In april dit jaar verscheen een bericht op het Chinese internetplatform Baidu Tieba, dat grote gevolgen zou hebben. De schrijver ervan kwam in opstand tegen de moderne Chinese samenleving, door veel internetgebruikers vergeleken met een snelkookpan… Waar hij vooral moeite mee had, was het door het regime gestimuleerde, moordende arbeidsklimaat.

‘Ik werk al twee jaar niet meer,’ schreef de 31-jarige Luo Huazhong, onder het pseudoniem de Goedhartige Reiziger. ‘Ik ben aan het relaxen en zou niet weten wat daar mis aan is. Dit land heeft nooit een filosofie gekend die de mens centraal stelt, dus ben ik die zelf begonnen: mijn filosofische beweging is platliggen. Alleen door plat te liggen kan de mens weer in het centrum van het universum komen…’

‘Tangping’

Huazhong vertelde in zijn inmiddels door de autoriteiten verwijderde bericht te leven van minder dan 50 euro per maand en alleen rijst, mie en eieren te eten. Verder lag hij veel op bed, plat op zijn rug, de gordijnen dicht: ‘Ik heb definitief voor platliggen gekozen en ben niet langer gestrest.’ Platliggen – ‘tangping’ in het Chinees – ging viraal, ondanks een tegenoffensief van de Chinese Communistische Partij (CCP).

‘Jonge mensen zijn de hoop van China en noch hun persoonlijke situatie, noch de situatie in dit land zal ooit toelaten dat ze met z’n allen plat gaan liggen,’ schreef de door de CCP gecontroleerde Global Times eind mei. Tangping wordt door het regime op de sociale media stelselmatig aangemerkt als ‘gevoelig sleutelwoord’. Dat betekent in de praktijk censuur, en in het ergste geval een thuisbezoek bij gebruikers. In andere staatsmedia werd de filosofie subversief en contraproductief genoemd. Volgens een krant was het ‘giftige kippensoep’, bedacht om de Chinese jeugd te demotiveren.

Twitter

Twitter is verboden in China, maar een Chinese twitteraar buiten China merkte op dat deze reactie een herhaling is van zetten. In 1961 al kondigde de opperste Sovjet harde maatregelen af tegen ‘asocialen’ die geen ‘nuttig werk’ wilden verrichten, maar kozen voor een ‘parasitaire leefstijl’. Zoals bekend buit de CCP de bevolking meedogenloos uit om economische en territoriale doelen te halen. Mensen worden van het platteland naar de stad gejaagd, iedereen moet keihard werken om het hoofd boven water te houden, en vooral het zuur verdiende geld meteen weer uit te geven.

President voor het leven Xi kondigde in 2020 aan dat hij China minder afhankelijk wil maken van buitenlandse consumenten, met name door de binnenlandse consumptie te stimuleren. Hij noemde dat de ‘interne circulatie’. Misschien zag hij een bui hangen voor de Chinese handelsbalans? Het land kan tenslotte niet eeuwig de vermoorde onschuld uithangen wat betreft de oorzaak van de pandemie. En van president Trump kreeg hij vast een voorproefje van hoe de relatie met de Verenigde Staten kan verzuren.

Jack Ma

De Chinese internetsector is op dit moment een van de grootste aanjagers van de economie, en door de bikkelharde concurrentie berucht om zijn arbeidsomstandigheden. Oprichter van de wereldwijd bekende successite Alibaba – miljardair Jack Ma, zei ooit dat hij het in China gangbare ‘996’ systeem ‘een zegen’ vond. Zijn personeel werd verwacht 12 uur per dag te werken – van 9 tot 9, en dat 6 dagen per week. ‘Als we doen wat we leuk vinden, is 996 geen enkel probleem’, vond Ma…

Je zou het niet zeggen, maar China heeft een arbeidswet. Meer werken dan acht uur per dag mag niet, en overwerk kent strenge beperkingen. Maar blijkbaar kijken de autoriteiten consequent de andere kant op. Internet staat vol berichten van mensen die zeggen zelfs nog meer uren per week te (moeten) werken dan de 72 van het 996-systeem. Met foto’s erbij van veldbedjes in troosteloze kantoortjes. Een bankemployee vertelde dat hij ’s avonds als de kinderen naar bed waren altijd weer terug moest naar zijn werk, om tot middernacht door te werken. Een ander vertelde hoe de directie iedere avond een rondje maakte om te kijken wie er nog was. De baan van afwezigen stond meteen op de tocht.

Pinduoduo

Afgelopen januari werd op de Chinese versie van Twitter – het platform Weibo, bericht dat een 21-jarige werkneemster van internetwinkel Pinduoduo zo hard had gewerkt dat ze dood was neergevallen. Dit bericht bereikte maar liefst 260 miljoen mensen voor het werd verwijderd. Het was toen al opgepikt door de internationale pers.

Ook raakte bekend dat een andere werknemer van Pinduoduo, met een beurswaarde meer dan 200 miljard dollar, zelfmoord had gepleegd. Een inmiddels ex-werknemer van het bedrijf deelde een filmpje van een ambulance die een collega ophaalde. Daar waren de autoriteiten sneller bij: het werd slechts 300.000 keer gezien voor het verdween.

Misschien door de internationale aandacht voor deze incidenten kwam de overheid in het geweer om ‘een onderzoek in te stellen’. Als ik een gok mag doen werd de zwaarste straf uitgedeeld aan de censuur-ambtenaren die kennelijk zaten te slapen…

Toxisch arbeidsklimaat

Hoe dan ook, er lekken meer dan genoeg berichten uit over het toxische arbeidsklimaat. Niet alleen wat betreft werktijden, maar ook wat betreft arbeidsomstandigheden. Zwak presterend personeel bijvoorbeeld, schijnt soms publiekelijk te worden vernederd. Zoals een man die met een panty over zijn hoofd door zijn kantoor moest lopen. Wat hij overigens weigerde – anders was het waarschijnlijk niet door de staatsmedia gemeld. Hij werd wel ontslagen.

En er zijn legio berichten over werknemers die borden om hun nek moeten dragen met vernederende teksten, een verschijnsel dat iedereen nog kent van de Culturele Revolutie. Werknemers zelf hebben geen stem: ondanks theater van de CCP zijn er geen onafhankelijke vakbonden in China. De bestaande bonden zijn een verlengstuk van het regime. En vakbondsvertegenwoordigers binnen bedrijven mogen door de directeur van dat bedrijf worden aangewezen.

Sterven als een held

De krant China Daily berichtte vijf jaar geleden al dat 600.000 mensen per jaar overlijden ‘aan overwerk’. Misschien zag men aankomen dat het probleem onmogelijk stil te houden zou zijn. Dan kun je er als repressief regime het beste een positieve draai aan geven. In dit geval luidde die dat Chinees personeel niets liever doet dan veel te hard werken. En dat daarom wel eens iemand in het harnas sterft. Als een held…

Onder platliggers worden Chinese werknemers knoflookteentjes genoemd, zoals in deze grappige videoclip op TikTok: ‘Wie niet plat gaat liggen, zal plotseling sterven op zijn werk. Dan word je een knoflookteentje om geoogst te worden door het kapitaal. Wie plat genoeg ligt, krijgt misschien zijn leven terug…’

Peperduur wonen

Een reactie op het feit dat de prijzen veel harder stijgen dan de lonen; vooral de huizenprijzen groeien in China sneller dan waar ook – er lijken in deze communistische heilstaat nog meer speculanten en huisjesmelkers rond te lopen dan bij ons. En al werkt iemand zich het heen en weer, dan nog kan hij vaak geen huis kopen. Of zelfs maar een auto. Alleen al het opvoeden van de door de Communistische Partij voorgeschreven drie kinderen is in de grote stad peperduur geworden.

De huidige generatie van 20- en 30-jarigen is in feite de eerste in China die het minder goed heeft dan hun ouders. Die konden nog profiteren van de ‘Opendeur Politiek’ van voormalig president Deng Xiaoping, die China heeft opengezet voor buitenlandse bedrijven en investeringen. Nu lijkt de groei eruit en wordt er relatief minder verdiend. Althans, door het gros van de Chinezen… En de weg omhoog is veel moeilijker geworden: jongeren krijgen minder kansen.

Een filosofische tegencultuur

Maar uiteindelijk lijkt de platligbeweging vooral een filosofische tegencultuur: een opstand tegen de consumptiemaatschappij en een behoefte aan minimalisme als menselijk alternatief. Platliggers willen mensen als meer zien dan schakeltjes in een ultra-kapitalistisch systeem. In zekere zin zijn zij veel communistischer ingesteld dan het communistische regime zelf.

De Goedhartige Reiziger, oer-platligger Luo Huazhong, vergeleek zich in zijn inmiddels iconische bericht met Diogenes, de minimalistische wijsgeer die in een ton leefde en meer geïnteresseerd was in het zonlicht dan in de luxe die hem werd voorgehouden.

Een andere Chinese internetgebruiker zei er dit over: ‘Je kunt je rug niet recht houden, maar je wilt ook niet knielen. Het enige dat overblijft is platliggen…

Pinduoduo

China: Platliggen is Gerechtigheid