Duits onderzoek in tien EU-landen toont aan dat linkse mensen veel onverdraagzamer zijn voor andersdenkenden. De studie veroorzaakte veel ophef in Duitstalige landen en beroerde ook de gemoederen op sociale media.

Het Duitse onderzoekscentrum Forschungszentrum Mercator Forum Migration und Demokratie (MIDEM) van professor Hans Vorländer (Universiteit Dresden) publiceerde op 15 juli de studie ‘Polarisierung in Deutschland und Europa’ over onverdraagzaamheid in tien Europese landen. België werd niet onderzocht, maar de trends waren in de onderzochte landen gelijklopend en de kans is groot dat België niet erg verschilt van de resultaten.

Polarisering

Het onderzoek ging over de polarisering en ‘klooftendenzen’ in Duitsland en Europa. Daarbij ondervroegen de onderzoekers in tien landen ongeveer tweeduizend personen. De vraagstelling ging over gevoelens van toenadering of afwijzing die mensen tegenover andere meningsgroepen ervaren. De studie gaat na in welke mate mensen begrip of inleving kunnen opbrengen voor andersdenkenden. Tolerantie voor zogenaamde ‘antagonistische’ meningen.

De ondervraagden antwoordden over zichzelf en hun gevoelens, hun meningen en hun politieke voorkeur. De vraag was dus niet of ze de ander onverdraagzaam vonden, maar hoe ze zelf stonden tegenover die ander.

Ideologie

Belangrijk bij zo’n onderzoek is het waarom. De onderzoekers stellen dat ideologische polarisering tot het democratische weefsel hoort. De klassieke links-rechts opdeling op het politieke spectrum is daar een voorbeeld van. Andere tegenstellingen zijn progressief-conservatief. Stad-platteland. Gelovig-vrijzinnig. De klassieke breuklijnen. Ideologische polarisering is daarbij normaal. De vraag is hoe tolerant elk van deze groepen is tegenover de anderen. Door te kiezen voor de affectieve of gevoelsmatige component van een overtuiging brachten de onderzoekers een duidelijk verschil aan het licht wat betreft tolerantie.

Bij die gevoelsmatige polarisering stellen de onderzoekers zich vragen, omdat het leidt tot onverdraagzaamheid. Eén van de belangrijkste vaststellingen is dat Links sterker polariseert dan Rechts. Daarmee bedoelen ze dat linkse thema’s duidelijk meer verdelend werken. De polarisering van aanhangers van linkse en ecologische partijen bleek fanatieker en onverdraagzamer dan bij de aanhangers van het centrum. Zelfs erger dan bij aanhangers van rechtse partijen.

Afwijkende meningen

Wie zichzelf als links beschrijft, blijkt vaker heel gepolariseerd dan mensen die zich als rechts omschrijven. Kiezers van links, extreemlinks en groenen zijn het onverdraagzaamst tegenover afwijkende meningen. Het minst erg is die minachting bij christendemocratische en conservatieve kiezers.

Mensen met progressieve posities zijn ook sterker gepolariseerd dan conservatieven. Die trend is dezelfde in heel Europa en dan vooral rond het onderwerp migratie. Een tweede belangrijk thema voor polarisatie is klimaat. Linkse mensen accepteren bijvoorbeeld niet dat mensen klimaatverandering ontkennen. Ook gender blijkt een splijtzwam.

Van alle ondervraagde thema’s bleken klimaatverandering en migratie veruit de grootste polarisering te veroorzaken. Over die onderwerpen is de onverdraagzaamheid voor andere meningen het grootst.

Methode

Hoe konden de onderzoekers dat meten? Ze deelden de ondervraagden in volgens de score van de graad van polarisering per thema. Een groep maximaal gepolariseerden, een groep met middelmatig gepolariseerden, een groep minimaal gepolariseerden enzovoort. Interessant daarbij is hoe groot de groep maximaal gepolariseerden per thema is ten opzichte van de rest. Bij klimaat en migratie bleek liefst 17 procent maximaal gepolariseerd, terwijl het gemiddelde 4,5 procent was.

De onderzoekers konden zo vergelijken per leeftijd, geslacht, woonplaats, opleidingsniveau, inkomen, politieke voorkeur en uiteraard land. Wat viel op? Leeftijd speelt duidelijk een rol. De conclusie was dat ouderen, hoogopgeleiden en vermogender personen, maar ook stedelingen het ergste zijn gepolariseerd. Ouderen zijn intoleranter dan jongeren.

Ook qua landen is er verschil. Italië en Griekenland zijn duidelijker vuriger. Nederland en Tsjechië zijn dan weer het minst gepolariseerd.

onverdraagzaam

Duitse studie: linkse en groene kiezers zijn onverdraagzamer