Donald Trump is terug van nooit weggeweest. De vijfenveertigste president van de Verenigde Staten kondigde op 15 november aan dat hij opnieuw een gooi doet naar het Witte Huis. Met die aankondiging geeft hij het startschot van de presidentscampagne van 2024. De verkiezing is dood, lang leve de verkiezing!

Slechts één man deed het hem voor. Grover Cleveland was president van 1885 tot en met 1889 en opnieuw van 1893 tot en met 1897. Na zijn eerste ambtstermijn werd Cleveland, een Democraat, in 1888 verslagen door zijn Republikeinse tegenstrever, Benjamin Harrison. Vier jaar later werd de tweeëntwintigste president ook de vierentwintigste toen hij in een rematch van zijn opvolger ook zijn voorganger maakte. Cleveland blijft tot op vandaag de enige president die niet-opeenvolgende ambtstermijnen in het Witte Huis verbleef.

Het is een electoraal kunstje dat geen politicus hem voordeed of nadeed. Niet dat geen van hen het probeerde. De Republikein Theodore Roosevelt is ongetwijfeld de bekendste. In 1901 werd vicepresident Roosevelt door het overlijden van zijn baas het nieuwe staatshoofd. In 1904 won hij op overtuigende wijze een tweede (eerste volledige) ambtstermijn. Vier jaar later ambieerde de ‘Bull Moose’ geen derde termijn, maar liet hij de Republikeinse partijnominatie aan zijn minister van Oorlog, William Howard Taft. Daar kreeg hij in 1912 spijt van, en met zijn nieuw opgerichte Progressieve Partij deed Roosevelt opnieuw een gooi naar het Witte Huis. Zonder succes, deze keer.

Bestorming

In tegenstelling tot Theodore Roosevelt, spendeerde Donald Trump geen acht jaar in het Witte Huis. Op 3 november 2020 was Joe Biden, de vicepresident van oud-president Barack Obama, de New Yorker te slim af. Beide heerschappen lokten een recordaantal Amerikanen naar de stembus. Nooit eerder behaalde een zittend president meer stemmen dan twee jaar geleden, toen 74 miljoen burgers voor Trump kozen. Het is een schamele troostprijs voor ‘The Donald’, aangezien zijn Democratische opponent er 81 miljoen kon overtuigen.

Verklaren dat Donald Trump geen goede verliezer was, is wellicht een kanshebber voor understatement van het jaar. Twee maanden lang probeerden de president en zijn bondgenoten verwoed een – niet noodzakelijk legale – manier te vinden om aan de macht te blijven. Eén en ander culmineerde op 6 januari 2021 in de beruchte ‘bestorming van het Capitool’ door een meute Trump-aanhangers. Eén dag later erkende de commander-in-chief dat zijn regeerperiode twee weken later zou aflopen. Op 20 januari legde Joe Biden de inaugurele eed af.

Dood

Onmiddellijk na de rellen van 6 januari werd Trump door de Amerikaanse media politiek dood verklaard. Een man die verantwoordelijk was voor een ‘aanval op de democratie’ kon, zo luidde de gedachtegang, immers nooit weer het vertrouwen van voldoende Amerikanen winnen. De Republikeinse Partij zou haar vaandeldrager de rug toekeren en opnieuw een ‘redelijke’ kandidaat nomineren. Er zou een einde komen aan de ‘persoonscultus’ die rond Trump ontstaan was. Business as usual.

Dat een politieke comeback uitgesloten was voor de polariserende president, moest en zou kloppen. Democraten realiseerden zich immers dat hun verkiezingsoverwinning een pervers neveneffect had. Had Trump in 2020 gewonnen, dan was zijn politiek liedje in januari 2025 definitief uitgezongen. Sinds 1951 is het voor een president immers verboden om meer dan twee ambtstermijnen te dienen. Dat Trump geen tweede ambtstermijn kon aanvatten, betekende dat hij als een zwaard van Damocles boven het hoofd van progressief Amerika bleef hangen. Een terugkeer naar het Witte Huis bleef tot de mogelijkheden behoren.

Impeachment

Dat was – naast de hoop op een mooie pr-stunt – ook de reden waarom Democraten na 6 januari een nieuwe afzettingsprocedure lanceerden tegen de president. Trump zou twee weken later aftreden, wat betekende dat een ‘impeachmentprocedure’ nooit op tijd kon worden afgerond. Het Congres kan een veroordeelde president evenwel een bijkomende straf opleggen, met name het verbod om zich in de toekomst nog verkiesbaar te stellen. Democraten in het federale parlement probeerden Trump op die manier via juridische weg politiek onschadelijk te maken.

Dat mislukte. Niet enkel bleef het voor de oud-president legaal om voor een derde keer mee te dingen naar het hoogste ambt, ook politiek bleek dit, tot afschuw van progressief Amerika, mogelijk. Peiling na peiling bevestigde dat ‘The Donald’ veruit het meeste steun had onder de Republikeinse partijleden. Een vijftal peilingen die afgelopen zomer werden georganiseerd toont aan dat ongeveer de helft van de Republikeinen positief staat tegenover een nieuw seizoen van de Trump-show. Zijn dichtstbijzijnde achtervolger, de eerder deze maand herkozen gouverneur van Florida, kwam niet in de buurt.

Gorilla

Betekent voorgaande dat Donald Trump een vrijgeleide krijgt naar de partijnominatie? Wellicht niet. Trump is dan wel de dominante zilverrug gorilla, er zijn heel wat jongere mannetjes die denken dat hun tijd aangebroken is om de troep te leiden.

Voor sommigen lijkt het trouwens nu of nooit te zijn. Mike Pence, de oud-vicepresident van Donald Trump, weet dat hij zijn populariteit te danken heeft aan zijn voormalige baas. Aangezien hij niet langer een politiek ambt bekleedt, beseft hij dat zijn resterende goodwill bij de basis een houdbaarheidsdatum heeft. Ook gouverneur Ron DeSantis van Florida ziet het Witte Huis als de logische volgende stap. Hij wil het ijzer smeden wanneer het heet is en zijn immense populariteit bij de partijbasis verzilveren.

Meer algemeen lijkt het onwaarschijnlijk dat Trump geen enkele tegenstand zal moeten dulden. Een groot deel van de basis mag dan wel nog steeds loyaal zijn aan Joe Bidens voorganger, veel Republikeinse politici, zeker die met ambities, zijn dat niet. Anders dan in 2020 is Trump geen zittend president. Hij is een 76-jarige verliezer die met zijn verhitte retoriek post-nederlaag onafhankelijke centrumkiezers deed weglopen van zijn partij. Trump is de favoriet, dat is een feit. Incontournable is hij evenwel niet.

Midterms

Het resultaat dat de Republikeinse Partij neerzette op 8 november werkt ook niet in het voordeel van Trump. Heel wat high profile kandidaten die de partijnominatie te danken hadden aan de interventie van de oud-president tijdens de voorverkiezingen, verloren hun race of zetten een ondermaatse prestatie neer. Dat Trump om die reden door Republikeinse kiezers aan de kant wordt geschoven, is onwaarschijnlijk. Maar het zorgt er wel voor dat het financiële establishment van de partij, de donorklasse, (nog) geïnteresseerder zal zijn in een alternatief voor de man die nog steeds de facto de partij leidt.

Ook bij de politieke en intellectuele elite van de Amerikaanse rechterzijde lijkt Trump-moeheid op te treden. In de nasleep van de midterms verscheen opiniestuk na opiniestuk over de nood om het Trump-tijdperk af te sluiten. De rechtse New York Post – de krant met de vierde grootste oplage in de VS – publiceerde een voorpagina waarop Trump werd afgebeeld als ‘Humpty Dumpty’ (‘Trumpty Dumpty’), het levende ei uit het kinderliedje dat van een muur tuimelde en in duizend stukjes uiteenviel. Een dag eerder werd de voorpagina gewijd aan Ron DeSantis. ‘DeFuture’, stond er te lezen. Geen mis te verstane boodschap.