Vanaf de zomer 1963 stonden de Beatles in Engeland absoluut aan de top. Begin 1964 braken ze stormenderhand door in de USA en vandaar in de rest van de wereld. De vier jongens uit Liverpool leefden tot augustus 1966 in een constante roes van succes. Alles wat ze aanraakten veranderde in goud. Ze werden echter geleefd, raakten vermoeid, en langzamerhand deed er zich een accentverschuiving voor. John, de onbetwiste leider met de cynische humor, verloor zijn scherpte; Paul, de controlefreak met de onweerstaanbare charme, kreeg meer en meer zijn zin. Er kwamen scheurtjes in hun magisch huwelijk. Revolution kwam te staan tegenover Obladi Oblada.

Problemen met hun relaties

Tot twee keer toe verscheen een single met dubbele A-kant, een nummer hoofdzakelijk geschreven door McCartney en eentje grotendeels door Lennon: We can work it out/ Day Tripper (december 1965). In het eerste gaf Paul de spanningen bloot tussen hem en Jane. Als zij nu maar eens naar hem wilde luisteren! In het tweede beschreef John zijn ontgoochelingen aan de zelfkant: Tried to please her. She only played one night stands. Hij aarzelt nog tussen deze big teaser en het besef dat dit hem maar half the way brengen zal.

En dan was er Penny Lane/ Strawberry Fields Forever van februari 1967. Het eerste een nostalgische kroniek van de laan uit hun jeugd, met dat onsterfelijke zinnetje over de brandweerman who wants to keep his fire engine clean, it’s a clean machine. Het tweede een vlucht uit de werkelijkheid naar het weeshuis, dat John aantrok omdat hij dan geen bindingen meer zou hebben. Weg uit de veiligheid van het burgerlijke leven waarin hij zich voelde verstikken: Nothing is real, and nothing to get hung about. Paul zocht een terugkeer naar het alledaagse, en vertelde een verhaal, hij beschreef de wereld. John zocht de vlucht uit het bestaan, het leven was een boze droom, hij beschreef zichzelf, of liever: de leegte in zichzelf.

Vandaar een ode aan de plek waar hij zich in zijn jeugd terugtrok om tot rust te komen. In plaats van tot mededogen te komen, verzonk hij er in de overtuiging dat de wereld slechts in zijn verbeelding bestond. Hij zal het spel van het leven meespelen, maar het kan hem eigenlijk niets schelen: Living is easy with eyes closed. Misunderstanding all you see. It’s getting hard to be someone, but it all works out. It doesn’t matter much to me.

Paul groeide John over het hoofd

Een absoluut hoogtepunt in het oeuvre van McCartney was Eleanor Rigby (zomer 1966), een poëtisch meesterwerk, gedragen door eenvoud en gesteund door een nerveus strijkorkest (een bijdrage van producer George Martin): Father McKenzie, Writing the words of a sermon that no one will hear. No one comes near. Look at him working, Darning his socks in the night when there’s nobody there. What does he care? Zelden werd eenzaamheid zo pakkend in enkele beelden gevat: All the lonely people, Where do they all come from? All the lonely people, Where do they all belong? Paul betoonde zich een kunstenaar met een indrukwekkend empathisch vermogen.

Dat bracht hem in de problemen met John. Waar John altijd de man was geweest die nieuwe dingen wilde uitproberen, was het Paul die nu met experimentele technieken speelde. En in plaats van John de provocateur was het Paul die schandaal verwekte door publiek te verklaren dat hij drugs gebruikt had. Zijn uitleg was die van Timothy Leary, dat wij maar tien procent van ons hersenvolume hanteren, en tot onvoorstelbare dingen in staat zijn als wij de overige negentig procent kunnen inschakelen. Daar was John het uiteraard mee eens, alléén: hij had dat moeten zeggen. Was hij het niet geweest die half de Verenigde Staten de kast op had gejaagd met zijn verklaring dat de Beatles populairder waren dan Jezus? Tijdens hun Amerikaanse tournee van 1966 was hij doodsbenauwd geweest wegens de hysterie die dit opgewekt had. Maar achteraf was hij daar trots op. In zijn hart was hij een bangerik met een grote mond, maar dat mocht niet ontmaskerd worden.

Paul kon er maar niet genoeg van krijgen

Ook in Strawberry Fields zorgde George Martin voor een schitterend arrangement met trompetten en cello’s. John zal er de rest van zijn leven over mopperen. Hij zal beweren dat hij het wilde herdoen, maar daar nooit toe komen. Toch kende hun samenwerking nog een briljant hoogtepunt, Sergeant Pepper’s, gelanceerd op 1 juni 1967, met als afsluitend monument A Day In the Life.

John beschrijft een surrealistische wereld, vertrekkende van krantenartikelen, waarbij hij het verhaal tegenkomt van a lucky man die het gemaakt heeft: He blew his mind out in a car. He didn’t notice that the lights had changed. Waarop Paul de vlucht uit het bestaan onderbreekt met een tafereel uit het dagelijks leven: Found my coat and grabbed my hat. Made the bus in seconds flat. Waar hij een joint rookt en John weer invalt, nu in de complete absurditeit: Four thousand holes in Blackburn Lancashire. And though the holes were rather small, They had to count them all. Now they know how many holes it takes to fill the Albert Hall.

Beter konden zelfs de Beatles niet meer, maar McCartney wist van geen ophouden en duwde een nog experimenteler project erdoor, zijn Magical Mystery Tour. Ondertussen vonden er ingrijpende gebeurtenissen plaats: de Beatles kwamen tijdelijk in de ban van een Indische goeroe, de Maharishi Mahesh Yogi. Brian Epstein, hun manager, voelde dat zij hem ontglipten en werd dood aangetroffen, officieel wegens een overdosis barbituraten met alcohol. De Beatles waren nu wezen, ze waren wat John al in Liverpool wilde zijn. In die sfeer kwam de Magical Mystery Tour tot stand. Het was het project van Paul, maar John gaf zich wel bloot als The Walrus.

De verwarring van de Walrus

In de Magical Mystery Tour noemde John zichzelf the Eggman, een parodie zogezegd op Eric Burdon tijdens een orgie, maar dat was het zoveelste camouflagespel waar hij zo goed in was. Later zal hij tegengestelde signalen uitzenden: in Glass Onion op de White Album zingt hij I told you ‘bout the walrus and me, man. You know that we’re as close as can be, man. Well, here’s another clue for you all. The walrus was Paul. Op zijn Plastic Ono Band album zegt hij: I was the walrus. But now I’m John. Nog later, in Playboy, verklaart hij: I threw the line in – ‘the Walrus was Paul’ – just to confuse everybody a bit more. En: The trick of never saying what you mean but giving the impression of something more (…). It’s a good game.

Harold Seider, de zakenadvocaat die hem begeleidde tot Yoko Ono zich in zijn zetel wurmde: ‘De echte Lennon was niet zoals de uitspraken die hij in het openbaar deed. Die waren zoals ze waren, juist omdat het publieke uitspraken waren en hij wilde dan een punt scoren (…). Het kon hem geen reet schelen [wanneer hij loog], want tot op zekere hoogte verachtte hij de media omdat ze alle onzin geloofden (…) Hij stond daar juist om de media te manipuleren. Je zult moeten toegeven dat dat zijn verdienste was, en ook die van haar (…). Het was niet dat ze het zelf geloofden, het was het imago dat ze naar buiten wilden brengen’. Fred Seaman, Johns personal assistant in de Dakota Building: ‘John vertelde met een uitgestreken gezicht de meest ongelooflijke leugens, alleen maar om iemand voor de gek te houden’.

Wedijver om de vraatzuchtigste te zijn

In werkelijkheid schreef Lennon zijn teksten via associatie, en speelde hij met begrippen en zinnetjes die hij overal oppikte, zonder ze echt door te denken. De klank was belangrijker dan de betekenis. Achteraf bleken ze dan puzzelstukken te zijn die pas zin kregen als je ze in een groter geheel inpaste. Daarna schiep hij er een bijna pervers genoegen in om al de lennonologen, die probeerden hem te doorgronden, voor de gek te houden. Over geen enkel zinnetje heeft hij achteraf zoveel verwarring gezaaid als I am the Walrus.

Aan de oppervlakte was John the Eggman. Een omelet bakken was het enige wat hij kon in de keuken. Die Eggman werd the Walrus, een slecht karakter in een gedicht van zijn lievelingsauteur Lewis Carroll (1871). De Walrus – de onverbiddelijke gulzigaard – wedijverde met de Carpenter om zoveel mogelijk onschuldige oestertjes te verorberen, tot ontsteltenis van Alice (through the looking glass). De remmen waren blijkbaar los, John zou niet langer doen of hij een good guy was, dat werd voortaan voorbehouden aan de knutselaar Paul. Hij, John, zou voortaan zijn diepste innerlijk, zijn woeste hebzucht, loslaten. Het was pas toen hij zich tegen de volgens hem grijpgrage Paul keerde in het gevecht om de Beatles-erfenis, dat hij hem ervan beschuldigde de echte Walrus te zijn. Toen hij dacht dat hij zich gezuiverd had, hield hij op de walrus te zijn en werd hij weer John. Dacht hij toch.

Volgende aflevering: Ik haat zelfs mijn rock ’n roll (9)

Penny Lane

Het mystieke huwelijk was niet vol te houden