Ook binnen het Sovjetsysteem vonden zo nu en dan kleinere en grotere paleisrevoluties plaats. Na de dood van Josef Stalin en de executie van het hoofd van de geheime dienst Lavrenti Beria in 1953 kwam een aantal getrouwen in het nauw te zitten. De geheim agenten Jevdokia Kartseva en Afanasi Sjorochov besloten, in een wanhopige poging het vege lijf te redden, asiel aan te vragen in Australië.

Afanasi Sjorochov wordt Vladimir Proletarski

Op 25 februari 1907 wordt Afanasi Sjorochov geboren in een kleine nederzetting in Tobol in Siberië. Over zijn kinderjaren is niets bekend, maar in 1923 sluit hij zich als 16-jarige aan bij de jeugdorganisatie van de communistische partij Komsomol. De jonge Afanasi is enthousiast over de nieuwe machthebbers en groeit uit tot een fanatieke communist. In 1929 wijzigt hij zelfs zijn naam, naar postrevolutionaire mode, in Vladimir Proletarski. Op de Baltische vloot dient hij als codespreker. Dit beroep houdt in dat iemand die een al dan niet kunstmatige taal spreekt deze gebruikt om berichten te coderen, te versturen en te ontvangen via radio of telefoon.

Omstreeks 1933 treedt Sjorochov-Proletarski in dienst van de staatsveiligheidsdienst OGPOe, voorloper van NKVD en KGB. De voornaamste taak van deze organisatie was de strijd tegen politieke en economische contrarevolutie, spionage en banditisme. Over zijn loopbaan is bekend dat Sjochorov van 1938 tot 1939 hoofd van de afdeling codesprekers in China was. Ook zou hij meermaals als valse getuige zijn opgetreden tijdens de showprocessen in die tijd. In 1938 ontmoet hij de acht jaar jongere Jevdokia met wie hij in de echt treedt. Beiden krijgen van dienstwege de achternaam Petrov.

Jevdokia Kartseva wordt Jevdokia Petrova

Jevdokia, meisjesnaam Kartseva, komt via haar vader terecht in het spionagewerk. Ze wordt als actief lid van de Komsomol als codespreker aangesteld op een speciale afdeling van de OGPOe binnen het Ministerie van Buitenlandse Zaken. De leider van de OGPOe, Gleb Bokij is berucht om orgieën die hij in de weekends op zijn datsja houdt. Kartseva vermeldt in haar memoires dat ze een collega hierover aansprak. De collega zou hebben geantwoord: ‘Als je daarover ook maar een woord tegen wie dan ook zegt, zal hij je leven tot een hel maken. Je speelt met vuur.’

Na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog worden Vladimir Petrov en Jevdokia Petrova naar het neutrale Zweden gestuurd. Hier werken beiden als codesprekers op de Sovjetambassade in Stockholm. Over de oorlogsperiode en de jaren daarna is niets bekend, zeker is echter dat het echtpaar de repressies heelhuids doorstaat. In 1951 krijgt Vladimir Petrov een aanstelling als derde secretaris op de Sovjetambassade in Australië, terwijl Jevdokia er voor de boekhouding gaat werken. In werkelijkheid werkt het paar down under als luitenant-kolonel en kapitein voor de NKVD in directe opdracht van spionagechef Lavrenti Beria.

Poolse drinkebroer en het einde van Beria

In de Australische hoofdstad maakt Vladimir Petrov kennis met de emigrant en muzikant Michael Bialogoeski. Deze in 1917 in Kiev geboren Pool uit een joods gezin werkt sinds 1949 voor de Australian Security Intelligence Organisation (ASIO). Hij ontvangt vijf pond per week voor het doorgeven van informatie over Russische emigranten. Petrov die een groot liefhebber van nachtclubs is, meent in Bialogoeski een geestverwant te hebben gevonden. De drinkebroers raken bevriend. Na de arrestatie en terdoodveroordeling van Beria die door Stalin schertsend ‘onze Himmler’ werd genoemd, beginnen de eerste processen tegen naaste medewerkers en vertrouwelingen. Bialogoeski probeert voorzichtig in te werken op Petrov. Hij schildert hem diens op handen zijnde terugkeer met arrestatie en veroordeling in geuren en kleuren.

Uiteindelijk biedt de ASIO-agent hem in het kader van Operation Cabin 12 een bedrag van 5.000 Australische pond aan indien hij geheime documenten buit kan maken en overloopt. Petrov voelt er wel wat voor om op het voorstel in te gaan. Door zijn buitensporige drinkgelagen ontstaan steeds opnieuw conflicten met de ambassadeur die officieel zijn meerdere is. Ook zou het niet boteren tussen Jevdokia Petrova en de vrouw van de ambassadeur. Petrova dient meerdere klachten in bij haar collega’s in Moskou.

De ‘Petrov Affair’

Op 3 april 1954 vraagt Vladimir Petrov zonder medeweten van zijn echtgenote politiek asiel aan. Als bekend raakt dat hij is overgelopen, wordt Jevdokia Petrova onder huisarrest geplaatst in de Sovjetambassade. Er komen twee agenten uit Moskou die haar zullen begeleiden naar het vaderland. Ze brengen haar op 19 april naar een vliegtuig op de luchthaven van Canberra. De pers en de Russische diaspora krijgen hier lucht van en op het vliegveld ontstaat een spontane gewelddadige demonstratie. Journalisten zijn getuige van de dramatische gebeurtenis waarbij Petrova een rode schoen verliest. Dit verlies groeit later uit tot een symbool van de ‘Petrov Affair’ en is weer te vinden in de titel van een boek, twee toneelstukken en zelfs een miniserie op de Australische tv.

Het lukt de Sovjets in eerste instantie de boekhoudster-spionne in het vliegtuig te krijgen en te vertrekken, maar tijdens een tussenstop om bij te tanken in het noord-Australische Darwin komt er toch nog een einde aan de ‘ontvoering’. Australische politieagenten gaan aan boord, en vragen Jevdokia Petrova of ze net als haar man wil blijven. Later zal blijken dat Petrova er in Canberra nog niet over dacht in Australië asiel aan te vragen, maar eerder bang was voor de menigte die zich verzameld had. Pas tijdens de tussenstop zou ze spontaan hebben besloten het voorbeeld van haar echtgenoot te volgen.

Verhoor en beloning

Meer dan een jaar lang wordt het echtpaar verhoord door de ASIO. Er komt zelfs een medewerker van de Britse militaire inlichtingendienst MI6 het rechercheteam versterken. Naar verluidt verraden ze wereldwijd 600 geheim agenten uit de Sovjet-Unie en overhandigt Petrov een geheim dossier over de moord op Trotski in Mexico. Eveneens geven ze een groot aantal codes en documenten prijs. Hieruit zou blijken dat twee vooraanstaande leden van Labour op de loonlijst van de Sovjets staan. Dit heeft tot gevolg dat er een speciale parlementaire onderzoekscommissie komt en een ware heksenjacht op vermeende communisten ontstaat.

De diplomatieke betrekkingen met de Sovjet-Unie worden bevroren en de ambassades wederzijds gesloten. Pas in 1959 komt de relatie tussen beide landen weer in vreedzamer vaarwater. Achteraf bleek dat informatie door medewerkers van de ASIO was aangepast en de infiltratie door de bolsjewieken nauwelijks noemenswaardig was. Wel viel de Labour Party uiteen en nam ze tot 1975 aan geen enkele regeringscoalitie meer deel.

Ondanks of ook dankzij de politieke gevolgen zijn de Australische autoriteiten meer dan tevreden met de overlopers. De Petrovs worden omgedoopt in Sven en Anna Allyson en 18 maanden lang ondergebracht op een schuiladres in Palm Beach. Met de ASIO-officier Michael Thwaites als ghostwriter verschijnt in 1956 hun levensverhaal onder de titel Empire of Fear. Beiden worden genaturaliseerd en Vladimir Petrov krijgt een vast pensioen van de Australische overheid. Ook krijgen ze het beloofde bedrag van 5.000 pond uitgekeerd en kopen een huis in een buitenwijk van Melbourne. Het Ministerie van Defensie instrueert de pers de ex-spionnen met rust te laten. Het paar leeft teruggetrokken.

Aankomst in een nieuw leven

Vladimir Petrov, alias Sven Allyson, gaat zich met het verstrijken der jaren steeds meer te buiten aan alcohol en krijgt te kampen met gezondheidsproblemen. De laatste jaren van zijn leven kan hij niet meer lopen. Hij belandt in een bejaardentehuis. In 1991 overlijdt de man die in 1954 de Australische samenleving midden in de realiteit van de Koude Oorlog deed belanden. In 1967 zou Vladimir Petrov tegen zijn vertrouwenspersoon bij de ASIO hebben gezegd: ‘Geen vrienden, geen toekomst. Ik zou dood willen zijn. Niemand had durven dromen dat we zo in de miserie zouden geraken.’

Jevdokia Petrova, alias Anna Allyson, voelt zich kennelijk beter thuis in haar nieuwe vaderland. Ze gaat als typiste werken voor William Adams Tractors. Via het Rode Kruis weet ze in 1960 contact te leggen met haar moeder en zus in Moskou. Ze verneemt dat haar vader door haar escapades uit de staatsdienst werd ontslagen en drie jaar later overleed. Ze correspondeert met haar moeder tot deze in 1965 sterft. Haar zus emigreert in 1990 naar Australië en trekt bij haar in. Jevdokia Petrova, alias Anna Allyson, sterft 11 jaar na haar man op 87-jarige leeftijd.