Mijn vrouw, mijn dochter en ik gingen zondag paella eten in ons favoriete restaurantje aan het strand, een wekelijks ritueel met zicht op een voor de gelegenheid kalme Middellandse Zee. De zon was opnieuw van de partij en blonk in de glazen witte wijn van mijn tafelgenoten.

Ik schrijf wel paella voor het goede begrip, maar hier in Andalusië noemen ze paella gewoon ‘arroz’, rijst dus. Mijn vrouw Estrella maakte me terwijl we de paella bestelden in de nasleep van de watersnood in Valencia nog eens attent op de rijstvelden in Valencia, de reden waarom paella zo’n typisch Valenciaans gerecht is. ‘Die rijstvelden hebben uiteraard zoet water nodig en dat wordt aangevoerd vanuit de omliggende bergen’, weet ze.

Spanje

‘De velden liggen in een lagune, de albufera, die al door de Romeinen werd veroverd. De albufera werd een moerassig gebied dat ideaal bleek voor de rijstteelt, een plant die door de Moren in Spanje werd geïntroduceerd in de vijftiende eeuw. Overigens niet alleen in Valencia, al blijft dat de bekendste en grootste Spaanse rijstproducent, maar ook in de delta van de Ebro in Catalonië en in de vallei van de Guadalquivir in Andalusië’, gaat ze verder terwijl ze van haar glas wijn nipt.

Dat zijn niet toevallig ook twee zones die zwaar getroffen werden door de recente ‘gota fria’, besef ik. Zou er een verband kunnen zijn? De vloek van de rijstgod of een ander mysterieus mysterie? De waarheid is uiteraard prozaïscher. Mijn smartphone geeft meteen antwoord op mijn vraag: het probleem van de albufera van Valencia dateert al uit de negentiende eeuw, lees ik op de website van de Valenciaanse jagers en vissers.

Slordig waterbeheer

Door het dichtslibben van de lagune als gevolg van de sedimentafzettingen van de rivieren Turia en Jucar en het feit dat er geen enkele uitgang meer naar zee is opengelaten om het overvloedige water af te voeren, zou er een probleem ontstaan.

Een doorgang van de albufera naar zee zou namelijk ook voor instromend zout water kunnen zorgen, wat nefast is voor de rijstteelt. Kortom, de albufera is als een bad waar de stop niet kan worden uitgetrokken en dat door de slibafzetting verder verzand en vervolgens bij hevige regens overstroomt. Die natuurlijke afzetting van een riviersediment levert als bij wonder nieuw land op voor de gemeente Valencia, waarop huizen en vakantieflats werden gebouwd.

Zo kan de schuld van de catastrofe inderdaad niet afgeschoven worden op de wraak van de rijstgod

Een beetje slordig waterbeheer levert dus ook iets op. Het is lastig voor de rijsttelers die hun lagune moeten prijsgeven en voor de huiseigenaren, maar goed voor de vastgoedsector en de politici die de bouwvergunningen moeten afleveren. Nu deed de grootste catastrofe zich niet voor in dit deel van Valencia, dat nog steeds dunbevolkt is, maar wel in de deelgemeente Paiporta die aan een bocht in de rivier Turia ligt.

Zo kan de schuld van de catastrofe inderdaad niet afgeschoven worden op de wraak van de rijstgod, maar wel op het slechte onderhoud van de rivier en het traag reageren van de overheid op de meteorologische waarschuwingen.

Intussen wordt in ons restaurant onze paella opgediend en genieten we van de socarrat, het krokante gekaramelliseerde laagje onderaan de paellapan dat door kenners als een delicatesse wordt beschouwd. Maar ik betwijfel of — na de menselijke tol en de ellende die de overstromingen hebben veroorzaakt — de Valenciaanse paella ooit nog hetzelfde zal smaken.

paella

De wraak van de rijstgod