Op 3 maart ontdekte advocaat Vladim Kobzev zijn cliënt in gevangenis 3CS(SIZO-3) in Kolchoeqino in de regio Vladimir. Aanvankelijk dacht men dat hij in de regio Vladimir in een ander maar sinister werkkamp zat. Navalny verblijft echter voorlopig in een triagecentrum vooraleer naar een definitieve gevangenis te vertrekken. De sfeer zou daar redelijk ontspannen zijn en Navalny en twee celgenoten zouden er hun dagen slijten met televisie kijken en theedrinken. De bewaarders gedragen zich correct en over voedsel klagen de gevangenen niet. Kobzev kon een volle namiddag met zijn cliënt praten zonder de aanwezigheid van een bewaarder te moeten dulden.

Het is vrij duidelijk dat de penitentiaire autoriteiten wachten op de uitspraken van minstens nog twee andere processen tegen Navalny. In Moskou kan hij niet blijven omdat er dan dagelijks in de buurt van de gevangenis betogingen en relletjes te verwachten zijn.

Het Kremlin behaalde een eerste overwinning: Navalny bepaalt de agenda niet meer en is grotendeels uit de actualiteit verdwenen.
De autoriteiten hopen dat dit zo blijft. Dit is evenwel een illusie. Zijn beweging is nog niet ontbonden en concentreert zich volop op de doemaverkiezingen van september. Ongetwijfeld zal de Navalny-methode van ‘slim’ stemmen volop gepropageerd worden. Het Kremlin is zenuwachtig en bereidt zich hierop voor. Men beseft dat de regeringspartij Verenigd Rusland niet populair is en men tracht de oppositie te verdelen door zelf een of meerdere nieuwe oppositiepartijen op te richten. Deze zouden dan de kiesdrempel niet halen en dus de oppositie verwateren.

Meevallers voor het Kremlin

Een andere en zeer onverwachte meevaller voor het Kremlin is de uitspraak van Amnesty International waardoor Navalny zijn titel van ‘gewetensgevangene’ verloor. Hij zou zich in de periode 2006-2007 als medeoprichter van de nationalistische beweging Narod nogal laatdunkend hebben uitgelaten over de vele migranten uit Centraal Azië en de Kaukasus, die de grote Russische steden overspoelen. Hij wou die ongecontroleerde migratie stopzetten en stelde een uitgekiende migratiepolitiek voor.

Navalny wou ook migranten die de Russische wetten en tradities niet respecteren uit het land laten zetten. Amnesty International interpreteert dit als fanatiek nationalisme en voegde er naar gewoonte het woord ‘haatspeech’ aan toe. Dus was het geweten van Navalny onzuiver en verloor hij zijn eretitel van ‘gewetensgevangene’. Amnesty International verklaarde evenwel zich voor hem — als politieke gevangene — verder te willen inzetten. Gejuich in het Kremlin en zeer voorspelbaar noemde Margarita Simonyan van de RT (Russische propagandazender) Navalny een ‘nazi’. Ook het woord ‘fascist’ weerklonk weldra.

Hoe populair is Navalny?

Maar hoe zit het met de populariteit van Navalny? Bij zijn terugkeer naar Rusland op 17 januari had zowat 20% van de Russen een zekere sympathie voor hem. Dit betekende niet noodzakelijk dat ze gebeurlijk voor hem zouden stemmen. Indien we het geflatteerde cijfer van de organisatoren aannemen en er 300.000 mensen deelnamen aan de twee protestbetogingen, dan is dat maar 0,26% van de 112 miljoen mogelijke actieve Russen. Het is ook maar 0,3% van de 22,5 miljoen Russen van boven de 18 jaar met sympathie voor Navalny. Maar zoals gezegd zijn de aantallen overdreven. In een geheim maar door Meduza gelekt rapport van de FSB zouden in totaal maar 90.000 burgers aan de betogingen hebben deelgenomen.

Zeker 26% van de Russen bekeek de video van Navalny over het geheime paleis van Poetin. 77% van die kijkers veranderde daardoor hun visie op Poetin niet. Poetin daarentegen beschikt nog steeds over een minimum aanhang van 60%. Al die cijfers danken we aan het neutrale onderzoekscentrum Levada dat weliswaar door het Kremlin het etiket ‘agent van een buitenlandse natie’ kreeg.

De collega’s van de oppositie

Hoe gedraagt de Russische oppositie zich tegenover het fenomeen Navalny? Er is duidelijk wedijver en een vorm van jaloezie. Interessant is de website van het Institute of Modern Russia in New York waarvan Pavel Chodorkovski, de zoon van Michail (de gewezen rijkste man van Rusland) voorzitter is. Zoals bekend raakte Michail in conflict met Poetin omdat hij ook president wou worden.

Vader Michail Chodorkovski moest tien jaar in de gevangenis doorbrengen en kon daarna het land verlaten. Sindsdien steunt hij vanuit Londen allerlei anti-Poetin bewegingen. Niet Navalny evenwel, die hij als een concurrent beschouwt voor zijn eigen politieke ambities. Op de website van het Institute schrijft Ofer Fridam wat Chodorkovski en velen denken: Navalny is een politiek activist, maar hij kan nooit veel aanhang krijgen omdat hij geen politicus is. Hij daagt het regime en vooral de president uit maar kan nooit de massa’s veroveren omdat hij geen politiek programma heeft.

Gregori Javlinski, voorzitter van de toegelaten liberale oppositiepartij Jabloko, is zeer scherp voor Navalny. Oorspronkelijk was hij een belangrijk kaderlid van die partij, maar Javlinski verwijderde hem in 2007 omwille van zijn nationalistische contacten. Hij vindt Navalny een gevaarlijke demagoog die jongeren in gevaar brengt ten voordele van zijn eigen machtswellust. Navalny’s video’s over corruptie brengen trouwens geen zoden aan de dijk. In essentie is, steeds volgens Javlinski, Navalny een verwerpelijke nationalist gebleven.

Verdeelde meningen bij de communisten

Ook Gennadi Zjoeganov, de eeuwige leider van de gedoogde communisten, is radicaal tegen de demagoog Navalny. Hierin wordt hij niet gevolgd door een groot aantal partijgenoten die Navalny willen steunen.

Veel meer dan wij denken bestaan er in Rusland, los van de communistische partij, allerlei marxistische cellen en studiegroepen. Ze verschillen van mening over of ze Navalny moeten steunen of bestrijden. Navalny kan misschien een revolutie te weeg brengen maar hij is een voorstander van de vrije markt. Misschien — zo denken ze — wordt Navalny dan de nieuwe dictator en verandert er voor de rest helemaal niets. Hij moet dus eerder bestreden dan gesteund worden. Andere marxisten willen meedrijven op de dynamiek van zijn beweging en denken bij het slagen ook communistische accenten te kunnen leggen.

Navalny als politicus?

Het is natuurlijk waar dat Navalny geen echt partijprogramma heeft. Uit bijeengesprokkelde uitlatingen van hem krijgen we zicht op zijn ideeën. Hij bestrijdt de endemische corruptie en legt bijzonder de nadruk op het belang van onafhankelijke rechtspraak. Het spel wordt niet eerlijk gespeeld! Verder wil hij de kleine en middelgrote bedrijven bevorderen. Door corrupte rechtspraak en dito ambtenarij is dit nu bijna onmogelijk. Kleine bedrijven vallen ten prooi aan de grotere of aan banken waartegen ze zich niet kunnen verdedigen.

Navalny zal de bezittingen van de oligarchen niet afnemen tenzij wat ze door diefstal hebben verworven. Hij zal ze evenwel zeer streng belasten. Als grapje voegt hij eraan toe dat ze een paar plaatsen zullen zakken op de Forbes-lijst van de rijkste mensen in de wereld. De buitenlandse politiek zal hij niet wezenlijk veranderen en de Krim wil hij na een onvervalste volksraadpleginghij bij Rusland houden. De twee opstandige Russischsprekende Oekraïense ministaatjes zouden terug naar Oekraïne kunnen mits een zekere vorm van autonomie. Migratie zou uiteraard gereglementeerd worden.

Om dit programma te verwezenlijken zou de charismatische president Navalny moeten kunnen steunen op een zeer sterke parlementaire meerderheid. Hij zou alle machtsmiddelen waarover Poetin thans beschikt, moeten aanwenden. De tegenstand zou fenomenaal groot zijn. Hij zegt zelf tien jaar nodig te hebben om de klus te klaren. In wezen is het een onmogelijke opgave, maar onversaagd zou de dan autocratische president Navalny blijven doorzetten. Als orthodox gelovige, die dikwijls in bijbelse termen spreekt, gelooft hij dat hij niet aan zijn lot kan ontsnappen.

politiek activist

Waar is Navalny gebleven?