Vera Jans, Vlaams volksvertegenwoordiger voor CD&V, stelde het op 3 juni helder: ‘Overdreven streven naar neutraliteit in de samenleving zorgt voor meer intolerantie’. Levensbeschouwelijk onderwijs in de klassieke vorm is het recept van een en-en-verhaal. Je leert er zowel het eigen narratief kennen als het respectvol omgaan met andere levensbeschouwingen. Ze ziet dan ook weinig argumenten om het klassieke levensbeschouwelijk onderwijs te veranderen. Een vraaggesprek.

Mevrouw Jans, in uw opiniestuk wordt godsdienst ‘een kans om te spreken over mentaal welzijn, conflicten en taboes’ genoemd. Is dat iets wat u zelf zo hebt ervaren in uw schooltijd?

‘Ik had een aantal heel boeiende en inspirerende leerkrachten. Er zijn zeker dingen bijgebleven. Ik vind dat er in heel wat lessen ruimte was om aangename en ook relevante dingen te bespreken.’

‘Het verschenen opiniestuk is een ingekorte versie die toegespitst is op godsdienstlessen. Eigenlijk wilde ik mij als christendemocraat uiten over het belang van levensbeschouwing. Dat gaat breder. Ik bied een weerwoord aan een continue stroming richting neutraliteit die ik opmerk bij de collega’s van de liberalen en ook bij de socialisten. We moeten doen alsof we allemaal neutraal zijn, terwijl neutraliteit as such niet bestaat. Dan verloochenen we met welke blik we naar de wereld kijken en ook wat onze geschiedenis, achtergrond en cultuur is.’

Inzake het levensbeschouwelijk onderwijs zijn er bewegingen. In het GO! wordt er gewerkt aan een opsplitsing in de derde graad van het secundair onderwijs. Eén uur zou gaan naar levensbeschouwing en één uur naar interlevensbeschouwelijke dialoog (ILD). Daarnaast is er ook Patrick Loobuyck die al sinds jaar en dag pleit voor een LEF-vak, levensbeschouwing, ethiek en filosofie. Zijn dat oplossingen waar u zich in zou kunnen vinden?

‘Ik denk dat deze zaken aan bod kunnen komen in het klassieke vak godsdienst. Het is een boutade dat eender welk probleem in het onderwijs zou opgelost zijn als je dat vak van twee uren eventjes verandert. Ik denk zelfs dat dat schadelijk zou zijn. Ik ben fan van het vak en van de mogelijkheden en kansen die het biedt.’

‘We mogen ten eerste de gemeenschapsvorming daarin niet onderschatten. Het is door deel uit te maken van een gemeenschap dat ik begrip en respect kan opbrengen voor andere gemeenschappen en levensbeschouwingen. Neutraliteit maakt ons niet tolerant. Ze maakt ons net intolerant.’

‘Daarnaast geven we ook een narratief mee aan onze kinderen, zodat ze doorhebben vanuit welke achtergrond we komen om dan vervolgens hun eigen standpunten en meningen te volgen. Dat doet godsdienst vandaag, denk ik. Het maakt de leerlingen heus wel kritisch. Ik merk dat ook bij mijn eigen kinderen. Ze rammelen het Onze Vader niet meer af, maar ze leren het wel. Ik hecht belang aan die gebruiken en tradities. Ben ik daarom tegen een interlevensbeschouwelijke dialoog of het vak LEF? Integendeel, maar ik zie weinig argumenten om het klassieke vak godsdienst weg te nemen.’

Vooral het christelijke verhaal heeft onze geschiedenis gevormd. Dat narratief wordt voornamelijk binnen rooms-katholieke en protestants-evangelische godsdienst verteld en veel minder in islamitische godsdienst. U vindt het geen probleem dat dat daar minder aan bod komt?

‘Of het nu binnen onze katholieke christelijke of binnen het islamitisch godsdienstonderwijs is, als je weet hoe belangrijk tradities en gebruiken voor jou zijn, wat ze betekenen voor jouw familie en omgeving, dan denk ik dat je respect krijgt voor de tradities van de anderen. Hoe meer mensen een gemeenschap vormen, ook binnen de islamitische gemeenschap is dat een feit, hoe groter de tolerantie naar anderen. Gemeenschapsvorming is heel belangrijk, maar mensen mogen binnen die gemeenschap gerust een andere bril hebben.’

‘Toch vind ik wel dat de christelijke verhalen zoals wij ze kennen uit de Bijbel inzicht geven in waarom bijvoorbeeld de schoolvakanties zijn zoals ze vandaag zijn. Het is relevant dat de mainstream in onze samenleving weet heeft van de geschiedkundige waarde van de christelijke achtergrond. Dat is echter niet alleen iets voor godsdienst, maar ook voor geschiedenis.’

Toen ik uw opiniestuk las, vroeg ik me af hoeveel van uw collega’s binnen CD&V, maar ook bij andere partijen, zich erachter zouden kunnen scharen. Hoe voelt u dat aan?

‘Binnen mijn partij sta ik zeker niet alleen. Het is vervelend dat het vak godsdienst onmiddellijk geassocieerd wordt met de kerk. Je moet geen pilaarbijter zijn om op te komen voor dat soort zaken. Daarin word ik gesteund door de partij. Het was weer eens even fris dat iemand iets rond levensbeschouwing zei. We doen dat te weinig. Binnen andere partijen kan dit echter werken als een rode lap op een stier. Er ligt een ideologische breuklijn. De boutades die gebruikt worden, maken dat duidelijk. Reden te meer om helder te zijn.’

Ziet u punten van verbetering wat het godsdienstonderwijs betreft?

‘We moeten vooral niet nog meer regels opleggen aan leerkrachten. Integendeel. Mensen in het algemeen, en dus ook leerkrachten, zijn op hun sterkst als je ze vrijheid geeft om te doen wat ze denken te moeten doen.’

Betaalbaar wonen en (on)verdraagzaamheid

U bent vooral bezig met thema’s rond welzijn en wonen. Is dat iets wat u altijd geïnteresseerd heeft? Ik denk dan ook aan uw studie psychologie.

‘Dat is wel de rode draad. Ik heb altijd interesse gehad in mens en samenleving. Het is een stuk van wie ik ben. Als ik binnen het thema wonen de kaart trek van sociale huur of de link leg met armoede, dan doe ik dat vanuit de overtuiging dat daar sterker beleid op moet gevoerd worden. Natuurlijk probeer ik achter de schermen ook op andere zaken impact te hebben.’

Waar bent u eigenlijk het liefste mee bezig?

‘Dat is een moeilijke vraag. Dat hangt er ook vanaf op welke dag je mij dat vraagt. Het gaat mij vaak over de meest kwetsbaren. Mensen die geen stem hebben of toegankelijkheid missen. Sommigen raken niet meer bij een OCMW, omdat er allerlei obstakels zijn. Die groep groeit en die is groter dan veel mensen denken.’

Op uw website schrijft u: ‘De overheid moet ervoor zorgen dat mensen een betaalbare thuis hebben.’ Betaalbare huisvesting komt door de verschillende crises meer en meer onder druk te staan. Wat is voor u de voornaamste taak van de overheid?

‘De overheid kan niet op de markt zelf ingrijpen, maar ze kan en moet voorzien in sociale woningen. Hoe meer sociale woningen, hoe meer mensen een degelijke woning kunnen betrekken. Een groter aanbod heeft ook een milderend effect op de huurprijs.’

Maxime Veys heeft aan de kaak gesteld dat het geld voor sociale woningen niet goed gebruikt wordt. Moet er verandering komen?

‘Er moet absoluut een versnelling komen. Deze regering heeft een recordbedrag van 4,5 miljard euro voorzien voor sociale woningen. Dat gaat over machtigingen om leningen op te nemen. Sociale huisvestingsmaatschappijen kunnen renteloos lenen om te bouwen, maar dat moet sneller en meer. Ik dring er vaak bij minister Diependaele op aan om bijvoorbeeld gemeentebesturen achter hun veren te zitten om meer sociale woningbouwprojecten te starten en procedures vlotter te doorlopen.’

Ziet u dit voor de komende jaren ook als voornaamste speerpunt?

‘Het grootste probleem op de woningmarkt is dat de huurprijzen de pan uit swingen. Het is niet evident om daar als overheid op in te grijpen, tenzij je komt met recepten die gaan in de richting van een veel te grote overheidsbetutteling. De overheid kan, zoals ik zei, binnen het Vlaams Beleid zorgen voor betaalbaardere en sociale huisvesting. Hetzelfde geldt voor studentenhuisvesting. We moeten sociale huisvestingsmaatschappijen in staat stellen om ook sociale koten te bouwen.’

We zitten in budgettair moeilijke omstandigheden, maar die 4,5 miljard…

‘Die is voorzien. Dus daar speelt het budgetverhaal eigenlijk niet. Sociale huisvestingsmaatschappijen kunnen bouwen als ze willen. We hebben ook rekening gehouden met de stijging van de grondstofprijzen door de prijsplafonds op te trekken.’

Waar maakt u zich, op vlak van welzijn, het meest bezorgd over richting de toekomst?

‘Als ik één ding moet noemen, dan is het de groter wordende groep mensen die moeite heeft om mee te kunnen op eender welk vlak. Jonge tweeverdieners die er niet in slagen om rond te komen of om een huis te vinden. Senioren die vereenzamen.’

‘Wat mij zorgen baart in het publieke debat, is de polarisatie en de hardheid. Het is eigen aan de mens om vanuit de eigen bril te kijken naar de samenleving, maar we lijken hoe langer, hoe minder in staat om de dialoog aan te gaan. Ik denk dat mensen au fond mild en verdraagzaam zijn. Dat is mijn heilige overtuiging. Als je spreekt met mensen, dan merk je dat elke keer. En toch, onder krantenartikels of op Twitter verschijnt een hoop nare commentaren. Iedereen zit in zijn eigen bubbel en die bubbel vaagt het centrumdenken weg.’

De wissels van de wacht

Na het ontslag van Wouter Beke werd u in de media genoemd als mogelijke opvolger. U bent al zo lang bezig bent met welzijn. De geknipte persoon, denk ik dan. U bent het niet geworden. Was u er wel klaar voor?

‘Dat is een interessante vraag. Ik had het graag gedaan. En ik ben blij dat zowel binnen als buiten de partij mijn dossierkennis en mijn werk erkend werd. Ik ben ook en vooral blij dat Hilde Crevits, ons uitgesproken kopstuk in Vlaanderen, bereid was om haar bevoegdheden los te laten en zich op welzijn te smijten. Het is een buitengewoon moeilijk departement, in een bijzonder stormachtige tijd, midden in een legislatuur.’

Maar mocht na de verkiezingen de vraag komen, dan zou u het op zich wel interessant vinden?

‘Dat zou ik interessant vinden. Zonder meer, ja.’

Samy Mahdi wordt naar alle waarschijnlijkheid de nieuwe voorzitter. Het lijkt me een hele moeilijke taak om de partij terug op de rails te krijgen. Wat is er volgens u echt nodig om vooruit te geraken?

‘Voorzitter is de meest bepalende rol voor een politieke partij en ik vind Sammy inhoudelijk enorm sterk. Hij kan en durft zich helder uitspreken. Ik denk dat daar een stuk de oplossing ligt: dat wij als christendemocraten terug helder gaan communiceren. Ook een genuanceerd standpunt kan je helder brengen. Wat er aan de uiteinden gezegd wordt, is in sommige debatten zo ridicuul. CD&V is dan echt wel nodig. En als het botst, dan botst het. Je kan niet iedereen pleasen.’

Soms lijkt het alsof sommigen aansturen op een soort tabula rasa.

‘We hebben sterke beleidsmensen die dingen doen waar wij als christendemocraten mee moeten durven uitpakken. Dan denk ik aan de klemtonen die Hilde wil leggen inzake welzijn. Ook federaal is er een aantal voorbeelden. Wat Vincent Van Peteghem doet voor de middeninkomens, de lijn die Sammy op asiel en migratie heeft uitgezet. Een tabula rasa is niet nodig, maar de tijd dringt. Daar zijn we ons van bewust.’

De verkiezingen zullen er snel zijn.

‘Ja, en de peilingen zijn ook wat ze zijn.’

De ene peiling is al wat erger dan de andere.

‘Zelfs de meest positieve peiling vond ik nog niet oké. We moeten durven zeggen waarvoor we staan en meer standpunten als deze schrijven.’

Valerie van Peel (N-VA) heeft aangekondigd niet meer te zullen opkomen bij de volgende verkiezingen. Zuhal Demir (N-VA) heeft daarop afgelopen maandag gezegd dat de Belgische politiek ‘een demotiverende geblokkeerde shithole geworden is’. Dat is sterke taal. Hoe voelt u dat aan?

‘Ik vind taal heel belangrijk. In de manier waarop je spreekt of een standpunt uitlegt, kan je een wereld van verschil maken. We kunnen onze woorden kiezen. De manier waarop een belangrijk Vlaams minister op nationale televisie sprak over de politiek vond ik ontzettend jammer. Ik zou dat nooit zo zeggen. Zijn zulke woorden nodig om uit te leggen wat politiek is? We moeten ons beraden over welke taal we gebruiken. Verruwing en verharding leidt nergens toe.’

Begrijpt u de moeite die Valerie Van Peel in haar brief uit?

‘Ik stel dat zelf vast. Als je politicus bent en je bent gedreven door de wil om dingen te verbeteren en om op te komen voor doelgroepen die niet zichtbaar zijn, dan is het knokken en volhouden. Je moet echt wel op dezelfde nagel blijven kloppen. Ik denk heel vaak: de aanhouder wint, de aanhouder wint.’

Onze Vader

De kracht van traditie

Vera Jans (CD&V): ‘Te veel neutraliteit maakt ons niet tolerant, integendeel’

Raphaël Enthoven ‘en soumission’