissingen van de buitengewone ministerraad voor Energie van vrijdag 30 september is dus dat de Europese Commissie haar slag thuishaalde, maar een aantal reguleringen zo verwaterde dat de lidstaten naar believen kunnen variëren in de toepassing. De enige concrete maatregel is de fiscale hold-up op de sector van de fossiele brandstoffen. Elke winst groter dan de winst uit 2018 plus een extraatje van één vijfde is voortaan voor de schatkisten van de lidstaten.

Verder komen er verplichte besparingen qua verbruik met alle gevolgen van dien. Het omzetplafond op de zogenaamde ‘overwinsten’ of grotere omzetten uit energieproductie worden slechts aangepakt vanaf de reeds exorbitant hoge prijs van 180 euro per MWh. Dit is een vrijbrief voor de producenten van hernieuwbare energie. De uitzonderingen voor windmolenparken zullen er trouwens voor zorgen dat enkel exploitanten van kernenergiecentrales die extra belastingen zullen betalen. Op die manier doet de EU niets aan de energiefacturen om ideologische groene stokpaardjes te beschermen.

De fameuze prijsplafonds op de gasprijzen komen er niet. Dit wist de Belgische minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) blijkbaar al om 9u30 voor heet begin van de Raad omdat ze tijdens de doorstep-interviews plots verklaarde dat het ‘nu belangrijker was’ over de voorstellen van de Europese Commissie overeenstemming te vinden. Achteraf beweerde ze dat de kunst nu zal zijn om Duitsland te overtuigen. De groene Oostenrijkse minister van Energie Leonore Gewessler zei nochtans achteraf aan de pers dat de groep landen van Van der Straeten haar nog steeds niet had kunnen overtuigen dat prijsplafonds geen bevoorradingsproblemen qua gas zouden opleveren.

omzetplafond

Van der Straeten incasseert smadelijke nederlaag tijdens Buitengewone Energieraad