Met de aankomst van duizenden migranten in de Spaanse enclave Ceuta, lijkt niemand er nog van wakker te liggen. Maar de voorbije dagen werd er eindelijk een regering gesmeed in Catalonië. Een drietal dagen opgesloten onderhandelen, ver van alle camera’s, in absoluut stilzwijgen, heeft een akkoord voortgebracht. En dat na drie maanden armworstelen, stokken in de wielen steken, verwijten uitwisselen en puberaal speelplaatsgedrag tussen de independentische partijen.

52%

In de regionale verkiezingen van 14 februari haalden de independentistische partijen tezamen 52% van de stemmen en een meerderheid in zetels. Ondanks pogingen van de unionistische sociaaldemocraten van PSC om de links-republikeinse ERC op te vrijen, bleek al snel voor elke waarnemer duidelijk dat de drie indepe partijen ERC, Junts (de centrumpartij van Carles Puigdemont) en de links-anarchistische CUP, samen een regering zouden vormen. Maar al voor en meteen na de verkiezingen spraken de drie gedoodverfde coalitiepartners al de nodige exclusieven uit, intern en extern.

Dramaqueens

Meer dan drie maanden duurde het om een regeerakkoord te sluiten. Vooral de grootste twee partijen ERC en Junts gedroegen zich bij wijlen als dramaqueens. Dat na vele jaren de links-republikeinen haasje-over sprongen, heeft daar veel mee te maken. Dat ERC dat meteen liet voelen door eerst gesprekken te voeren met de links-radicale CUP in plaats van de aloude regeringspartij Junts, was adding insult to injury. Dat ERC ook pogingen bleef ondernemen om er ook de regionalistische links-populisten van En Comú/Podem bij de regeringsonderhandelingen te betrekken, kon Junts al helemaal niet pruimen. De politieke spelletjes stapelden zich verder op.

Het hielp de massa independentistische kiezers niet vooruit. Die uitten voorbije maanden vaak hun ongenoegen. Tot afgelopen zondag nog in een grote betoging in Barcelona. Ook de scepsis en lethargie bij de opiniemakers nam dag na dag toe. Junts blokkeerde twee eerdere investituurpogingen. ERC wou niet praten over een extra-parlementaire ‘Raad van de Republiek’ die het pad naar concrete onafhankelijkheid zou uitwerken. De CUP stond erbij en probeerde te lijmen. De sociaaldemocraten (PSC) en links-populisten (En Comú/Podem) bleven hengelen naar een coalitie linksom, met ERC. Het was allesbehalve een fraai schouwspel. Zelfs voor een geoefende waarnemer die de Wetstraat wat volgt.

Sergi Alcàzar , El Nacional.cat

Pere Aragonès (ERC) en politiek gevangene Jordi Sànchez (Junts) bereikten een independentistisch regeerakkoord na drie maanden onderhandelen.

Witte rook

Maar maandag kwam dan het verlossende nieuws. Er is een regering in de maak. En dat na enkele dagen politieke quarantaine en nadat ook de grote burgerbewegingen Assemblea Nacional Catalana (ANC) en Òmnium Cultural zich moeiden. Junts en ERC vonden een akkoord en bezegelden dat voor de verzamelde pers met een corona proof vuistje. Toekomstig minister-president Pere Aragonès (ERC) en politieke gevangene secretaris-generaal van Junts, Jordi Sànchez bereikten in extremis een akkoord. Mocht dat niet gelukt zijn voor 26 mei, moesten er immers nieuwe verkiezingen georganiseerd worden volgens de kieswet.

Blijkt dat het regeerakkoord geen verliezers kent, en ook de verliezende partijen niet wil vergeten. ‘We willen niet enkel werken voor de 52% (independentisten — KD) maar we zullen die 52% niet teleurstellen,’ stelde de leider van de centrumpartij. Aragonès lichtte op zijn beurt het akkoord inhoudelijk toe.

Struikelblok

Dé grootste struikelblok in het vormen van een regering was het pad naar de onafhankelijkheid. ERC enerzijds en CUP en Junts anderzijds hielden er verschillende strategische visies op na. Welke instellingen en politici tekenen daarvoor verantwoordelijk? Is het een taak van regering en parlement? Of van een extra-parlementaire Consell per la República, die onder leiding staat van banneling Carles Puigdemont? Die laatste, die nu al drie jaar en zeven maanden in België verblijft, bleek het kiezelsteentje in de regeringsvorming. Niet het minst voor de centrumlinkse ERC die voor het eerst sinds lang groter is en dus de minister-president mag leveren.

Net daar zit de ruiloperatie tussen beide grote independentistische partijen. ERC krijgt de minister-president én de belofte de zogenaamde dialoog met Madrid herop te starten. Junts krijgt de leiding in de verdere — weliswaar ‘burgerlijke en vredevolle’ — confrontatiepolitiek met Spanje. Daarvoor krijgt de ‘Raad voor de Republiek’ een belangrijk rol. Zo wordt het onafhankelijkheidsdebat buiten de dagelijkse werking van de regering gehouden. Weliswaar ‘in respect met het gewicht van het voorzitterschap van de regering’ en ‘in samenspraak en parallel’ met ‘de nieuwe politieke hiërarchie in het onafhankelijkheidsproces’. (Lees: geen Puigdemont-show, maar in overleg met een gematigder ERC.)

Nieuw referendum?

Concreet komt het erop neer dat de nieuwe regering twee jaar uittrekt om een nieuw unilateraal referendum voor te bereiden. Tenminste als Spanje geen bevredigend antwoordt biedt op de Catalaanse voorstellen voor amnestie en zelfbeschikking. Met een steeds groter wordend extreemrechts en een herboren conservatieve Partido Popular (na de recente regioverkiezingen in Madrid), lijkt een pact daarover uitgesloten. PSOE-premier Pedro Sánchez kan zich zulks niet permitteren.

Momenteel worden de regeringspostjes nog ingevuld, maar de bevoegdheden zijn al netjes fifty fifty verdeeld. Junts krijgt daarbij onder meere Economie, Gezondheidszorg en Buitenlandse Zaken als meest invloedrijke portefeuilles. ERC krijgt onder andere de minister-president, Binnenlandse Zaken en Onderwijs.

Addertje

Een laatste addertje onder het gras, is de eventuele steun van de links-radicale CUP vanuit het parlement. De drie vorige Catalaanse (independentistische) regeringen tussen beide partijen, kregen telkens gedoogsteun van de CUP. Die is nu ook nodig. De antikapitalisten moeten zich nog uitspreken, en doen dat naar goede traditie op een radicale basis-democratische manier.

Het ziet er weliswaar naar uit dat de links-radicale CUP de nieuwe regering opnieuw zal steunen, omdat het regeerakkoord voortbouwt op een princiepsverklaring die ze eerder met ERC opstelde. Het niet verlaten van het onafhankelijkheidspad en eigen kabinetten voor feminisme en klimaatactie, zijn daar belangrijke onderdelen van.

Volwassen partners

Eens het investituurdebat achter de rug is — nog voor het komende weekend — heeft minister-president Aragonès vijf dagen om zijn ambt op te nemen. Opnieuw, want een half jaar geleden nam hij het mandaat al over van voorganger Quim Torra (Junts). Die moest aftreden omdat hij tijdens een vorige verkiezingscampagne aan het balkon van het presidentsgebouw in Barcelona een spandoek voor amnestie voor de politieke gevangenen had uitgehangen. De rest van de regering moet zeven dagen na de beëdiging aan de slag.

De eerste en belangrijkste uitdaging voor de beide regeringspartijen is het vertrouwen in elkaar te herstellen. Ook daar zijn enkele passages aan gewijd in het regeerakkoord. Alvast José Antich, hoofdredacteur van El Nacional, vindt dat laatste een goede zaak — ‘een maturiteitstest’ — want de nieuwe regering heeft nood aan ‘meer professionalisme’ dan de vorige, zeker nu het haar serieus lijkt met het verder volgen van het politieke pad naar onafhankelijkheid.

Vicent Partal, hoofdredacteur van Vilaweb haalt de neus op voor het pragmatische akkoord. ‘De belangrijkste problemen die een oplossing verdienden, worden niet opgelost, meer bepaald de gezamenlijke strategie naar onafhankelijkheid.’ Partal stelt vast dat de nieuwe regering de dialoog met Madrid nog twee jaar wil rekken, maar feitelijk geen scenario uitwerkt voor het vervolg ervan. Hij betreurt dat er ‘geen strategie voor de confrontatie’ is uitgewerkt. Allicht ligt net daar de reden dat er zo weinig enthousiaste reacties kwamen van indepe partijpolitici en sociale leiders.

onafhankelijkheidspad

Nieuwe independentistische regering in Catalonië