Sinds de covidcrisis is Vlaams parlementslid Els Ampe (Open Vld) de vreemde eend in de Vlaamse liberale bijt. De Brusselse van Oostendse origine verzette zich als enige binnen haar partij tegen massale overheidsinmenging. De vele ge- en verboden waren niet aan haar besteed. Op zich loopt dat als een rode draad door Ampe haar carrière. Hoewel zij al eens mobiliteitsschepen was in de stad Brussel, laat ze zich liever gelden met scherpe kritiek. Op de overheid. Op gemeentelijke vzw’s. Op de algemene Brusselse logheid. Dat brengt haar diametraal tegenover Brussels financiënminister en partijgenoot Sven Gatz. ‘Onze koers is veel te links’.

Tijdens de covidcrisis liep er tegen Ampe een interne klacht binnen de Open Vld omdat zij had gefilmd hoe de politie in Elsene hardhandig enkele jongeren van het Flageyplein had gejaagd. Ampe sympathiseerde niet alleen met de jongeren die ook in tijden van covid buiten kwamen, maar leverde kritiek op Elsens burgemeester Christos Doulkeridis (Ecolo). Daardoor was volgens Sven Gatz het goede evenwicht in de Brusselse regering zoek – een coalitie van PS, Ecolo en DéFi, zonder de MR, maar mét de Vlaams-Brusselse Open Vld.

Begin deze week stelde Sven Gatz dan voor om de naam van de Brusselse Vld te veranderen in ‘open.brussels’. Enige analogie met de Vlaams-Brusselse socialisten van ‘one.brussels’ rond Pascal Smet is dan niet veraf. Ampe liet duidelijk in de media merken dat ze niet akkoord ging met deze eenzijdige naamsverandering. Voor haar is die symptomatisch voor de malaise van haar partij in Brussel.

U was niet op de hoogte van de naamsverandering?

Els Ampe: ‘Sterker nog: zelfs voorzitter Egbert Lachaert was niet op de hoogte, evenmin als alle andere nationale en Brusselse leden. Niemand wist dat Sven Gatz na het partijcongres een bericht zou rondsturen waarin hij verklaart dat hij in 2024 op een lijst zou staan die luistert naar de naam ‘open.brussels’. Op het congres is er nergens gezegd dat er een nieuwe naam zou komen.’

‘Ledendemocratie is heilig, vind ik. Ik zou zelfs verder gaan: er is een algemene democratische malaise in onze samenleving die maakt dat mensen niet meer geraadpleegd worden. Niet de burger, en zelfs ook niet partijmandatarissen en -leden. Ook in politieke partijen wil men niet meer naar de basis luisteren. Jammer genoeg ook binnen Open Vld. Als de politieke partijen alleen maar particratieën vormen, dan kan de samenleving evenmin democratisch zijn. Een politieke partij is geen vereniging van mensen meer met een gemeenschappelijk doel, maar louter een machtsinstrument geworden. Daar verzet ik me tegen. Laat ons democratie in ere herstellen, zowel in de parlementen, de samenleving als binnen de politieke partijen zelf.’

U zegt dat natuurlijk ook omdat u niet akkoord gaat met de algemene koers van de Brusselse Open Vld.

‘Natuurlijk. Maar ik denk dat de meeste leden deze nieuwigheid niet volgen. We weten het niet, want er is niet over gedebatteerd of gestemd. Ik denk eerder dat Sven Gatz binnen een andere partij wil opkomen dan Open Vld. Prima, maar dan moet hij natuurlijk een nieuwe partij stichten en ons als Open Vld laten voortdoen.’

‘Het vreemde is dat er op mijn sms’en of telefoons nooit een antwoord komt. Zelfs niet als ik bijvoorbeeld cijfermateriaal opvraag op het kabinet van Gatz voor mijn parlementair werk. Sinds het Samu Social-schandaal lig ik natuurlijk wel moeilijk. Leden van de raad van bestuur van de Brusselse vzw Samu Social kregen zitpenningen, terwijl iedereen dacht dat dat viel onder vrijwilligerswerk. Yvan Mayeur was dan wel burgemeester van Brussel, als afgevaardigde van de Brusselse PS kreeg hij nog eens een zitpenning van een vzw die sociale liefdadigheid als doelstelling heeft. Ik heb toen samen met voormalig Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten voorgesteld om al die gemeentelijke en gewestelijke Brusselse vzw’s eens degelijk door te lichten, want daarin circuleert veel geld en hebben verkozen politici een weinig in kaart gebrachte macht.’

‘Dat is een van mijn stokpaardjes. Al toen ik in 2006 verkozen werd als oppositielid in de Brusselse gemeenteraad wil ik zo’n doorlichting. Onder burgemeester Philippe Close (PS) is er al meer transparantie. Op gewestelijk niveau is er een ordonnantie-voorstel om alle politieke mandaten in vzw’s transparant te maken. Maar dat maakt dat ik binnen mijn eigen Brusselse afdeling onder Sven Gatz en Guy Vanhengel moeilijk lig, ja. Men is misschien bang om mogelijke coalitiepartners tegen de borst te stuiten. Ik weet het niet, men praat er nooit over.’

‘Normaal gezien zou ik in 2019 op geen enkele lijst meer kunnen gestaan hebben. Maar omdat de regering toen viel, heeft de partijtop halsoverkop verschillende lijsttrekkers moeten aanduiden. Er was geen tijd voor de klassieke procedures. Op die manier trok ik de Brusselse lijst voor het Vlaams parlement. Het heeft niet veel gescheeld of ik zat hier niet meer als politica voor Open Vld. Toch heb ik 3.800 voorkeurstemmen behaald, niet slecht voor iemand die in Brussel zogezegd uitgeteld was. Nu zien de leden ook waar het onder Vanhengel en Gatz naartoe gaat. In 2019 hadden we beter de MR mee in de regering getrokken. Nu zijn we in de Brusselse regering veel te geïsoleerd. Daardoor is onze koers in Brussel te links. Met MR zou dat anders zijn.’

De MR staat momenteel sterk in Brussel. Bij de Franstalige liberalen is een generatiewissel goed aan het lukken: er zitten enkele talentvolle oppositieleden in het Brussels parlement, zoals David Weytsmann en Alexia Bertrand.

‘Daar komt nog eens bij dat onder Georges-Louis Bouchez de MR complexloos kiest voor het vrije ondernemerschap en vrijheid. Open Vld moet zich net zo profileren, voor iedereen die wil ondernemen, risico wil nemen en wil scheppen, zoals kunstenaars.’

Open Vld volgt u echter niet… Ook tijdens de covidperiode kwam uw partij nauwelijks op voor meer vrijheid van alle onzinnige dwangmaatregelen. U was een uitzondering, maar riep ook maar in de woestijn.

(fel) ‘Het is aan mensen zelf om te bepalen of ze thuis blijven wanneer er een epidemie is, ja. Ik vond dat al van in de lente van 2020, en ik vind dat nu nog. Iedereen beslist zelf hoeveel risico hij of zij neemt. De overheid heeft daar niet in in te grijpen. Maar angst heeft heel veel mensen heel rare dingen laten doen.’

‘Kijk, sinds we weten dat covid overleeft in dieren en bij ons zal blijven, heeft het geen zin om mensen op te sluiten, iedereen zal het toch vroeg of laat moeten krijgen. Als je een degelijke analyse maakt van landen die strenge maatregelen hebben genomen en landen die geen strenge maatregelen hebben genomen, dan zie je in vele gevallen dat maatregelen nauwelijks het verschil maken om doden te voorkomen. Het bekendste voorbeeld is Zweden, maar er zijn er nog. En dan nog: het leven is meer dan op een puur wetenschappelijke manier voorkomen dat mensen sterven. De economie moet blijven draaien, de kinderen moeten naar school en de mensen willen leven. De vernauwing van de hele menselijke kennis tot alleen maar virologie is stuitend. Een maatschappij, dat is ook maar gewoon mensen bij elkaar die hun leven leiden. Laat ons alstublieft toch niet alleen maar virussen zien.’

‘Binnen mijn partij hebben sommigen het ook wel hard gespeeld. Ik viel uit de toon met mijn radicale kritiek op het hele gebeuren. Nu goed, dat is vrije meningsuiting. Men heeft echter mensen bedreigd met ontslag wanneer ze nog mijn telefoons zouden opnemen. De politie is mijn moeder in Oostende gaan controleren om te zien of ik daar niet zat, pure toestanden uit de DDR.’

Dat maakt het verval van uw partij als liberale partij alleen maar des te stuitender… Waarom is de liberale partij eigenlijk geen liberale partij wanneer het nodig is?

‘Angst. En omdat we in Europa niet meer de geestesgesteldheid hebben om met risico om te gaan, en risico’s te nemen. We denken van wel, maar dat is niet zo. Ook niet op het gebied van economische groei. Van 2008 tot 2018 zijn er dertig procent meer mensen gaan werken voor de overheid, en was de inflatie vaak hoger dan de economische groei. Dan weet je het wel.’

‘Al voor de lockdowns zaten we met enorme structurele problemen. Die problemen zijn door de lockdowns en de Russische invasie in Oekraïne alleen maar groter geworden. Nu is het hard wakker worden met nog meer inflatie, en nog minder economische groei. Laat me dus duidelijk stellen: we moeten radicaal het enorme overheidsbeslag afbouwen en besparen. Alleen zo zal er een schokeffect ontstaan dat de boel weer op gang zal krijgen. Maar dat is een moeilijke oefening, en een revolutionaire boodschap in een land waarin véél minder hard gewerkt wordt dan we graag geloven.’

‘Een hallucinant voorbeeld: enkele jaren geleden waren er enkele Brusselse jongeren die een Über-achtige applicatie voor op de telefoon hadden ontwikkeld. Ze mochten die echter niet aanbieden omdat zoiets oneerlijke concurrentie betekende voor de Brusselse taxisector, die via de Brusselse PS – die de traditionele taxisector altijd steunt – kon afdwingen dat iedereen met een callcenter moest werken. Mocht dat niet zo geweest zijn, dan was die Brusselse app misschien de wereldwijde applicatie voor privé-personenvervoer in de stad geworden. Zo’n voorbeelden versterken mijn liberale overtuiging nog. Twee mensen op de tien dragen nog netto bij tot de overheid. De rest niet.’

Je zit in Franstalig België natuurlijk met een enorme macht van links.

‘In Vlaanderen ook, hoor. Wie in Vlaanderen is bereid om overheidsstructuren af te bouwen? Vlaanderen is zelf een vette staat aan het worden. Elke overheid in België is ziek in hetzelfde bedje. Ook dat zijn bredere westerse fenomenen: in de jaren ’70 bedroeg het overheidsbeslag in de VS 33 procent, en nu is dat 44 procent. Nog altijd minder dan de Belgische 53 procent. Maar toch ook al veel. Hoe meer overheidsbeslag, hoe minder economische groei. Dat is misschien geen sexy onderwerp, maar wel voor mij de meest pertinente uitdaging van de toekomst.’

‘ Met onze huidige mentaliteit had men in de negentiende en de twintigste eeuw nooit de trein en de auto uitgevonden, die ontwikkelingen zouden nooit een vergunning hebben gekregen. Hetzelfde met autorijden: mocht de auto vandaag uitgevonden zijn, dan zou men hem verbieden, zo’n risico voor de volksgezondheid!’

Wat kan er in Brussel afgebouwd worden?

‘In 2012 verkreeg het Brussels Hoofdstedelijk Gewest via het Vlinderakkoord een herfinanciering, die tot vandaag 4 miljard euro extra heeft opgeleverd. Toch is Brussel vandaag failliet en is er nul kilometer nieuwe metro ingehuldigd, waarvoor dat extra geld diende. Men werkt aan de metro, dat weet ik ook wel. Maar op tien jaar tijd kan je wel een nieuwe metro aanleggen. In de jaren ’70 en ’80 werden er in Brussel sneller metro’s aangelegd dan nu, en dat met minder goede technieken. Wat er wel is gebeurd, is dat er bij allerhande Brusselse overheidsinstanties wel veel nieuw personeel is aangenomen. De PS zit al dertig jaar in de regering. Dertig jaar geleden waren de Brusselaars bij de rijkste Belgen. Nu bij de armsten.’

‘Wat mij betreft kunnen overheidsinstanties als Net Brussel, het parkeeragentschap, het groenbeleid en het openbaar vervoer geprivatiseerd worden. De kerntaak van de Brusselse overheid zou eerder veiligheid moeten zijn: ervoor zorgen dat basispolitiediensten laagdrempelig worden aangeboden aan de burger. Dat de stad veilig is. Maar nu houden de Brusselse overheden zich met allerhande zaken bezig, en is de stad niet echt net of veilig te noemen. De overheid heeft bewezen dat ze niet goed werkt. Laat ons dat paradigma eens veranderen.’

Bent u voorstander van een België met vier gewesten, waarin Brussel een gewest wordt zoals de anderen?

‘Laat ons eerst werk maken van privatiseringen en het afbouwen van de overheid. Daarna kunnen we praten over een staatshervorming. Iedereen mag zichzelf van mij Vlaamsgezind of Belgicist noemen. De staat heeft de identiteit van de mensen niet te scheppen. Maar ik denk dat dat in België deel van het probleem is: we vereenzelvigen ons te veel met onze overheden. Als gevolg daarvan tolereren we een veel te log overheidsapparaat. Elke staatshervorming brengt nieuwe regels en belastingen met zich mee. Dat is voor mij een deel van het probleem. Eerst zou de Belg van zijn liefde voor de overheid af moeten vooraleer we verder praten over een herverdeling van staatstaken.’

open.brussels

Els Ampe (Open Vld): ‘Iedereen ziet waar het onder Vanhengel en Gatz naartoe gaat’