Iran was twee weken geleden voor de eerste keer aanwezig op de BRICS-top in Kazan, Rusland. Het ayatollahregime zoekt medestanders in haar strijd tegen de Verenigde Staten en het Westen en vindt die daar ook, met als belangrijkste landen Rusland en China. Hoe kan het land economisch het hoofd boven water houden, ondanks de internationale economische sancties? Vijf vragen aan Ivan Van de Cloot, hoofdeconoom bij Stichting Merito.

Iran slaagt er blijkbaar in om uranium te verrijken en tegelijk Hamas en Hezbollah te financieren. Hoe geraakt Iran aan geld om een economische instorting te vermijden?

Ivan Van de Cloot: ‘Een goede vraag. In 2018 legde de toenmalige Amerikaanse president Donald Trump namelijk een boycot op om vooral de olie-export van Iran aan banden te leggen. Maar sindsdien nam die enkel toe, hij vertienvoudigde zelfs. Op dit moment lopen de inkomsten voor de ayatollahs op tot 50 à 70 miljard dollar per jaar. Daarmee houden zij niet alleen het hoofd boven water, maar kunnen ze ook middelen besteden aan hun kernwapenontwikkeling en de financiering van hun proxies in het Midden-Oosten, waaronder Hezbollah, Hamas en de Houthi-rebellen.’

Maar hoe krijgt Iran dat geld in handen? Is er dan geen internationale controle op die geldstromen?

‘In theorie controleren de Verenigde Staten elke bank die dollars verwerkt, maar in de praktijk ligt dat toch anders. De ayatollahs en hun economische medestanders gebruiken dezelfde technieken als de grote drugskartels. Er zijn in Iran twee staatsbedrijven die officieel instaan voor de olieproductie. Maar de export zit versnipperd over talloze vehikels, waaronder religieuze organisaties en onderdelen van het Iraans leger. Die versnippering maakt het moeilijker om alle geldstromen in kaart te brengen.’

Handel drijf je minstens met twee. Gezien de wereldwijde vraag naar olie zullen er wel kooplustigen genoeg zijn, maar wie koopt al die olie?

’95 procent van de Iraanse exportolie komt finaal in China terecht. Er zijn allerlei “traders”, de ene al schimmiger dan de andere, die optreden als tussenpersoon. Je vindt ze onder andere in Turkije, Irak en Oman. Die traders worden opmerkelijk genoeg “teapots” genoemd en zij zoeken kopers.’

‘Die kopers zijn nooit Chinese staatsbedrijven. Het Chinese regime wil hierover niet in conflict komen met de Verenigde Staten. Al die tussenschakels maken het ook complexer om te achterhalen wat de eindbestemming van de olie is. Die wordt trouwens typisch verscheept op schepen die varen onder de Panamese vlag.’

Er worden dus zoveel mogelijk tussenstappen gezet om een rookgordijn te creëren, maar de financiële afhandeling moet toch te traceren zijn?

‘Inderdaad. The Economist heeft daarover bijzonder goed en boeiend onderzoekswerk verricht. Aan de ene kant is er het Iraans banksysteem. Daarbinnen zijn vaak verschillende onderafdelingen van de Iraanse oliebedrijven als financiële instelling actief. Het onderzoek legde een jungle van lege vennootschappen bloot die als dekmantel fungeren.’

‘Maar het strafste is dat de onderzoeksjournalisten van The Economist konden aantonen dat ook internationale banken daar een rol in spelen. Zo kwamen het Belgische ING en de Duitse banken Commerzbank en Sparkasse naar boven als actieve actoren in dit spel. ING heeft op dit nieuws gereageerd. Daar beweren ze dat ze dit, naar aanleiding van de onthullingen, intern onderzocht hebben en een aantal cruciale rekeningen hebben afgesloten.’

‘Aan de Chinese kant van het verhaal vinden we typisch kleine banken. Cruciaal in heel de financiële afhandeling blijkt de medewerking te zijn van de enige niet-Amerikaanse marktplaats die dollars kan afhandelen buiten de Verenigde Staten, een “dollar-clearingsysteem” in Hong Kong. Veel verloopt dus “offshore”. Al is finaal de medewerking van de Iraanse centrale bank cruciaal. Maar daar hebben de Verenigde Staten natuurlijk geen enkele controle over.’

Het is dus duidelijk hoe het omzeilen van de economische boycot gebeurt. Toch blijft dit doorgaan?

‘Tot op vandaag wel. Je kan daar wel verklaringen voor bedenken. Door het embargo is Iran verplicht om haar olie aan een discountprijs in de (illegale) markt te zetten. Minder scrupuleuze kopers kunnen zo een mooie zaak doen. Ramingen wijzen erop dat Iran finaal 30 tot 50 procent minder verdient aan de export van olie dan zonder embargo.’

‘Het perfide is dat niet enkel de kopers van goedkope olie een goede zaak doen. Ook de Verenigde Staten zijn eigenlijk best tevreden met de gang van zaken. De inkomsten van Iran worden drastisch ingeperkt, terwijl de olie wel blijft stromen. Dat laatste is belangrijk voor de wereldeconomie.’

In het kader van de geopolitieke en economische driehoek China-Iran-Rusland kan u ook de aflevering van Doorbraak TV ‘Doorbreekt handelsblok Rusland, China en Iran de westerse economische hegemonie?’ bekijken.

onderzoekswerk

Ivan Van de Cloot: ‘Belgische bank hielp sancties tegen Iran omzeilen’