De acteurs van de VRT-soap Thuis zijn ongelukkig. De publieke omroep heeft beslist de productie uit te besteden aan Eyeworks, al jaar en dag een vaste leverancier van programma’s als Flikken en Eigen Kweek. Ze vrezen voor hun statuut, andere arbeidsvoorwaarden (gedaan met gratis lunches en dito gsm-gebruik) die vermoedelijk wat meer aansluiten bij de modale condities van de modale werknemer. Ooit zag ik een Thuis-bus aan de VUB waar ze een aflevering draaiden. De acteurs-ambtenaren zaten bovenop de bus goed geluimd te smikkelen met een goed glas wijn, en toen dacht ik al: smakelijk jongens, het is toch allemaal op onze kosten.

Maar de acteurs zijn dus misnoegd en proberen de massa te mobiliseren. Waar het ACOD betoogt, duiken ook Simonneke (Marleen Merckx), Eddy, Rosa, Frank en Adil op. Zowat 1,2 miljoen kijkers trekt de soap dagelijks, en dus zou je denken dat er in het zog van de actie ‘Laat Thuis thuis blijven’ een revolutie plaats grijpt, een volksopstand waartegen de Witte Mars van 1996 maar klein bier zou zijn. Meer dan een miljoen Vlamingen op straat, het Thuislied zingend, de mannen de VRT-toren bestormend, de vrouwen luid wenend met uitgelopen mascara zoals Simonneke.

Helaas, het Thuispubliek blijft waar het normaal zit als de soap begint: thuis. Een petitie van 34.000 handtekeningen werd overhandigd aan Vlaams minister voor Media Benjamin Dalle, die eens zal gedacht hebben: ‘34.000 handtekeningen op 1,2 miljoen kijkers? Dat valt nog best mee’.

Het leven zoals het is

VRT

Wereldberoemd in Vlaanderen, maar met één pennentrek uit het script geschreven.

Het punt is dat de fans die dagelijks rond zessen in hun zetel ploffen om naar Thuis (VRT) of Familie (VTM) kijken, zich eigenlijk nergens druk over maken, nooit klagen over de verhaallijnen, want het gaat over het leven zoals het is, een verhaal geschreven door een gek, zoals Shakespeare zei. Soap dus, en de kijker is wel wat gewoon: niemand is onvervangbaar in dit zo vaste format. Er komen en verdwijnen personages, ze vallen in liftkokers, of vluchten naar het buitenland, gaan voor lange tijd de gevangenis in, verdrinken of worden gewurgd, sommigen veranderen zelfs van geslacht (Franky), en dat allemaal zonder de minste rimpel van echte verontrusting bij het publiek. De scenarist is God.

Het bedekte cynisme van de soapkijker houdt in dat hij/zij aanvaardt dat alles kan gebeuren en iedereen kan verdwijnen, behalve de soap zelf. Het dagdagelijkse wedervaren van de personages vormt hét gespreksonderwerp op café en bij de kapper, veel meer dan politiek of sport. Maar tegelijk is alles anekdotisch en vrijblijvend. Wanneer de acteurs in hun echte gedaante, als werknemers, op tv verschijnen omdat ze op bezoek zijn bij mediaminister Dalle, dan is dat ook ‘maar’ even fictief-reëel als Lowie die zich op de dansvloer ontpopt tot een echte sfeermaker (aflevering 4749). Ik wed dat een boel trouwe Thuiskijkers bij de journaalbeelden dachten: ‘Tiens, Simonneke is bij de minister’.

De acteurs hebben dus geen echt leven, het zijn nobody’s, letterlijk versoapt in het script waarover ze niets in de pap te brokken hebben en dat hen elk moment kan ‘uitschrijven’. Ze kunnen niet eens aanspraak maken op hun eigen personage, want dat is nog sterfelijker dan u en ik. In het seizoen 2007-2008 werd er een grondige opkuis uitgevoerd in Thuis. Zowat een vijfde van de toenmalige acteurs werd ontslagen uit de serie. Voor de scriptschrijvers een koud kunstje om een boel personages in het Amazonewoud te laten verdwijnen of zich fataal in een visgraat te laten verslikken. Het exit is maar een vingerknip. God is een scenarist.

Seizoensfinale

Televisie is een wonderbaar medium. Wat echt en reëel is, wordt virtueel en fictief (het nieuws), wat fictief is wordt reëel (de soap). Dankzij deze verwisseling kijken we naar de Oekraïneoorlog als naar een filmserie, en wordt Thuis quasi-realiteit. Het netto resultaat is dat de kijker het allemaal maar bekijkt en er onder alle sentiment een leegte gaapt. Er is geen realiteit meer, zoals de mediafilosoof Jean Baudrillard (1929-2007) al schreef, het simulacrum regeert. Je protesteert toch niet tegen een plot? Zelfs al had de politie al die betogende Thuis-acteurs ter plekke neergeschoten aan de ambtswoning van minister Dalle, de soapliefhebber zou hooguit een kwartier beteuterd naar de keuken zijn gedrenteld en dan hebben uitgekeken naar de volgende aflevering.

Deze laatste bedenking maak ik uiteraard met de échte executie voor ogen van Yannick Verdyck door Special Forces, alleen maar omwille van een mening. Het evenement is op tv geweest en het verdwijnt terug uit de actualiteit. Het roept bij de modale Vlaming geen verontwaardiging op, laat staan kritische reflecties over het systeem. Het is gewoon, nu ja, soap. Een acteur uit het script geschreven, so be it.

Voor de politiek is dit soort versoaping van de realiteit van goudwaarde. Ondertussen hebben we het hoogste overheidsbeslag ter wereld, de slechtste publieke service, en de meest lege staatskas. Toch valt er over het script niet te discussiëren. Het gezegde ‘opium voor het volk’ heeft sinds de televisie een nieuwe dimensie gekregen: de wereld is een permanent spektakel; nodeloos er zich druk over te maken, zelfs al moet u drie dikke truien aandoen. Overigens staat het in de sterren geschreven wat de huidige malcontente Thuisploeg te wachten staat bij hun nieuwe werkgever: in de komende seizoensfinale missen ze allemaal de bocht van het viaduct van Vilvoorde en vallen ze, na zich even aan de vangrails te hebben vastgegrepen -wat men noemt een cliffhanger,- recht op de VTM-studio’s. Twee vliegen in één klap.

Vlaanderen in rouw, maar het seizoen daarop worden de personages allemaal gespeeld door een container Indiërs die met een speciale tongval een avatar spelen van de naar het hiernamaals verhuisde Simonneke, Eddy, Rosa en co. De Vlaming kijkt en nipt van zijn biertje. Zoals ik zei: de scenarist is God. In de hemel speelt men heden Vivaldi.

Boekvoorstelling: Johan Sanctorum, ‘Kakistocratie – Pleidooi voor méér antipolitiek’.

Donderdag 1 december 20 uur – CC De Kam in Wezembeek-Oppem – Beekstraat 172.

plot

Aflevering 4788: Simonneke bij de minister