In zijn nieuwe boek Tussen demagogie en hypocrisie blikt Marc Bossuyt terug op zijn rijkgevulde carrière als de eerste Commissaris-generaal voor de vluchtelingen en de staatlozen van België.

Bossuyt was als eerste vluchtelingencommissaris het voorwerp van kritiek van niet-gouvernementele organisaties, advocaten, politici, de dienst Vreemdelingenzaken, het Leman-centrum, de media … Dat hield hem niet tegen om als eerste een asielbeleid uit te dokteren dat zijn sporen nalaat tot op vandaag. Het migratiedebat is immers niet nieuw en Marc Bossuyt weet als geen ander hoe deze materie de samenleving kan beroeren. In deze podcast geeft hij zijn kijk op het vluchtelingenbeleid.

Activistische rechters

Bossuyt zijn boek is bedoeld voor het brede publiek. Wanneer er juridisch vakjargon aan bod komt, wordt dit zo uitgelegd dat het voor iedereen verstaanbaar is. Bossuyt wil als boodschap meegeven dat het brede publiek niet moet denken dat wat rechters beslissen enkel interessant is voor juristen. ‘Rechtspraak belangt iedereen aan.’ Het asielbeleid wordt in grotere mate bepaald door rechters dan door politici, aldus Bossuyt.

Vooral de rechtspraak van de hoge rechtelijke instanties, zoals het Hof van Justitie van de Europese Unie en het Europese Hof voor de Rechten van de Mens, geven vorm aan het vreemdelingenbeleid. Zij oordelen niet over individuele gevallen maar over wetgeving, benadrukt Bossuyt. ‘In die zin hebben deze rechters vaak het laatste woord over de regelgeving die moet worden toegepast.’

Politici staan dan machteloos doordat er een andere interpretatie aan de wetgeving wordt gegeven. Hoge rechters begeven zich vaak op het terrein van de wetgever, terwijl dat zou moeten toekomen aan democratisch verkozen instanties zoals het parlement, vindt Bossuyt. De rechterlijke macht moet de uitvoerende en wetgevende macht respecteren, net zoals omgekeerd het geval moet zijn. Maar in kwesties over asielbeleid wringt daar vaak het schoentje. ‘Wanneer rechters hun boekje te buiten gaan mag daar terecht kritiek op gegeven worden.’

Bijsturing in ons asielbeleid

Moeten we ons asiel -en regularisatiebeleid over een andere boeg gooien? Wanneer zaken vroeger in het honderd liepen was dat de schuld van de Belgische regering. Nu is dat de schuld van de Europese Unie (EU), benadrukt Bossuyt. Het asiel -en migratiebeleid is grotendeels in handen van de EU, en heel veel Europese richtlijnen zijn praktisch niet werkbaar.

Volgens Bossuyt is de Europese Unie dan ook het niveau waarop moet worden bijgestuurd. ‘Er moet enerzijds gewerkt worden aan een grotere bewustwording van rechters over de impact van hun rechtspraak en anderzijds aan een vereenvoudiging van de Europese regelgeving.’

De media gaan veel te gemakkelijk mee in persoonlijke verhalen van asielzoekers, zonder vooraf te informeren bij de bevoegde instanties over waarom een bepaalde beslissing is genomen, vindt Bossuyt. Het verhaal moet meer van twee kanten bekeken worden. Ook het Leman-centrum staat vaak als eerste in de rij om kritiek te geven op het Commissariaat-generaal voor de vluchtelingen en staatlozen.

De uitdagingen door de oorlog in Oekraïne

De gebeurtenissen in Oekraïne zijn uitzonderlijk, maar kunnen wel vergeleken worden met de oorlog in Joegoslavië in de jaren negentig. ‘Ook toen kwamen vluchtelingen uit Joegoslavië niet in de gewone asielprocedure terecht omdat dit enkel tot positieve beslissingen zou leiden.’ Bossuyt pleitte toen voor het bijzonder statuut van ontheemden voor vluchtelingen afkomstig uit Joegoslavië.

Ook nu met het conflict in Oekraïne is het duidelijk dat deze mensen niet terug kunnen keren zolang de oorlog verder duurt. ‘De situatie van Oekraïners is anders dan die van vele andere nationaliteiten omdat Oekraïners geen toestemming nodig hebben om zich naar België te begeven.’ Oekraïners kunnen sowieso en zonder voorafgaande toestemming negentig dagen in ons land verblijven, dat in tegenstelling tot vele andere vluchtelingen.

Ons beleid moet erop gericht zijn om de vluchtelingen die vervolgd worden in eigen regio op te vangen. Het kan niet dat wij ook moeten instaan voor eender welke vluchteling die hier een nieuw leven wil uitbouwen, zegt Bossuyt. ‘We kunnen begrip hebben voor die persoonlijke situaties, maar we kunnen niet iedereen opvangen.’ In België zitten de opvangcentra vol met mensen die niet in aanmerking komen voor internationale bescherming. De Europese lidstaten zouden in staat moeten zijn om hier sneller komaf mee te maken, benadrukt Bossuyt.

Redacteur artikel: Rani De Leeneer

opvangcentra

Marc Bossuyt: ‘Europese rechters moeten geen migratiebeleid maken’