Handelskrediet is de smeerolie van de economie. Het gaat hier niet om de verzekering van financiële kredieten, maar die van handelskrediet tussen bedrijven onderling. Een bedrijf X levert goederen aan een ander bedrijf Y die ze koopt, maar deze laatste wil slechts 90 dagen na de levering betalen. Ondertussen kan bedrijf Y die periode gebruiken om de gekochte goederen nog te verwerken, en ze door te verkopen aan derden. Het handelskrediet van bedrijf X financiert dus voor een stuk de exploitatiecyclus van bedrijf Y, wat ook nog het bedrijfskapitaal wordt genoemd.

Het leverancierskrediet is erg belangrijk voor de economie. Het neemt op het passief van de Belgische bedrijven 30 tot 40% van het balanstotaal in. Volgens een schatting van de Nationale Bank bedragen de leverancierskredieten in België ongeveer € 100 miljard, of ongeveer twee keer zoveel als de kortetermijn bankkredieten. In Frankrijk bedroeg het handelskrediet tussen de bedrijven onderling in december 2017 ongeveer € 721,5 miljard.

Insolvabiliteit van de koper

Het grote probleem is dat bedrijf Y de goederen reeds krijgt, maar daarna om diverse reden insolvabel kan worden (bv. faillissement). Daardoor krijgt bedrijf X zijn geld niet, en als het om grote bedragen gaat kan het zelf in problemen komen.

De coronacrisis stelt dit probleem op scherp: door de lockdown konden tal van ondernemingen niet werken, maar de vaste kosten (huur, onderhoud, …) bleven doorlopen. Het betekent dat velen onder hen sinds twee maanden een cash-drain hebben, met liquiditeitsproblemen tot gevolg. Dit kan tot hun faillissement leiden. Volgens sommigen zou 8% van alle bedrijven in België failliet kunnen gaan. Dit zou veel leveranciers er kunnen van weerhouden om nog betalingsuitstel aan de kopers toe te staan.

Kredietverzekering

Om wanbetaling op het handelskrediet te vermijden, beschikken de leveranciers over diverse indekkingsmogelijkheden. In de internationale handel wordt veel een beroep gedaan op het documentaire krediet met medewerking van de banken: het is echter duur.

Maar ook kredietverzekering is belangrijk. Een leverancier X die verzekerd is, zal bij de kredietverzekeraar een kredietlimiet aanvragen op zijn koper Y. Als de verzekeraar die na een analyse afgeeft, kan de leverancier X leveren op gedekte basis. Bij wanbetaling door de koper Y zal de verzekeraar een schadevergoeding uitbetalen.

Impact van de kredietverzekering op het handelskrediet

Maar de kredietverzekeraar kan de aanvraag op een kredietlimiet weigeren wanneer de koper/debiteur Y bijvoorbeeld zwakke financiële cijfers heeft in de jaarrekening. Ook een vroeger toegekende limiet kan gereduceerd of zelfs opgezegd worden wanneer de debiteur Y slechte jaren achter de rug heeft.

Gevolg is dat de leverancier X geen betalingsuitstel meer zal toestaan, en zal aandringen op contante betaling. Dit is negatief voor de koper Y, maar het kan verergeren: na verloop van tijd geraakt de negatieve houding van de kredietverzekeraar bekend in de markt en zullen ook niet-verzekerde leveranciers contante betaling eisen. Het leverancierskrediet van debiteur Y wordt zo sterk gereduceerd, en hij moet naar andere externe financieringsbronnen zoeken die het actief op de balans kunnen financieren.

Maar de banken zullen ook niet meer happig zijn om krediet toe te staan, zodat de debiteur Y kan failliet gaan. Vandaar de intussen ingeburgerde stelling dat de kredietverzekering de ‘onzichtbare’ bank is zoals we dit in ons handboek van 2008 (Intersentia) naar voor brachten.

Twee soorten kredietverzekeraars

In feite zijn er twee soorten kredietverzekeraars. Er zijn eerst de privékredietverzekeraars, die het handelskrediet op korte termijn (< 1 jaar), zoals hierboven beschreven, dekken. In België zijn de multinationale groepen Euler Hermes, Atradius en Coface actief. De privékredietverzekeraars hebben allemaal samen kredietlimieten die een totaalbedrag van meer dan € 57 miljard aan facturen dekken. Ze dekken vooral handelstransacties af in de kredietwaardige industriële landen, en in mindere mate in de ontwikkelingslanden. Het gaat vooral om commerciële risico’s die slaan op de kredietwaardigheid van de debiteur. Het zijn zij die de onzichtbare banken zijn. De privékredietverzekering werkt niet met dekking van de staat.

Daarnaast is er in België de publieke kredietverzekeraar Credendo – Export Credit Agency (de vroegere Nationale Delcrederedienst). Credendo geeft dekking aan de export van Belgische goederen (bijvoorbeeld machines) naar zwakkere landen waar vooral een politiek risico bestaat. De buitenlandse koper krijgt betalingsuitstel, maar het kan tien jaar duren vooraleer alles betaald is. De risico’s zijn hier dus groter, waarvoor de privékredietverzekeraars niet altijd zo gemotiveerd zijn.

Om die export te ondersteunen, werkt Credendo met garantie van de Belgische staat ten gunste van de bank die de transactie financiert. Credendo is nog een echt 100% overheidsbedrijf in handen van de Belgische staat. De Vlaamse baggerbedrijven zoals Deme en Jan De Nul, die wereldmarktleider zijn, maken hier veel gebruik van voor hun projecten in ontwikkelingslanden.

Van financiële crisis naar coronacrisis

Tijdens de financiële crisis in 2008-2009 had de kredietverzekeringssector het heel moeilijk, en er werden massaal kredietlimieten op debiteuren opgezegd zonder veel uitleg. Het verergerde alleen maar de crisis.

De Belgische staat was toen reeds tussengekomen om de privékredietverzekering te ondersteunen. Het was de eerste keer dat dit gebeurde. Maar het systeem toen was duur en administratief erg zwaar.

De vrees bestond nu dat de privékredietverzekeraars omwille van de economische stilstand door de lockdown opnieuw veel kredietlimieten op debiteuren zouden intrekken of reduceren. Dit zou tot gevolg hebben dat veel leveranciers meer contante betaling zouden gaan eisen, wat de economische malaise alleen maar zou kunnen erger maken. Het geld gaat opnieuw minder rollen.

Herverzekeringsplan

Om dit te vermijden rolde de Belgische staat onlangs een (tijdelijk) herverzekeringsprogramma uit. Dat moet het risico voor de privékredietverzekeraars opvangen voor verzekerde bedrijven gevestigd in België en hun handelstransacties met kopers (debiteuren) die zowel in België als in het buitenland gevestigd zijn.

Credendo treedt op als herverzekeraar voor rekening van de Belgische staat. Het betreft een systeem met drie drempels waarbij de overheid steeds meer tussenkomt naarmate de schadebedragen stijgen: iets soortgelijks werd trouwens uitgewerkt voor de banksector. Het lijkt zo op een stop loss-verzekering waarbij verzekeringen de kleine en middelgrote schades zelf kunnen dragen. Als de schade echter te groot wordt, kan dat de kredietverzekeraar in de problemen brengen. Het is dan dat de herverzekering kan tussenkomen. Volgens de eerste berichten mocht dit de Belgische staat tot 780 miljoen euro kosten.

De privékredietverzekeraars verbinden zich er in het kader van dit akkoord toe om de kredietlimieten die in de loop van de 12 maanden vóór 1 maart 2020 effectief gebruikt werden, zo veel mogelijk intact te laten tot eind 2020. Op die manier kunnen de handelsrelaties en de handelsstromen in stand gehouden worden. Ook nieuwe contracten kunnen onder de waarborgregeling van de overheid vallen.

Einde spanningsveld privé-publiek?

Verrassend is wel dat de Belgische staat nu een beroep doet op haar staatsbedrijf Credendo, dat toch een concurrent is van de privéverzekeraars met haar filialen die in de privésector actief zijn. Tussen de publieke en de privékredietverzekering bestond er trouwens sinds eind de jaren 80 een spanningsveld: men verweet Credendo oneerlijke concurrentie door haar gebruik van de staatsgarantie. Diverse acties werden dan vooral op het niveau van de Europese Unie ondernomen om daar iets tegen te doen. Het feit dat Credendo nu optreedt als herverzekeraar van de privé voor rekening van de staat wijst er misschien op dat tussen de twee een nieuw klimaat aan het ontstaan is.

onzichtbare bank

De ‘onzichtbare bank’ krijgt ondersteuning