Vuur bezorgde ons warmte, ontdeed ons eten van parasieten, joeg predatoren op de vlucht… Straffer nog, houtskool, en later steenkool, bezorgden ons niet alleen warmteënergie, maar ook het chemisch reagens koolstof, nodig om de meeste interessante metalen aan te maken.

Chemische verbrandingsreacties blijven ons leven beheersen.

Ook voor het aanmaken van cement, een ander steunpunt van onze beschaving , zijn verbandingsreacties ideaal. We hebben nog altijd meer en meer steenkool, hout, gas… nodig om die chemische reacties te laten doorgaan, voor steeds meer mensen. Verbrandingsreacties lieten ons toe de ganse wereld te veroveren. In navolging van de Romeinen zijn we ze steeds meer grootschalig gaan gebruiken. En we hebben er nog altijd verhitting met koolstof (vroeger hout, nu hout en steenkool) voor nodig.

Een verbrandingsreactie die de CO2 concentratie in de lucht doet stijgen. En die eerst onze contreien, en nu ook wereldwijd andere streken, ontbost. Ganse streken tot een woestijn maakt waarin de overblijvers vechten voor grond en grondstoffen. Onze wereld wordt één groot Paaseiland, Syrië, Jemen, Haïti, Irak, Pakistan, Congo, Nigeria… We gebruiken nu zonnepanelen en windmolens, en batterijen. Hernieuwbare energie. Die is goed geschikt voor beperkte toepassingen. Maar ze biedt geen oplossing voor energie-honger.

Transitie van ‘niet-hernieuwbaar’ naar ‘hernieuwbaar’ redt ons niet.

De film Planet of the humans van Michael Moore (meer dan 8 miljoen keer bekeken op youtube, door 79% geliked) probeert uit te leggen wat in vorige paragraaf beschreven is, maar slaagt daar maar gedeeltelijk in. Zonneënergie, windenergie, en batterijen zijn wel degelijk interessante ontwikkelingen. We hoeven ze dus te demoniseren, maar wel te relativeren. Moore’s frustratie zit hem enkel in het feit dat ze zijn hoop op ‘zero-carbon’ kelderen, behalve op laagschalig plaatselijk niveau.

Een check van enkele data geeft hem gelijk. Het totale energieverbruik in de wereld stijgt zo goed als lineair. Olie, kolen, en gas (alle drie dus niet-hernieuwbaar) zijn de grootste stijgers. Zonnepanelen, windmolens, en batterijen kunnen maar een klein percentage bijdragen, voornamelijk via elektriciteitsproductie (wereld energie consumptie). Ze verbruiken gemakkelijk zeldzame grondstoffen. En niemand ligt wakker van de prijs van hun recyclage.

Hun ‘technology assesment’ houdt daar gewoon geen rekening mee (!). Ze beginnen nog maar mondjesmaat vervangen te worden, maar hun massale productie leidt binnen pakweg 10 jaar tot miljoenen ton afval. De grootte-orde van de pyramide van Kufu: 350 m hoog, 270 m basis. Ook hier geen paniek, want ieder jaar maken we in de wereld zo’n 250 Kufu pyramides aan staal. Je moet alles relativeren – zelfs hier is ‘hernieuwbaar’ een – zij het niet verwaarloosbare — peulschil.

Nieuwe materialen lossen de ecologische problemen niet op.

Als Elon Musk erin slaagt ons op zijn komende ‘Battery day’ te overtuigen dat zijn elektrochemici een ‘one million miles battery’ (1,6 miljoen km) kunnen demonstreren, zou dat een prima zaak zijn. De levensduur van een product – batterij, zonnepaneel, windmolen, laptop-scherm … – bepaalt mee de grootte van zijn ecologische voetafdruk. Elon Musk’s ‘gewone’ Li-ion superbatterij doet het al drie jaar prima. Als ze binnen een tiental jaar versleten is, is ze samen met de lithium auto batterijen aan recyclage toe.

Geen probleem zeggen top-CEO’s. Die moeten het weten, want hun jaarwedde heeft een getal met zes nullen. En het zijn miljardairs die hen benoemen, mensen met een bankrekening van 9 nullen. Ze weten het nog niet, maar dat komt wel denken ze. Mogelijk alles op een stortplaats leggen. Dat kost het minst. Samen met de wieken van de windmolens, en de zonnepanelen. Die zonnepanelen zorgen rond 2035 voor zo’n miljoen ton afval schrijft GlobalData. Hm.., da’s maar een zesde van het gewicht van de Kufu pyramide. Maar als we 10 miljoen elektrische Tesla’s moeten recycleren, dan spreken we over vijf miljoen ton aan batterijen. Eén Kufu pyramide dus. Doenbaar, maar controle dringt zich op van wat men bedoelt met ‘offshore verwerking’ van high tech afval. Michael Moore’s waarschuwing komt op tijd.

Tijd om nieuwe producten te introduceren

Een aantal van deze high-tech producten gebruiken ook metalen (silicium, lithium…) die heel wat minder onuitputtelijk zijn dan bijvoorbeeld ijzer. Om silicium aan te maken is ook hout en steenkool nodig, en om zonnepanelen en windmolens een plaats te geven, sneuvelen bossen. Ongeacht de economische en milieu-aspecten, heeft de Li-ion batterij al wel heel wat mensen geholpen. Via smartphones, laptops, gereedschap… Elektrische fietsen worden nu aanvaard als logische woon-werk en woon-winkel vehikels.

Wat mij verbaast, is dat het zo lang duurt voor de 4-wielige elektrisch geassisteerde fiets met complete beschutting op de markt komt. Verschillende bedrijfjes werken eraan, zoals het Noorse Podbike. Deze high-tech fiets op vier wielen houdt je in beweging zonder dat je excessief zweet. Hij houdt je droog en warm, en is in staat een kind en boodschappen te vervoeren. Geen vervanging van een auto, maar woon-werk en woon-winkel gereedschap. Tijd ook om de auto als statussymbool als ‘outdated’ te beschouwen, en auto’s (al dan niet elektrisch, hybride of verbranding) veel lagere vermogens mee te geven. Veiliger en zuiniger. De auto-lobby ziet het totaal anders. Ook hier kan corona een mindshift teweeg brengen bij de (jongere) koper. Openbaar vervoer en een ‘kot’ in de stad scoorden slecht in lockdown.

Tijd om de populatiecurve te doen dalen

Deze nieuwe technologieën laten ook toe dat er meer mensen per vierkante kilometer kunnen leven. Meer mensen betekent meer energieverbruik, meer CO2 productie, minder beschikbaar water etc. Sir David Attenborough, de vriendelijke opa-figuur, wetenschapper, wereldkenner… wou zijn film A life on our planet lanceren. Mogelijk komt die nu op Netflix. Uit de trailers op youtube kan je de teneur afleiden: Hij wil op zijn 93ste de film achterlaten als zijn boodschap aan de mensheid. Dezelfde boodschap, als degene die Etienne Vermeersch op zijn doodsbed verwoordde, en dezelfde boodschap als die van de Nederlandse bioloog Midas Dekkers.

Om het in coronatermen uit te drukken: ‘Flatten the curve’. De curve die ze bedoelen is dit keer niet bedoeld voor een virus, maar voor Homo sapiens. Gegeven de boven beschreven enorme hoeveelheden energie, grondstoffen (en landbouwproducten) die we de laatste decennia produceren, blijven er regio’s met gemiddeld zes kinderen per vrouw mogelijk. Exponentiële groeicurven dus, zoals corona in de ongecontroleerde beginperiodes, met nefaste gevolgen. Conflicten omtrent grond en grondstoffen, gedwongen migraties, vluchtelingenkampen. Flatten the curve.

Podbike

Weerbestendige e-vierwielers komen eraan

Geen transitie naar hernieuwbare energie.