Nadat Ursula von der Leyen op de slotpersconferentie van de EU-top in Slovenië haar gastheer grof schoffeerde door zich te mengen in een binnenlands geschil over de financiering van een links persagentschap, viel de Sloveense premier Janez Janša de EU en vooral de Europese Commissie daags nadien frontaal aan. Janša zei onomwonden dat von der Leyen zich bemoeit met politieke twisten binnen lidstaten. Tegelijk beklaagde Janša zich dat de EU geen objectieve neutrale partij is.

Na de pijnlijke mislukking van de Europese top in Slovenië op 5 en 6 oktober vond Ursula von der Leyen het nodig om de persvrijheid in Slovenië in gevaar te noemen. Ze nam een standpunt in over de financiering van een links persagentschap en de beschuldiging dat de Sloveense regering door besparingen de Sloveense persvrijheid zou bedreigen. Dit gebeurde allemaal tijdens een reeds veel te laat begonnen persconferentie over de slotverklaring van de mislukte top. Daar hoopte Janša de toetreding van de Westelijke Balkan tot de Europese Unie na 18 jaar uit het slop te trekken.

Machtsspelletjes

De Europese Commissie was officieel voorstander van uitbreiding en von der Leyen had alle zes kandidaat-lidstaten uit de Balkan de dagen voordien bezocht. De machtsspelletjes bij de grote politieke groepen die de pikorde uitmaken binnen de Europese Commissie, resulteerden wel in openlijke steun voor het door socialisten geregeerde Albanië door de Zweedse socialistische buitenlandminister Ann Linde. Europese particratie manifesteerde zich opvallend. Zo organiseerden de Portugese socialistische eurocommissaris en Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlands Beleid Josep Borell en de socialistische voorzitter van het Europees Parlement David Sassoli een onderonsje tijdens de Sloveense top met de socialistische regeringsleiders van lidstaten en kandidaat-lidstaten. Allemaal in het kasteel en congrescentrum betaald door de Sloveense regering van Janša.

De dag voordien had een Poolse topambtenaar van de Europese Commissie een e-mail gelekt waarbij de Hongaarse eurocommissaris voor Nabuurschap en Uitbreiding werd beschuldigd van het onder de mat vegen van mensenrechten, persvrijheid en de rechtsstaat in Servië. De topambtenaar die bovendien waarnemend directeur-generaal is, bleek een oud-kabinetschef van een christendemocratische Poolse premier. Als hoge ambtenaar van de Europese Commissie diende hij uiteraard de pro-EU-agenda in het conflict tussen de Poolse regering en de Europese Commissie.

Koehandel

De Slovenen hoopten met steun van onder anderen de Hongaren, de Oostenrijkers en de Grieken de mogelijkheden tot toetreding tot de EU van de zes kandidaat-lidstaten na achttien jaar uit het slop te trekken. Achter de schermen stak echter de christendemocratische fractie (EVP) op aanstichten van de Bulgaarse partij Burgers voor Europese Ontwikkeling van Bulgarije-Unie van Democratische Krachten stokken in de wielen. Bulgarije is immers omwille van een etnisch conflict tegen het verlenen van de status van kandidaat-lidstaat aan Noord-Macedonië. De kandidatuur van Servië zinde dan weer de socialistische en christendemocratische fracties niet. Dit omdat de Servische premier nauwe banden met de Hongaarse premier Viktor Orbán zou onderhouden.

Von der Leyen — die tot de christendemocraten behoort — dankt haar voorzitterschap aan een koehandel met de socialistische fractie waarbij de christendemocraten in ruil voor de groenlinkse Green Deal van de socialisten de voorzitter van de Europese Commissie bekwamen. De Italiaanse socialist Sassoli werd op zijn beurt voorzitter van het Europees Parlement tijdens de eerste helft van de legislatuur (dus tot eind dit jaar). Daarna zou de Duitse christendemocraat Manfred Weber parlementsvoorzitter worden omdat de EVP de grootste fractie is. Toeval of niet, Weber liet amper enkele dagen voor de EU-top weten geen kandidaat meer te zijn. Hij meent namelijk het lucratievere voorzitterschap van de Europese Volkspartij (EVP) voor het oprapen te hebben. De socialisten claimen nu het EP-voorzitterschap definitief. De Duitse christendemocraten daarentegen hangen in de touwen na de recente verkiezingsnederlaag.

Basiswaarden van de EU

Janša gaf scherpe kritiek op de Europese Commissie. De retoriek over ‘de basiswaarden van de EU’ als voorwaarde voor EU-geld of EU-lidmaatschap is in de ogen van de Sloveense premier slechts een excuus om afwijkende meningen monddood te maken. ‘Hiermee schenden ze bijna de rechtsstaat. Het is een politiek misbruikte term geworden voor partijdige overeenkomsten’, aldus Janša. ‘We hebben de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en de Europese. Europese Parlementsleden kunnen gewoon toevoegen wat ze willen. Het is een misbruikte term en wordt gebruikt voor politieke strijd.’ Dat Janša het woord ‘partijdig’ gebruikt is geen toeval. Bij debat in het Europees Parlement om artikel 7 betreffende de EU-waarden in te roepen tegen Polen, kwam het initiatief van een Poolse oud-minister van tijdens de communistische dictatuur die tegenwoordig ‘sociaaldemocraat’ blijkt.

Janša staat met deze visie niet alleen. Maar hij is wel de eerste leider die man en paard noemt. Zijn ambtsgenoten uit Polen, Tsjechië, Slovakije, Oostenrijk, Litouwen en Hongarije denken net zo over het nieuwe voorstel van de Europese Commissie. Dat koppelt de uitbetaling van EU-subsidies aan het concept van de rechtsstaat. Dat concept — dat wel zeer vrij geïnterpreteerd wordt door de leidende machtsblokken binnen de Europese Commissie en het Europees Parlement — is een stok om dissidente lidstaten met regeringen die niet bij de grote politieke machtsblokken horen, te slaan. Zo kan en mag Spanje straffeloos de Catalaanse grondrechten schenden en politieke gevangenen opsluiten omdat de Spaanse regering hetzij behoort bij de christendemocratische fractie of bij de socialistische fractie.

Inmenging binnenlandse zaken

Het Europees Parlement wordt gedomineerd door die fracties die resoluties stemmen die de EU en de Europese Commissie een excuus geven om de geldkraan dicht te draaien voor lidstaten met een andere politieke constellatie. De weg naar politieke inmenging ligt open. Ondanks het feit dat uiteraard geen enkel Europees verdrag politieke inmenging in binnenlandse aangelegenheden door de Europese Commissie toestaat.

Kop van jut voor Janša wat dat betreft is de liberale Tsjechische Eurocommissaris voor Transparantie en Waarden Věra Jourová. Deze advocate moest de Tsjechische politiek verlaten omwille van een omkoopschandaal rond EU-subsidies. Na die periode verdiende ze zeer veel geld als adviseur inzake de Europese Unie voor kandidaat-lidstaten uit Oost-Europa. In 2014 schopte Jourová het tot Eurocommissaris. De laatste jaren is ze vooral een zeer luidruchtige tegenstander van de conservatieve Poolse regering. Die verdreef haar Poolse liberale Europese partijgenoten onder leiding van Donald Tusk van de macht in 2015. Tusk was eind 2014 voorzitter van de Europese Raad geworden als opvolger van de Belg Herman Van Rompuy. Janša wond er geen doekjes om: ‘Jourová doet uitspraken die een duidelijke schending zijn van het verdrag. Ze blijft dit doen omdat ze wordt gesteund door de Europese pers. 15 jaar geleden zou ze geen week Eurocommissaris gebleven zijn.’

Ex-vrijheidsstrijders tegen communistische dictatuur

Als ex-vrijheidsstrijder tegen de communistische totalitaire Joegoslavische regering in Belgrado lijkt Janša enigszins op die andere anticommunisten en verzetsstrijders. De Hongaarse premier Viktor Orbán, bijvoorbeeld, en de Poolse partijleider Jarosław Kaczyński. Dit leidde al vaak tot framing als autocraat. Dat alle drie meermaals democratisch verkozen werden en daarbij oud-communisten die zich nu socialisten of sociaaldemocraten noemen, versloegen, vergeten de media gemakshalve graag. Dit laatste leidde dan ook tot de beschuldiging dat de media links en communistisch zouden zijn. Toen Janša de geldkraan voor het Sloveense persagentschap STA dichtdraaide en de hoofdredacteur beschuldigde van medeplichtigheid aan moord kreeg hij dan ook de hele Europese pers over zich heen. Niet belemmerd door dossierkennis vertolken die allemaal de uitleg van Sloveense activisten. Het oprakelen van die zaak door von der Leyen zou wel eens haar flater te veel kunnen worden.

persagentschap

Sloveense premier noemt EU partijdig en oneerlijk