Geopolitiek is een cynisch spel. Een spel gespeeld op hoog niveau, ver weg van het toneel waarop allerhande politici ronkende verklaringen afleggen voor het publiek. Een spel met eigen regels waarbij grote belangen in de weegschaal liggen. Kenneth Lasoen, expert veiligheids- en inlichtingendiensten aan de Universiteit Antwerpen, doet een poging om de Hamas-aanval op Israël in die context te kaderen.

De brutale aanval van Hamas op 7 oktober sloeg velen met verbazing. Hoe is het mogelijk dat zij de hoogtechnologische veiligheidsmaatregelen van Israël konden verschalken?

‘Dat heeft inderdaad de wereld met verstomming geslagen. Maar daar zijn een aantal mogelijke verklaringen voor, die naast elkaar kunnen bestaan. Het heeft het er alles van weg dat Hamas hier steun heeft gekregen van een macht die in staat is om de Israëlische technologie te counteren. De materiële aspecten en het raffinement van de aanval leken verder te gaan dan de gekende capaciteiten van Hamas.’

‘Ten eerste was er de geavanceerde technische uitrusting die erin slaagde om Israëls controlecapaciteiten te omzeilen zodat de aanvallers onopgemerkt konden passeren. Aangezien Israël over ultramoderne apparatuur beschikt, waren er even geavanceerde elektronische oorlogstoepassingen nodig om deze te neutraliseren – van het soort dat alleen een staat kan bieden die in dergelijke technologie kan investeren. De lijst van landen die in staat zijn om Israëlische technische inlichtingenapparatuur te verslaan is klein.’

‘Ten tweede werd de aanval voorafgegaan door een reeks cyberaanvallen, waarvoor opnieuw bijzondere hackvaardigheden nodig zijn. Ten derde gebruikte Hamas cryptocurrency om zijn aanval te financieren. De links naar waar de overschrijvingen vandaan kwamen moeten nog worden blootgelegd. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat er al snel gespeculeerd werd dat er hulp was geweest van een machtige staat. Met Iran als hoofdverdachte.’

Iran ontkent in alle toonaarden enige betrokkenheid. Normaal zouden ze die met enige trots etaleren.

‘Dat past in het spel. Op dit moment is het beter voor Iran om niet uit te pakken met hun eventuele betrokkenheid. Zij beweren nu dat de beschuldigingen aan hun adres vooral moeten dienen als excuus voor het falen van het Israëlische leger. Maar er zijn wel aanwijzingen voor die betrokkenheid.’

‘Volgens een rapport van The Wall Street Journal van 8 oktober werkte de Iraanse Islamitische Revolutionaire Garde sinds augustus samen met Hamas om de meervoudige aanvallen op Israël te plannen. Details van de operatie werden naar verluidt besproken tijdens verschillende bijeenkomsten in Beiroet, die ook werden bijgewoond door Hezbollah (Libanese islamistische strijdkrachten, nvdr) en de Palestijnse Islamitische Jihad. Een woordvoerder van Hamas bevestigde de Iraanse steun aan de BBC. Als de betrokkenheid van de Islamitische Revolutionaire Garde bij de operationele planning en uitvoering wordt bevestigd, kan dat een gedeeltelijke verklaring zijn voor het raffinement en de verhoogde capaciteiten die Hamas tentoonspreidde tijdens deze dodelijke aanval, en ook voor de manier waarop deze uitgebreide samenzwering aan het oog van de Israëlische inlichtingendienst ontsnapte.’

‘Dat Iran deze grootschalige aanval op Israël zou hebben georkestreerd, past in de poging van Teheran om de activiteiten van de zogenaamde “as van het verzet” te coördineren en te faciliteren, door middel van directe operationele steun en het bieden van een veilige haven voor de vijanden van Israël.’

Een andere staat die op de radar verschijnt is het Rusland van Poetin. Ook hij is een bondgenoot van zowel Iran als hun proxies zoals Hezbollah en Hamas.

‘Indirect profiteert het Kremlin van de chaos die het gevolg is van dit drama. Israël heeft een zware klap gekregen en dreigt zijn geloofwaardigheid te verliezen doordat het de belangrijkste kracht wordt achter het hevige geweld in de regio. De positie van de VS wordt opnieuw op de proef gesteld in het Midden-Oosten.’

‘Maar nog belangrijker: de VS moeten hun aandacht en middelen verleggen van hulp aan Oekraïne naar hulp aan Israël. Net nu oorlogsmoeheid steeds meer vat krijgt op de Amerikaanse politiek en publieke opinie. Daarbij laat de EU eens te meer zien dat ze niet in staat is om de gebeurtenissen aan haar grenzen in de hand te houden en wordt gedegradeerd tot ongeveer net zo irrelevant als de VN in deze kwestie. Het is een perfecte storm.’

Maar zijn er aanwijzingen voor Russische betrokkenheid?

‘Een operatie als deze zou zo uit de gereedschapskist van de GRU en de SVR, de opvolger van de KGB, kunnen komen. Binnen enkele uren na de aanvallen publiceerden Russische desinformatiekanalen verhalen dat Hamas zijn wapens uit Oekraïne zou hebben gehaald, in een overduidelijke poging om te verdoezelen waar de wapens vandaan zouden kunnen komen.’

‘Dus zelfs als de acties van Iran en Hamas niet geïnspireerd of beraamd waren door de Russische inlichtingendienst, speelden ze hun Russische vrienden wel degelijk in de kaart terwijl ze hun eigen directe belangen dienden. Op 11 oktober verklaarde Ali Baraka, een hoge Hamas-functionaris, op Memri TV dat hun acties konden rekenen op de sympathie van Moskou, wat erop wijst dat het Kremlin de operatie goedkeurde en misschien al van tevoren wist wanneer ze zou plaatsvinden.’

‘Vorig jaar reisde een hoge delegatie van Hamas twee keer naar Moskou voor een ontmoeting met de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov. Ze bespraken samenwerking om het Westen te verzwakken. Het lijkt er steeds meer op dat de inhoud van die besprekingen een aantal concrete acties omvatte om de vrede en stabiliteit in de regio te ondermijnen.’

Laat ons ook eens kijken naar het Israëlische kamp. Er gaan stemmen op die beweren dat deze chaos premier Netanyahu goed uitkomt om de aandacht van zijn binnenlandse problemen af te leiden en terug eenheid te smeden binnen de Israëlische bevolking. Ook is het een gedroomd excuus om komaf te maken met Hamas in Gaza.

‘Ik hoor dat ook. Vooral de reputatie van Israël als hoogtechnologische supermacht doet de vraag rijzen rijzen hoe het mogelijk is dat hun systemen zo makkelijk omzeild werden. De Israëli’s worden verondersteld beter voorbereid te zijn op dergelijke incidenten.’

‘Maar dit is wel een erg cynische stellingname. In elk geval zou Netanyahu de impact en de gevolgen dan ernstig onderschat hebben. Kijk naar het aantal doden, de schade en de ontvoerden. Netanyahu ligt ook onder vuur omwille van het falen. Op dit moment is er wel eenheid binnen Israël, maar vroeg of laat gaat hij zich moeten verantwoorden en de politieke prijs betalen.’

‘Daarenboven zijn de gesprekken met Saoedi-Arabië in het kader van de Abrahamakkoorden nu on hold gezet. Die zijn bijzonder belangrijk voor Israël en die hypothekeren zou geopolitiek dwaas zijn. Net het dwarsbomen van die onderhandelingen speelt Iran in de kaart en is waarschijnlijk ook de belangrijkste motivatie voor Iran om de actie van Hamas te steunen. Verder lijkt het bijzonder onwaarschijnlijk dat de VS in dit soort scenario zou meestappen of dit zou laten gebeuren. De vrienden in Washington zouden hier wel de grens hebben getrokken. De elementen à decharge lijken zwaarder door te wegen.’

‘Het lijkt me veel waarschijnlijker dat de Israëli’s te veel hebben gerekend op hun hoogtechnologische snufjes en zich zo in slaap lieten wiegen. Dat is een val waar je makkelijk in trapt wanneer je beschikt over zo’n superieur materiaal. Maar je ziet telkens weer dat elke technologie te verschalken valt, elk systeem is te kraken. Laat dit een les zijn.’

Palestijnse Islamitische Jihad

Kenneth Lasoen: ‘Israël liet zich door eigen technologie in slaap wiegen’