Dames en heren,

We zijn hier om een boek voor te stellen, maar ook om de herinnering te vieren aan een man die ons helaas veel te vroeg ontvallen is.

Guido Moons zal ons straks enkele van zijn herinneringen delen aan zijn tijd met Eric Defoort in de Vlaamse volksbeweging. Maar ik heb ook veel herinneringen aan Eric, en wat hij voor mij persoonlijk en voor onze partij heeft betekend. En dat is bijzonder veel.

Ikzelf heb alvast een bijzondere reden om Eric dankbaar te zijn, of om hem te gedenken. Zonder Defoort zou ik hier vandaag niet gestaan hebben, of toch zeker niet als partijvoorzitter. Of ik hem daar dankbaar voor moet zijn, of moet gedenken, daar zal de geschiedenis over oordelen. Maar dat is eigenlijk een bijzonder verhaal, daarvoor moet ik een dikke achttien jaar teruggaan in de tijd. Mijn telefoon rinkelde. Dat was nog een echte telefoon, met een draad. Ik moest lopen om op te pakken en had ze bijna gemist. Het was Eric Defoort. Ik zat toen bij een partij die Volksunie heette, en het had Eric bereikt dat ik van plan was die partij te verlaten. Er waren voorzittersverkiezingen en ik was van plan me kandidaat te stellen. Niet om te winnen, maar om eens goed mijn gedacht te kunnen zeggen. Eric raadde me dat af, hij had namelijk een echte kandidaat, een zekere Geert Bourgeois. Zo heb ik Eric voor het eerst leren kennen. Ik heb uiteindelijk zijn raad opgevolgd, en tegen de verwachtingen in won onze kandidaat de verkiezingen.

Hersens van Defoort

Nu, het politiek engagement van Eric gaat verder terug in de tijd dan dat. In 1995 werd hij al gevraagd een bijdrage te leveren voor Hersens op z’n Vlaams. Dat is zo’n boek dat ik me nog heel goed herinner. Het was in de tijd dat ik nog veel boeken las, en daar ook nog slimmer van werd. Hersens op z’n Vlaams was een van die boeken die me echt aansprak. Er stonden allerlei teksten in van bekende Vlamingen die hun visie gaven op het Vlaanderen van morgen, maar ik herinner me vooral de bijdrage van Eric.

Eric schreef toen een bijdrage tegen wat hij noemde ‘progressieve kreten’. Die tekst is ook in het boek dat we vanavond voorstellen opgenomen, en ik kan ze u van harte aanbevelen. Ze heeft spijtig genoeg aan actualiteitswaarde alleen gewonnen. Eric hakte toen lustig in op een tendens die vandaag nog steeds aanwezig is.

Eric ondertekende zijn tekst als ‘sociaal-democraat en Vlaams-nationalist’. Een gedurfde zet. Als historicus weet ik hoe moeilijk het is om als Vlaams-nationalist bekend te staan. Ook vandaag nog zijn er mensen die vinden dat dat eigenlijk niet mag.

Recent kwam bijvoorbeeld het boek Wereldgeschiedenis van Vlaanderen uit. Historicus Marnix Beyen, verder een zeer gewaardeerde collega, en een bijzonder sympathieke man, stelde het mee samen. Hij zegt daarover in een interview: dit boek heeft een doel: het is ‘anti-identitair’ en ‘multicultureel’. Dat was volgens hem ook de consensus in de academische wereld. Hij vatte het helemaal samen in één zin: ‘met de Leitkultur begint de uitsluiting’. Ik vind dat een zeer choquerende uitspraak. Eigenlijk zegt hij dan dat heel mijn intellectuele vorming, en de ideeën die vandaag een partij schragen die toch niet de kleinste is, eigenlijk buiten de intellectuele consensus vallen. Dat ik eigenlijk een intellectuele marginaal ben.

Op dat soort momenten denk ik: was Eric er nog maar. Ik steek er geen moeite meer in, maar die zou in zijn pen kruipen en daar kipkap van maken.

Eric ijverde openlijk voor identiteit en natie, die hij als instrumenten zag van een groots, wervend project voor alle Vlamingen. Dat project zou hij zijn leven lang blijven verdedigen en uitdragen, ook in de politiek. Het idee dat de natie een positief project kan zijn, waar we mensen in kunnen verwelkomen, maar waarvan we wel de grenzen moeten beschermen, is ook vandaag nog brandend actueel.

Volgens sommige partijen moeten we immers onze grenzen niet beschermen, moeten we de hele wereld maar verwelkomen, en zelf vooral vergeten wie we zijn. Dat is natuurlijk prachtig als je zelf heel liberaal en rijk bent, of ongelooflijk naïef. Maar in de echte wereld kom je daarmee in de problemen terecht. Die tekst van Eric van 1995 ging daar over.

Van VU naar N-VA

Toen Eric in die periode ook actief werd bij de Volksunie werd hij al snel opgemerkt omwille van zijn nieuwe, frisse ideeën. Men vroeg hem zich kandidaat te stellen voor het ondervoorzitterschap. Hij deed dat, met dezelfde overtuiging als ik aan het begin van mijn verhaal: dat lukt niet. Het lukte wel, en hij was verkozen.

Rond de eeuwwisseling kwam de Volksunie in een existentiële crisis terecht. Eric richtte toen mee de gehate Oranjehofgroep op, een informele club van rebellen binnen de partij, die voor de Vlaamse zaak ijverden. Niet veel later trad de groep uit de schaduw – hier kom ik met mijn telefoontje – en schoven ze Geert Bourgeois als voorzitter naar voren. De rest is geschiedenis. De VU spatte uit elkaar en uit de asse verrees de N-VA. Een partij waarvan Eric Defoort een van de founding fathers was. Ik zie hem nog zitten aan mijn keukentafel, en dat was geen grote tafel.

Eric werd ondervoorzitter. En ik moet zeggen dat het een gemengd succes was. Een van de beste eigenschappen van Eric was dat hij soms heerlijk kon ontploffen van ergernis bij het vaststellen van hypocriet gedrag. Dat maakte hem natuurlijk totaal ongeschikt voor de Wetstraat. Hij verliet niet lang daarna de actieve partijpolitiek.

In 2007 verbaasde hij velen onder ons door voorzitter van de Vlaamse Volksbeweging (VVB) te worden. Ook dat werd geen onverdeeld succes, en na 20 maanden nam hij voortijdig ontslag. Maar hij bleef de Vlaamse beweging en haar militanten trouw, en droeg hen steeds een warm hart toe. Dat is Eric ten voeten uit. De vriendschap met Guido Moons en vele anderen vandaag hier aanwezig vormt daar het beste bewijs van.

In 2010 wist ik Eric te overtuigen voorzitter te worden van de Europese Vrije Alliantie (EVA). Dat was een kolfje naar zijn hand. Van alle politieke functies die Eric Defoort bekleedde, lag deze hem wellicht het best. Als fervent reiziger en polyglot voelde hij zich als een vis in het water in al die Europese regionalistische en nationalistische bewegingen. Zowel de nationalist als de internationalist in hem kwam tot bloei. Gans Europa trok hij door; onvermoeibaar en onverstoorbaar. Tegelijk bleef hij actief als opiniemaker en schrijver. Ook binnen de N-VA bleef hij achter de schermen een gezaghebbende stem.

Eminence grise

An Clapdorp/Doorbraak

Doorbraak-uitgever overhandigt het eerste exemplaar van het boek ‘Als het om de natie gaat’ aan Bart De Wever.

We hebben Eric gekend in allerlei verschillende gedaanten. De academicus, de politicus, de activist, de filosoof, de poëet, de literator, de liefhebbende familieman,… Maar de rol die hem denk ik het meest op het lijf geschreven was, werd hem niet gegund: die van oude wijze grijsaard. Veel te vroeg is hij ons ontvallen. Met Eric Defoort verloor onze partij het levende geweten, de stille kracht op de achtergrond.

Maar zijn politieke erfenis leeft voort. Zijn vernieuwende ideeën over identiteit, gemeenschap en nationalisme zijn de ideologische bedding geworden waarin de N-VA is gelegd. Eric Defoort was met zijn inzichten destijds zijn tijd vooruit. Zoals hij voorspelde is het dé uitdaging van de toekomst geworden: hoe gaan we om met begrippen als identiteit en gemeenschap? Heel West-Europa spreekt nu over wat hij twintig jaar geleden beschreef. Nu de Vlaamse identiteit meer dan ooit onder druk staat, is het dan ook aan ons om zorgvuldig met de erfenis van één van onze intellectuele vaders om te springen.

Dit boek is daartoe een uitstekende aanzet. Ik kan alleen maar hopen dat de bijdragen die erin staan ook gelezen zullen worden. En dat ze de inspiratie zullen geven – net zoals ze mij indertijd inspiratie hebben gegeven – om het debat verder te zetten, correct verder te zetten, en te werken aan de toekomst van Vlaanderen als natie.

Bart De Wever sprak deze woorden uit op de boekvoorstelling van Als het om de natie gaat: Omtrent Eric Defoort op donderdag 22 november in het Vlaams Parlement. Het boek is te koop in de boekhandel en in de Doorbraak webwinkel.

Oranjehofgroep

Bart De Wever: ‘Zonder Eric Defoort zou ik hier vandaag niet gestaan hebben’