Al enkele jaren speelt de Brusselse politiek met het idee om de geluidsnormen voor vliegtuigen te verstrengen tot de normen die de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vooropstelt. Ecolo wil resoluties over de verstrenging van die geluidsnormen op het Brusselse niveau echter plots niet meer steunen. En daar hebben ze een goede reden voor.

Alleen op die manier kunnen ze de ideeën van de ‘union sacrée des Bruxellois’ over de luchthaven van Zaventem op een efficiëntere manier invoeren. Die ‘heilige unie’ – een verband van alle Brusselse Franstalige partijen – heeft één doel voor ogen: het overvliegen van Brussel door vliegtuigen onmogelijk maken, opgelegd door het federale niveau als dat kan, en afgedwongen door de rechtbank als het moet.

‘Collectieve inspanning’

Het eerste ligt met federaal Ecolo-minister van mobiliteit Georges Gilkinet in het verschiet, het tweede gebeurt al.

Toen Céline Fremault (cdH) tijdens de vorige legislatuur Brussels minister van Leefmilieu was, wilde zij de Brusselse geluidsnormen al verstrengen. Vandaag doet Fremault vanuit de oppositie hetzelfde voorstel, dat echter niet door Ecolo mee wordt ondersteund. Dat is enigszins verbazingwekkend, zo besefte Céline Fremault ook in de commissie leefmilieu van begin maart 2021.

Zij spreekt immers van een ‘collectieve inspanning’ die alle Brusselse partijen vanaf 2014 tot eensgezindheid over de geluidsnormen heeft aangezet, zeker ook de ecologisten. Waarom doet Ecolo vandaag dan niet mee? Achter die vraag zit flink wat realpolitik.

Didier Gosuin

Waarover gaat het? Fremault (en tijdens de vorige legislatuur dus ook Ecolo) verdedigen de maximale geluidsnormen die de WHO vooropstelt: 45 dB overdag, en 40 dB ’s nachts. Momenteel bevinden de Brusselse geluidsnormen zich binnen een marge tussen 65 dB en 45 dB, afhankelijk van de overvlogen zone, en van het tijdstip. Dat is al zo sinds 1999, toen toenmalig Brussels minister van Leefmilieu Didier Gosuin (FDF) die geluidsnormen in een ordonnantie goot.

Op Fremaults eigen partij na is er vandaag echter geen Franstalig-Brusselse partij die deze resolutie wil laten aannemen door het Brusselse parlement, ook Ecolo niet. Ecolo-parlementslid Tristan Roberti legt dat tijdens de commissie leefmilieu begin maart helder uit. ‘De door de WHO voorgeschreven normen lijken op het eerste gezicht de bescherming van de overvlogen Brusselaars te versterken. Maar een dergelijke wijziging blijkt evenwel een significant risico in te houden voor de rechtszekerheid van de geluidsnormen, en bijgevolg voor de positie van het Gewest in het dossier.’

Plan-Wathelet

Dat laatste behoeft enige uitleg. Sinds 2014 weet het Brussels gewest met behulp van zogenaamde milieustakingsvorderingen via de rechtbank een zeer rigoureus respect af te dwingen van de sinds 1999 bestaande geluidsnormen. In dat jaar had toenmalig staatssecretaris Melchior Wathelet (cdH) een vliegplan opgesteld dat (communautaire) rust beoogde in het dossier rond de luchthaven van Zaventem. Het plan-Wathelet zorgde echter voor een toegenomen vliegdrukte boven Brussel. Omdat het verkiezingen waren dat jaar, werd Wathelets plan op alle mogelijke manieren tegengegaan: met burgerinitiatieven, maar ook politiek. Het was dan ook Wathelets eigen partijvoorzitter Joëlle Milquet die Wathelet live vanuit de tv-studio’s van Télé Bruxelles openlijk afviel.

Wathelet had ook enkele wettelijke vereisten van dat vliegplan niet uitgevoerd, waardoor het juridisch niet bindend was. Het volledige relaas werd in 2014 onderzocht door ondergetekende, en levert alvast geen fraai beeld op van de Brusselse politieke klasse, die in Wathelet een ideale zondebok vond voor haar eigen lokaal-gemeentelijke hypocrisie.

Terug naar de commissie

Maar wat heeft dat nu met de uitspraak van Ecolo-parlementslid Tristan Roberti te maken, horen we u denken? Waarom zou de verandering van de huidige geluidsnormen naar de WHO-geluidsnormen nefast zijn voor de positie van het Brussels gewest in het luchthavendossier?

Wel, Roberti legt dat in de commissie van maart 2021 nog verder haarfijn uit. Allereerst is er een Europese verordening die het raamwerk levert voor ‘exploitatiebeperkingen’ op luchthavens. Die verordening werd in 2014 van kracht en betekende een verstrenging op Europees niveau. Geluidsnormen die ingevoerd worden na de inwerkingtreding, dreigen bijgevolg zeer waarschijnlijk strijdig met de verordening te zijn, omdat Europa ervan uitgaat dat de regels van 2014 al streng genoeg zijn. Wil je de geluidsnormen nu veranderen, dan wacht mogelijk een lange juridische slag.

Overleg

Ook op Brussels niveau dreigen problemen bij een wetswijziging. De wet van Gosuin uit 1999 stipuleert immers een voorafgaande technische analyse, een wetenschappelijke analyse en een economische analyse van elke nieuwe norm. En daarvoor zou het Brussels gewest in overleg moeten met de andere gewesten, en met het federale niveau. En ook de luchtvaartmaatschappijen zouden bij een aanpassing van de wettelijke geluidsnormen boetes succesvol kunnen verwerpen.

Even ter herinnering: Brussel voert sinds 2014 een succesvolle juridische slag tegen vliegtuigen die de (nu al strenge) Brusselse geluidsnormen overschrijden. Roberti is dan ook juist als hij stelt: ‘De WHO-grenswaarden hier en nu activeren zou onevenredige juridische risico’s met zich meebrengen, die zich tegen ons gewest en tegen de overvlogen burgers kunnen keren. Bovendien zijn, zoals reeds is aangegeven, de geluidsnormen door de rechterlijke instanties bekrachtigd en bevindt ons gewest zich momenteel in een gunstige juridische positie.’

‘Het gaat niet om de geluidsnormen’

Ecolo onthoudt zich bijgevolg van Fremaults resolutie. De MR doet dat ook, daarbij aanhalend dat de Brusselse burgemeesters wel allemaal voorstander zijn van een verstrenging.

En dan, Roberti: ‘Het gaat niet om de geluidsnormen die wettelijk zijn bekrachtigd en de basis vormen voor gerechtelijke stappen, maar om andere elementen, zoals het vliegtracé van de vliegtuigen, dat meer rekening moet houden met de levenskwaliteit en gebaseerd moet zijn op criteria zoals de bevolkingsdichtheid, de start- en landingsprocedures, de nachtvluchten en de verlenging van de start- en landingsbanen.’

Dat zijn precies de elementen die een… federale vliegwet moet voorschrijven, en waar al sinds 2014 windstilte over heerst op het federale niveau. Dat Fremault nu ook opnieuw pleit voor een verstrenging van de Brusselse geluidsnormen, is volgens Roberti goed, maar mag de uitstekende Brusselse juridische machtspositie niet ondergraven. Roberti spreekt in dat verband zelfs van een ‘union sacrée des Bruxellois’ die sinds 2014 rond het luchthavendossier bestaat. Een FDF-term.

Georges Gilkinet

Voor Ecolo is het dus wenselijk deze discussie te voeren op het federale niveau. Verdraaid handig wanneer de minister bevoegd voor het dossier rond de luchthaven van Zaventem Georges Gilkinet is, de federale Ecolo-minister van Mobiliteit. De huidige geluidsnormen aanhouden zorgt er dan voor dat Brussel maximale druk kan blijven zetten op het federale niveau.

Het milieu-effectenstudiewerk dat Gilkinet wettelijk moet uitvoeren om tot een pacificerend vliegplan te komen, is voor Ecolo politiek efficiënter om strengere geluidsnormen af te dwingen. Zeker in pandemiejaar 2021, wanneer de WHO op andere manieren toonaangevend is geweest.

Overlegplatform

Gevraagd naar een reactie op de tactiek van Ecolo in Brussel, antwoordt het kabinet van Georges Gilkinet aan Doorbraak dat ‘de minister in de zomer van 2021 een overlegplatform over de luchthaven wil organiseren, zodat alle betrokkenen zich kunnen uitdrukken over de te nemen maatregelen, de te volgen doelstellingen en de weg ernaartoe.’

‘Het gaat hier zowel om buurtbewoners, politieke instellingen (zowel federaal, gewestelijk als gemeentelijke), de operationele spelers zoals de luchtvaartmaatschappijen, de luchthaven als om de socio-economische actoren. Het doel is om een oplossing te vinden voor de geluidsoverlast en de rechtsonzekerheid waarmee de luchthaven van Brussel en de inwoners worden geconfronteerd. De minister geeft geen verdere commentaar voor dat overleg.’

plan-Wathelet

Georges Gilkinet en de Brusselse ‘union sacrée’