Peter Claes, directeur Productie en Media bij de VRT, en freelanceregisseur en consultant Ludovic Beun sloten een exclusiviteitscontract af voor de komende vijf jaar, waarbij Beun 130.000 euro per jaar betaald wordt als ‘freelanceregisseur’ en ‘art director-consultant’. Het was een geheime deal die verborgen werd gehouden voor de rest van het directiebestuur. Vermits het directiebestuur niet op de hoogte was van dit financieel lucratief en exuberant contract rijst de vraag of bij het afsluiten van het contract wel de wet op de overheidsopdrachten werd nageleefd en of er hoegenaamd enige mededinging was.

Laten we niet vergeten dat ook autonome overheidsbedrijven onderhevig zijn aan de wet op de overheidsopdrachten. Voor het bewuste contract, in globo 650.000 euro, had mijns inziens zelfs een Europese overheidsopdracht moeten uitgeschreven worden. We komen daar in een later artikel op terug. Vandaag wil ik antwoord bieden op de vraag of bij de deal tussen Peter Claes en Ludovic Beun sprake is van corruptie en/of belangenvermenging.

De feiten op een rij

In 2018 factureerde de echtgenoot van radio- en televisiepresentatrice Sofie Lemaire, Ludovic Beun, 300.000 euro aan de VRT. Een slordige 25.000 euro per maand als freelanceregisseur en art director-consultant, een wedde die hoger ligt dan deze van de CEO van de VRT. In de zomer van 2019 sloten Peter Claes en Ludovic Beun nog eens een vijfjarig contract af voor 650.000 euro. Beun kreeg een inkomensgarantie van 100 gefactureerde werkdagen aan 850 euro per dag aangevuld met een exclusiviteitspremie van 45.000 euro. Dit contract werd geheim gehouden voor de financieel directeur (CFO) en de algemeen directeur (CEO) evenals voor alle andere directieleden.

Als bij toeval wordt Peter Claes, via het aannemingsbedrijf van zijn vrouw, beloond voor dit exuberant exclusiviteitscontract, of was het andersom? Het aannemingsbedrijf van Sofie D’Hulst, de echtgenote van Peter Claes, mocht immers de leuke villa ‘Casa Grindnest’ van Beun en Lemaire ontwerpen. Quid pro quo. Tot daar de feiten.

Wat zegt de wet

Corruptie zoals hier mogelijk sprake van is, is een strafrechtelijk vergrijp dat in de wet als volgt omschreven wordt in Artikel 246:

§ 1 Passieve omkoping bestaat in het feit dat een persoon die een openbaar ambt uitoefent, rechtstreeks of door tussenpersonen, voor zichzelf of voor een derde, een aanbod, een belofte of een voordeel van welke aard dan ook vraagt of aanneemt om een van de in artikel 247 bedoelde gedragingen aan te nemen.

§ 2 Actieve omkoping bestaat in het rechtstreeks of door tussenpersonen voorstellen aan een persoon die een openbaar ambt uitoefent, van een aanbod, een belofte of een voordeel van welke aard dan ook voor zichzelf of voor een derde om een van de in artikel 247 bedoelde gedragingen aan te nemen.

§ 3 Met een persoon die een openbaar ambt uitoefent in de zin van dit artikel wordt gelijkgesteld elke persoon die zich kandidaat heeft gesteld voor een dergelijk ambt, die doet geloven een dergelijk ambt te zullen uitoefenen of die, door gebruik te maken van valse hoedanigheden, doet geloven een dergelijk ambt uit te oefenen.

Belangenvermenging zoals hier mogelijk sprake van is, is een strafrechtelijk vergrijp die in de wet als volgt omschreven wordt in Artikel 245:

Iedere persoon die een openbaar ambt uitoefent, die hetzij rechtstreeks, hetzij door tussenpersonen of door schijnhandelingen, enig belang, welk het ook zij, neemt of aanvaardt in de verrichtingen, aanbestedingen, aannemingen of werken in regie waarover hij ten tijde van de handeling geheel of ten dele het beheer of het toezicht had, of die, belast met de ordonnancering van de betaling of de vereffening van een zaak, daarin enig belang neemt, wordt gestraft met gevangenisstraf van een jaar tot vijf jaar, en met een geldboete van 100,00 euro tot 50.000,00 euro of met één van die straffen en hij kan bovendien, overeenkomstig artikel 33, worden veroordeeld tot ontzetting van het recht om openbare ambten, bedieningen of betrekkingen te vervullen. De voorafgaande bepaling is niet toepasselijk op hem die in de gegeven omstandigheden zijn private belangen door zijn betrekking niet kon bevorderen en openlijk heeft gehandeld.

De deontologische code van Vlaamse ambtenaren waarschuwt voor het vermijden van belangenvermenging. Op de website van de Vlaamse overheid lezen we :

‘Belangenvermenging is een vermenging van je privébelangen met de belangen van je departement of agentschap, de Vlaamse overheid of het algemeen belang. Dit kan invloed hebben op de objectiviteit waarmee je je taken uitvoert en kan leiden tot een schijn van partijdigheid. Belangenvermenging kan ontstaan door: je persoonlijke voorkeuren en overtuigingen, een engagement, bijberoep of andere activiteiten in een vereniging of bedrijf, geschenken of uitnodigingen die je krijgt van externen, tussenkomst van politici, volksvertegenwoordigers en drukkingsgroepen in de dossiers die je behandelt, overheidsopdrachten waarbij een voormalig medewerker van een aanbestedende entiteit binnen de twee jaar na vertrek bij die entiteit tussenkomt in de overheidsopdracht. En waarbij een verband bestaat tussen de functie van de voormalige medewerker en de activiteiten van die overheidsopdracht (draaideurconstructie).’

Of er ook overtredingen zijn conform art. 314 van het Strafwetboek, art. 8 van de wet van 15 juni 2006 aangaande de overheidsopdrachten en artikelen 22 en 23 van het koninklijk besluit plaatsing overheidsopdrachten, is voer voor een later artikel over de wet op de overheidsopdrachten.

Corruptie bij toekennen van contracten

Is hier sprake van corruptie? Corruptie wordt omschreven als machtsmisbruik met het oog op persoonlijke winst. Er zijn verschillende vormen van machtsmisbruik met het oog op persoonlijke winst.

Vormen van corruptie:

1. Concurrentiebeperkende overeenkomsten of bid rigging: dit is samenspanning of vooroverleg tussen de gegadigden voor een aanbesteding waarbij het contract op voorhand aan een van de gegadigden wordt beloofd, met of zonder instemming van de beambte die de aanbesteding uitschrijft; of elke vorm van prijsafspraken, manipulatie van aanbestedingsprocedures, marktverdeling en overeenkomsten om leveringen te beperken.

2. Steekpenningen/smeergeld of kickbacks: dit zijn de gevallen waarbij de ambtenaar of mandataris smeergeld vraagt of er alleszins voor open staat. Die steekpenningen worden mee opgenomen in het aanbestedingsproces, inclusief de administratieve afhandeling. Hieronder valt ook het zogenaamde ‘smeren en verteren’; de luxe etentjes, reizen, het leggen van de oprit of bouwen van een tuinhuis e.d.

3. Belangenconflict: dit is het geval wanneer de ambtenaar of mandataris persoonlijke belangen heeft in het bedrijf dat de aanbesteding wint;

4. Moedwillige omissie: hier gaat het onder meer over bewust mismanagement, laksheid of onkunde waarbij de ambtenaar of mandataris in kwestie onvoldoende bepaalde controles of te volgen procedures uitvoert en/of bewust mismanagement vanwege een gegadigde aanvaardt of negeert. Hieronder valt ook het doorgeven van informatie van kandidaten aan één kandidaat om hem bij het indienen van zijn finale offerte te bevoordelen.

Is er sprake van belangenvermenging?

We spreken over belangenvermenging wanneer iemand meerdere belangen dient, die een zodanige invloed op elkaar kunnen uitoefenen dat zijn integriteit ten aanzien van het ene of het andere belang in het geding komt.

Zelfs als er geen bewijs is van daadwerkelijke beïnvloeding van het ene belang door het ander kan er wel belangenverstrengeling bestaan. Belangenverstrengeling kan de geloofwaardigheid van een persoon, beroep en beroepsgroep aantasten. Een bijzondere vorm van het begrip belangenverstrengeling is het begrip ‘schijn van belangenverstrengeling’, we spreken dan over een belangenconflict. Rechters en politici zijn bijvoorbeeld gehouden ook de schijn van belangenverstrengeling te vermijden.

Vriendendeal van Peter Claes met belastinggeld?

De feiten en de wetgeving naast elkaar lezend lijkt het erop dat Peter Claes zich minstens heeft laten leiden door zijn goede vriendschapsbanden met Ludovic Beun en Sofie Lemaire bij het toekennen van freelance opdrachten en contracten. Het is logisch dat men een bevriend bureau contracteert voor het ontwerpen of bouwen van zijn woning. Maar als daar schijnbaar een lucratief contract bij de VRT tegenover staat, waarover slechts één persoon beslist, en die persoon is dan de echtgenoot van de ontwerper of bouwheer die jij contracteerde, dan is er stront aan de knikker.

Het feit dat het contract daarenboven angstvallig geheim werd gehouden waardoor minimum de schijn bestaat dat bepaalde procedures niet werden nageleefd, is ook veelzeggend. Ik hoop in het belang van alle oprechte ambtenaren, die de wetgeving en deontologie correct en getrouw toepassen, dat deze schijnbare aberratie van deontologie en wetgeving, grondig onderzocht wordt. We hebben daartoe voldoende tools zoals uitgebreid beschreven werd in mijn artikel: ‘Corruptie Reynders? ‘Beste dames en heren partijvoorzitters, het momentum ligt bij jullie.’

Ik hoop dat dit onderzoek gelezen wordt door de leden van de Raad van Bestuur en het directiecomité van de VRT, alsook door de aandeelhouders, de Vlaamse parlementsleden.

Passieve omkoping

Deal Peter Claes – Ludovic Beun, corruptie en/of belangenvermenging?