‘Votre assiette, c’est notre combat’, lazen we gisteren op een spandoek aan het Brusselse Luxemburgplein. Toch is het maar de vraag of al die burgers die zich nu solidair verklaren met de boze boeren daar ook in willen meegaan als zich dat vertaalt in fors hogere voedingsprijzen. Het huidige Europese landbouwbeleid mag dan al voortvloeien uit een diepgroene agenda, het draait vooral ook om héél veel centen.

Italianen uit Bologna, Spanjaarden uit Andalusië, Walen uit Jodoigne, Eghezée of Andenne. Ze waren met velen, oogden opvallend jong en kwamen uit alle Europese windstreken, donderdag 1 februari op het Luxemburgplein. En hoewel er hier en daar wat paletten in de fik gingen en het af en toe tot opstootjes kwam met het politiecordon dat de toegang het Europees Parlement hermetisch had afgesloten, bleef de gevreesde veldslag met de ordetroepen uit.

/media-credit José Maria Castilla uit Andalusië zag meerdere boeren uit Spanje op de manifestatie.

Spaanse boeren

Eén verzuchting slingerde zich als een rode draad doorheen alle spandoeken, tractoren en pancartes: dit is niet het Europa dat we willen. ‘We hebben niets tegen het vrijemarktmodel waar de EU voor staat’, verduidelijkt José Maria Castilla. Hij is zelf afkomstig uit een landbouwgezin in Andalusië, maar werkt tegenwoordig in Brussel, waar hij de Spaanse organisatie van jonge landbouwers Asaja vertegenwoordigt. En hij heeft er, zwaaiend met een Spaanse vlag, net een interview met de Spaanse staatstelevisie op zitten. ‘Er zijn zelfs een tiental Spaanse boeren naar hier afgezakt, kan je nagaan. Voor ons is dit nog maar een begin: we zullen actie blijven voeren tot de Europese verkiezingen en willen zo mee de agenda van de nieuwe Europese Commissie bepalen. En op de vooravond van die verkiezingen plannen we ook nog een grote betoging waarop er tractoren uit alle EU-lidstaten naar Brussel zullen afzakken. We zullen de politici dan nog eens aan al hun beloftes herinneren.’

Europese paraplu

Dat de Europese boeren nu met scherp schieten én tegelijk ook hun hoop op Europa gevestigd houden voor een ander landbouwbeleid mag niet verbazen. Maar politici die de protesterende landbouwers nu steunen en daarbij gemakshalve de Europese paraplu opentrekken, tonen zich vooral van hun meest opportunistische zijde. De individuele lidstaten zitten namelijk nog mee aan de tekentafel wanneer dat Europese landbouwbeleid nationaal wordt ingekleurd.

Eind 2021 keurden de Europese Raad en het Europees Parlement op voorstel van de Europese Commissie een nieuw gemeenschappelijk landbouwbeleid goed voor de periode 2023-2027. Dat werd dan achteraf door de lidstaten vertaald in nationale strategische plannen. Voor de begrotingsperiode 2021-2027 wordt er in totaal zomaar eventjes 386 miljard euro uitgetrokken voor de landbouw. Een flink gedeelte daarvan gaat naar directe inkomenssteun voor landbouwers, maar ook de verdere plattelandsontwikkeling in de EU gaat met een flinke hap van het budget aan de haal.

De directe inkomenssteun bestaat uit een vast bedrag per hectare als aanvulling op hun inkomen, terwijl de lidstaten zelf ruimte krijgen om met het plattelandsontwikkelingsbudget hun landbouwbeleid zelf verder in te vullen. Toegegeven, daarbij moeten ze kiezen uit een menu van brede – en vooral ook groene – beleidsmaatregelen die al door de Europese Commissie werden vastgelegd. Maar die vergroening moeten de lidstaten op nationaal – of in ons geval regionaal – niveau zelf ook vorm geven. Binnen de ruimere Europese ambities van de Green deal en de biodiversiteitsstrategie. Een bekend voorbeeld van zo’n regionale maatregel is het omstreden Vlaamse stikstofakkoord.

Ongelijke spelregels

De kritiek van de landbouwers op het EU-beleid viseerde gisteren dus niet toevallig die ’tsunami aan nieuwe regels en wetten’, zoals José Maria Castilla het omschreef. Maar het probleem gaat veel verder dan enkel maar al die nieuwe regels: handelsakkoorden met minder ontwikkelde landen en regio’s spelen vaak de grote agro-industriële spelers in de kaart. En ze concurreren kleinere Europese landbouwbedrijven uit de markt. Dat bevestigt ook José Maria Castilla.

‘Al die nieuwe wetgeving zorgt er in eerste instantie voor dat we als landbouwers in een permanente juridische onzekerheid moeten werken. Tegelijk stellen we vast dat de lat voor de Europese landbouwers nu veel hoger ligt dan voor concurrenten uit pakweg Marokko of Zuid-Afrika. We moeten eerlijk zijn: dankzij de marktkracht van de EU kunnen we onze producten ook exporteren naar andere werelddelen, waardoor er effectief nieuwe markten voor ons zijn opengegaan. Meer concurrentie zorgt doorgaans ook voor innovatie en betere producten, en daar zijn we dan ook blij mee. Maar wat stellen we vandaag vast? De spelregels zijn niet voor iedereen gelijk.’

‘Zo kan een Spaanse landbouwer onmogelijk nog de concurrentie aangaan met landbouwproducten uit pakweg Egypte of Marokko, of binnenkort misschien wel uit de Zuid-Amerikaanse Mercosur-landen. Hun kwaliteitsstandaarden liggen een heel stuk lager, en de werknemers zijn er een pak minder beschermd dan in de EU. Wil de EU ons helpen, dan moet het aan producten en landbouwers uit die landen exact dezelfde eisen stellen als aan ons,” klinkt het.’

plattelandsontwikkeling

Europese boeren in Brussel: ‘De spelregels zijn niet voor iedereen gelijk. Dát is het probleem.’