Er zijn zo van die dingen waarvan je achteraf denkt: ‘hoe is dat ooit mogelijk geweest’? Neem nu verkeersdoden. In 2019 telde België 661 verkeersdoden, 13 doden per week, erg veel dus. Maar, eind jaren zeventig van vorige eeuw stierven er jaarlijks in ons land meer dan drieduizend mensen in het verkeer, 60 doden per week. Drieduizend doden, jaar na jaar, hoe heeft dat ooit gekund? Nog eentje, in België sterven jaarlijks 13.000 mensen voortijdig door tabak. Tabak zou als nieuw product vandaag nooit meer toegelaten worden op de markt. Een mens vraagt zich af, hoe heeft dit ooit kunnen gebeuren?

Prevalentie

Dit zinnetje kwam werktuiglijk bij me op toen ik het boek las van Rik Remmery Laat de jongens beslissen. De heer Remmery, alias Rik Vannieuwenhuyse (1953), sociaal geëngageerd ondernemer, houdt daarin een pleidooi om besnijdenis om niet-medische redenen bij minderjarigen te verbieden. Dat is een zeer legitieme eis, want besnijdenis bij minderjarigen is zelden medisch verantwoord. Toch komt het in België hallucinant vaak voor. In 2018, de meest recente cijfers voor ons land, zouden er 25.946 van de 60.150 (>40%) geboren jongetjes besneden zijn.

De prevalentie van besnijdenis in de wereld varieert zeer sterk. In de VS is 70% van de jongetjes besneden. In Frankrijk, Duitsland en Nederland is dat respectievelijk 14%, 10,9% en 5,7%. Van de rijke landen scoren de Scandinavische landen en Italië, met minder dan 5%, het laagst. Zeer uiteenlopende percentages van besnijdenissen tussen landen met een vergelijkbare ontwikkeling wil zeggen dat de indicatie tot besnijden niets te maken heeft met gezondheid of ziekte, maar alles met gewoonte. Dat neemt niet weg dat besnijdenis soms nodig is.

Jongens worden geboren met op het uiteinde van hun penis een voorhuid, een anatomische structuur die de eikel bedekt en beschermt. De eikel namelijk is afgezoomd met een slijmvlies dat erg gevoelig is. Zonder voorhuid wordt dat slijmvlies dikker en harder en daalt de gevoeligheid. Dat kan dan weer aanzet geven tot verminderd seksueel genot.

Oorsprong

Waar besnijdenis vandaan komt, is, volgens het boek van Rik Remmery, niet duidelijk. Het zou dateren uit de prehistorie. Verwijzend hiernaar zijn de Masai-krijgers uit Kenia en Tanzania. Die leven nog steeds leven als jagers-verzamelaars. Ze sturen hun besneden jongetjes van 13 jaar de natuur in, waar ze moeten bewijzen dat ze een echte man zijn. Men vindt afbeeldingen van besnijdenissen op Egyptische graftombes, tweeduizend voor Christus. De Joden zouden het van de Egyptenaren hebben overgenomen. Ten tijde van de Romeinen werden Joden besneden op vraag van aartsvader Abraham (Genesis 17:9-12).

Jezus was besneden — al hebben we dat in de les godsdienst nooit geleerd. Besnijdenis is veel ouder dan de islam en komt in de Koran niet ter sprake. Het bestond al heel lang bij Arabieren om hygiënische reden en werd later overgenomen door de islam. In de 17-19de eeuw werd besnijdenis in de westerse wereld aangewend als behandeling van masturbatie. Aan dat laatste werden allerlei ziektes toegeschreven: van epilepsie, over krankzinnigheid tot slecht zien en asthenie.

Redenen

Het fenomeen besnijdenis vandaag uitsluitend herleiden tot een Joods-islamitisch gebruik klopt niet. Zouden alle islamitische en Joodse jongetjes besneden worden, dan kom je in ons land aan maximaal een derde van het totale aantal besnijdenissen. Twee derde wordt bijgevolg uitgevoerd om niet-religieuze redenen. Welke? Hygiëne? ‘Properheid’? Of, zoals een moeder op de Nederlandse televisie getuigde: ‘een besneden piemel is toch mooier’. Cosmetisch dus.

Er is een overdreven fixatie van ouders (en artsen) op de voorhuid van hun zonen. ‘Oei, de voorhuid van ons zoontje kan niet over de eikel getrokken worden. Dokter, help.’ Volgens professor Piet Hoebeke (uroloog UZGent) is dat normaal tot aan de puberteit. Hoebeke: ‘Bij één op vier jongens is er sprake van een echte vernauwing of een verkleving van de voorhuid, ook wel fimosis genoemd. Meestal lost fimosis zich vanzelf op in de puberteit door geslachtshormonen, nachtelijke erecties en masturbatie. Een fimosis kan soms leiden tot kloofjes in en ontsteking onder de voorhuid, maar ook dat kan meestal met een cortisonecrème worden opgelost. Ruim geschat zou, om puur medische redenen, één percent van de jongens een besnijdenis nodig hebben. Het gros gebeurt bijgevolg om niet-medische redenen.’

Complicaties

Het cumulatief percentage complicaties van besnijdenis van pasgeboren baby’s in ervaren handen is laag (0,5%). Complicaties variëren van bloedingen, infecties, wondloslating, vernauwing van de plasbuis tot zelfs, zeer uitzonderlijk, penis-herimplantatie of penisamputatie en, ook zeer uitzonderlijk, de dood. Traumatische ervaringen worden niet meegeteld. Complicaties nemen toe met een factor tien als het kind besneden wordt tussen 1 en 10 jaar. Een half procent lijkt niet veel, maar door het feit dat jaarlijks meer dan tien miljoen jongetjes wereldwijd worden besneden, kom je toch tot een groot aantal complicaties.

Professor Hoebeke in een gesprek met Rik Remmery: ‘Ouders maken zich veel te snel zorgen en artsen gaan daarin mee omdat het veel geld opbrengt.’ Ergens anders in het boek lees ik dat de kostprijs voor een besnijdenis vaak tussen de 700 en 1100€ ligt (gedeeltelijk door het RIZIV terugbetaald!). Dat tikt dus erg snel aan. Het is waarschijnlijk de belangrijkste verklaring waarom artsen er niet happig op zijn met de praktijk te stoppen. In België mag besnijdenis enkel door een arts worden uitgevoerd. Bij ultraorthodoxe Joden zouden besnijdenissen toch nog door een niet-arts, een rabbijn worden gedaan met als consequentie meer complicaties. Dat laatste is een vaak aangehaald argument om besnijdenis niet te verbieden. Ter herinnering, meneer Remmery pleit niet voor een verbod op besnijdenis, wel voor een verbod bij minderjarigen.

Politiek

In het boek beschrijft Rik Remmery zijn doortocht door het politieke landschap. Remmery sprak met de kinderrechtencommissaris en vond er gehoor: ‘Kinderen besnijden is in strijd met kinderrechten en de grondwet (gendergelijkheid)’. In 2013 stelde ook de Raad van Europa in een resolutie dat besnijdenis een aantasting van de fysieke integriteit is. In een één-op-één-gesprek met politici van Open VLD (G. Liekens), N-VA (V. Van Peel), Groen (P. De Sutter), CD&V (E. Van Hoof), sp.a (K. Jiroflée) en anderen mag Rik op veel begrip rekenen.

Ja, zowat elke bewindsvrouw vindt dat besnijdenis bij minderjarigen eigenlijk niet kan. Van Petra De Sutter komt het voorstel om van besnijdenis een symbolische acte te maken, zoals het doopsel bij katholieken. Hint: gebruik een weefselstift en maak een afwasbaar merkteken op de penis van de baby of peuter en laat de jongens vanaf 18 jaar zelf beslissen of ze een ingreep willen. Rik sprak ook Europese beleidsvoerders. Overal kreeg hij aandacht. Dat leidde niet tot politieke doorbraken.

Toch beweegt er wel iets. Goedele Liekens diende een wetsvoorstel in om de RIZIV-terugbetaling van besnijdenis te schrappen (in Nederland is de terugbetaling gestopt sinds 2005). In heel wat landen (Duitsland, Nederland, Denemarken, IJsland) komt de discussie over besnijdenissen om niet-medische redenen op gang. Tot op heden weliswaar zonder resultaat.

Voorhuidfixatie

Professor Hoebeke pleitte er op de persvoorstelling van het boek voor om ouders goed te informeren en hun een besnijdenis van hun zoontje af te raden. Een ontradingsstrategie dus. Dit komt nogal naïef over: de arts die zijn eigen inkomen ondermijnt. Kom nou. Nog volgens professor Hoebeke ligt de detectiegraad op alle niveaus veel te hoog: ‘De specialist, de CLB-arts, de ouders, overal worden problemen gezien met de voorhuid die er eigenlijk geen zijn.’ Stop met de voorhuidfixatie, zeg maar. Een goed begin.

Tot slot nog dit. Ouders kunnen in ons land hun minderjarig kind niet laten tatoeëren of piercen zonder de uitdrukkelijke instemming van het kind zelf. Maar ouders kunnen in ons land, zonder instemming van wie ook, hun zoontjes laten besnijden. Waar slaat dat nu op?

Rik Remmery’s Laat de jongens beslissen is te koop in de online boekhandel van Doorbraak.

ontradingsstrategie

Schaf besnijdenis af bij minderjarige jongens