In de Europese Unie verblijven meer dan vier miljoen Oekraïense vluchtelingen. Een kwart van hen koos als eindbestemming Duitsland. Misbruik van sociale voorzieningen is volgens de Duitse oppositie een groot gevaar.

Voorlopige bescherming

De mensenrechtenorganisatie van de VN maakte nieuwe cijfers bekend over het aantal opgenomen Oekraïense vluchtelingen per EU-land. Duitsland staat op de eerste plaats met 1,1 miljoen Oekraïners. Op de tweede plaats staat Polen met 954.000 vluchtelingen. België heeft sinds de invasie 73.000 Oekraïners opgenomen en is daarmee nummer elf binnen de Europese Unie.

Dankzij Europese regelgeving mogen Oekraïense burgers die zijn gevlucht voor de Russische invasie zonder visum de EU binnenkomen. In Duitsland is het voldoende om binnen 90 dagen na aankomst een aanvraag op ‘voorlopige bescherming’ in te dienen. Dat geldt ook voor burgers van andere landen die voorheen in Oekraïne woonden. De ‘voorlopige bescherming’ duurt volgens een recent besluit van de Duitse regering in ieder geval tot 4 maart 2025.

Bürger- en Kindergeld

Duitsland ondersteunt Oekraïense vluchtelingen met het zogenaamde Bürgergeld, een maandelijkse werkloosheidsuitkering van 449 euro. Een bedrag dat hoger ligt dan het gemiddelde maandsalaris in Oekraïne. Daarbij betaalt de Duitse staat ook tot een bepaalde hoogte de huur. Ook keert de overheid er het zogenaamde Kindergeld van 250 euro per maand uit. De enige voorwaarde is dat de Oekraïense aanvrager ‘voorlopige bescherming’ geniet.

Parlementslid Sahra Wagenknecht – boegbeeld van links Duitsland – sprak over een mogelijk misbruik van de Duitse sociale voorzieningen. ‘Als Oekraïners terugreizen naar hun thuisland, daar in feite wonen, en alleen hierheen komen om een uitkering te ontvangen dan zet ik daar grote vraagtekens bij’, aldus de politica tegenover de tv-zender RTL.

Sinti en Roma

In de Oekraïense Karpaten wonen naar schatting 400.000 Roma. Ongeveer een vierde van deze minderheid bezit een Hongaars paspoort en komt daardoor volgens de Duitse wetgeving niet in aanmerking voor de uitkeringen voor Oekraïense oorlogsvluchtelingen. De overheid erkende dit probleem en voegde een extra clausule toe aan de overeenkomst voor zowel Bürger– als Kindergeld. De aanvrager moet uitdrukkelijk verklaren dat hij geen burger van een EU-land is.

Kemal Ahmed van de vereniging Pro Sinti & Roma bevestigt de praktijk: ‘Roma krijgen pas na een lange wachttijd geld in Duitsland, omdat de overheid zegt eerst te willen controleren of ze daadwerkelijk uit Oekraïne komen. Er zijn inderdaad Roma die geen paspoorten hebben, maar ook als ze wel Oekraïense paspoorten hebben, worden die vaak eerst aan de politie doorgegeven om te controleren of ze echt zijn.’

Michael Loritz was als bestuurder verantwoordelijk voor migratie bij de gemeente Offenburg. Hij verklaarde: ‘Oekraïne is niet altijd Oekraïne. Er komen mensen binnen met splinternieuwe Oekraïense paspoorten. Zeker 6.000 vluchtelingen in Duitsland behoren tot slechts zes familieclans, waarvan bijna de helft in de deelstaat Baden-Württemberg woont. Als we tegen een burgemeester zeggen: ‘Ik stuur jullie vijftig Oekraïners, dan gaat hij direct akkoord… totdat hij ze gezien heeft’, aldus de lokale politicus.

Verkeerd signaal

Zodra bekend werd dat vluchtelingen uit Oekraïne een speciale status zouden krijgen en dus meteen Bürgergeld konden aanvragen, waarschuwde Loritz al voor een verkeerd signaal. De ambtenaar vertrouwde een verslaggever van een lokale krant toe: ‘Het ging ineens om veel meer dan alleen huisvesting in de opvangcentra. Door de financiële ondersteuning ontstonden onherstelbare scheuren in het sociale systeem.’

René Springer van de AfD verklaarde op 20 december: ‘Oekraïners mogen niet langer automatisch Bürgergeld krijgen. Ze moeten volgens de normale procedure asiel aanvragen, precies zoals de wet voorschrijft.’ De politicus lichtte toe dat dit in de praktijk zou gaan betekenen dat er alleen nog maar ondersteuning in natura zal worden verstrekt. ‘Anders stort de Duitse welvaartsstaat vroeg of laat in’, aldus Springer.

paspoorten

Duitse welvaartsstaat in gevaar door Oekraïense vluchtelingen