Nee, in België is een zekere expertise in een bepaald domein geen abolute vereiste om het tot minister of staatsecretaris bevoegd voor die materie te schoppen. Dit is, tot op zekere hoogte, soms zelfs begrijpelijk. Maar dat een gewezen premier die vandaag een Europese topfunctie uitoefent rechtstreeks tussenkomt om z’n eigen broer tot staatssecretaris te laten benoemen, is ronduit ongezien. En het is vooral tekenend voor de schaamteloosheid waar politieke dynastieën in dit land nog altijd vlotjes mee wegkomen.

Belgenmop

Nederlanders die verlegen zaten om een nieuwe Belgenmop mochten zich de voorbije dagen in de handen wrijven. Een kersverse staatssecretaris voor digitalisering die geen LinkedIn-profiel had en die net na zijn benoeming ook nog zonder blikken of blozen toegaf dat hij het concept van Twitter ‘niet echt begreep’? This must be Belgium! Ook de bekende Waalse komiek Alex Vizorek zag er de humor wel van in: ‘In de familie Michel is moederlief de enige die nog geen postje gekregen heeft, maar geen erg, zij is momenteel volop op zoek naar een gezelschapsdier.’

Ter verdediging van Mathieu Michel (41) — in de omgang misschien best een sympathieke peer, maar vooral ook broer van én zoon van — nog even dit. Je hoeft uiteraard geen digitale bolleboos te zijn om het tot staatssecretaris van digitalisering te schoppen. Mochten we de lat écht zo hoog leggen, dan zouden nogal wat ministers meteen hun portefeuille mogen inleveren. Tegelijk geeft het natuurlijk wel te denken over de criteria die in dit land gehanteerd worden om ministers of staatssecretarissen te benoemen. Maar gelukkig kan de jongste telg uit de Michel-familie wél uitpakken met een Instagram-account. Connor Rousseau kan dus tevreden zijn.

Verrassing van formaat

Los van intrinsieke expertise — of het gebrek daaraan — zijn er nog wel enkele redenen te bedenken waarom zijn benoeming tot staatssecretaris voor Digitalisering, Administratieve Vereenvoudiging, Privacy en Regie der Gebouwen een verrassing van formaat was. Zo stopte de politieke bekendheid van Mathieu Michel tot eind vorige week ook min of meer aan de provinciegrenzen van Waals-Brabant. Daar was hij eerst jarenlang gedeputeerde in de provincieraad en sinds 2012 zat hij die raad ook voor. Doorgaans is zo’n provincieraad geen opstapje naar meer, maar veeleer een ‘uitbolbaan’.

De man brak ook carrièrematig niet echt veel potten: met een graduaatsdiploma communicatie op zak startte hij zijn professionele carrière bij de liberale vakbond. Als zoon van gewezen federaal minister en Europees commissaris Louis Michel kreeg hij de politiek uiteraard met de paplepel ingegeven, en als snaak van amper 21 werd hij in 2000 in Waals-Brabant al verkozen tot provincieraadslid. In diezelfde periode werd hij ook OCMW-raadslid in Geldenaken, het politieke bastion van de familie Michel.

Maar zie, vorige week verraste partijvoorzitter Georges-Louis Bouchez dus vriend en vijand door ook de jongste Michel de ereklasse van de landelijke politiek binnen te loodsen. Al valt hier en daar ook te horen dat nogal wat Franstalige liberalen zich in hun koffie verslikten toen het nieuws bekendraakte. Of alle moeite van de wereld hadden om niet hardop in lachen uit te barsten.

Maggie De Block

‘Dat Mathieu Michel, hoewel niet echt een digitale bolleboos, nu uitgerekend deze bevoegdheden toegewezen krijgt, valt misschien nog te verdedigen,’ vindt ULB-politicoloog Pascal Delwit. ‘Kijk naar Maggie De Block: zij was als huisarts bevoegd voor Volksgezondheid, maar lang niet iedereen zal het erover eens zijn dat dat haar aanpak van de coronapandemie optimaal was. Een minister moet vooral het overzicht bewaren en zich goed laten omringen op zijn kabinet. Daarnaast kan hij natuurlijk ook altijd terugvallen op de administratie.’

‘Dit gezegd zijnde: een minimum aan voeling met het beleidsdomein waarvoor je bevoegd bent, is natuurlijk wel aangewezen. Maar laat ons wel wezen: de keuze van de ministers wordt meer niét dan wel bepaald door hun expertise. Hun stemmenaantal, en de regio waarvan ze afkomstig zijn, zijn doorgaans veel doorslaggevender.’

In dit geval dus Waals-Brabant, al decennialang hét bastion van de familie Michel. Dat MR-voorzitter Bouchez dan toch de voorkeur gaf aan Mathieu Michel boven Valérie De Bue — de partijkandidaat die vanuit Waals-Brabant zelf naar voor werd geschoven — lijkt in eerste instantie een zoveelste illustratie van de clanoorlog die de partij al jarenlang verdeelt: Michel versus Reynders. ‘Het is een publiek geheim dat Bouchez partijvoorzitter geworden is dankzij de steun van de Michel-clan,’ geeft Delwit aan. ‘En het lijkt dus voor de hand te liggen dat je de benoeming van Mathieu Michel daar niet los van kan zien. Maar tegelijk reageerde ook iemand als Willy Borsus de voorbije dagen heel fel op deze benoeming, terwijl hij normaal nochtans wel nauw aanleunt bij Charles Michel. De rechtstreekse tussenkomst van Charles Michel bij Bouchez om zijn broer tot staatssecretaris te benoemen, stuit dus ook op forse kritiek bij mensen die normaal niet tot het Reynders-kamp worden gerekend.’

Ramp voor geloofwaardigheid

Zo rijzen er meteen ook enkele andere vragen: hoe valt het te verklaren dat de clan-Michel — en stilaan dus ook de hele familie — intussen al jarenlang een dermate grote invloed heeft binnen de MR? En moeten we het maar normaal vinden dat een gewezen premier — die intussen een absolute Europese topfunctie bekleedt en zich dus ver boven het binnenlandse politieke gewoel zou moeten houden — rechtstreeks tussenkomt in de samenstelling van de Belgische regering?

‘Nee, als voorzitter van de Europes Raad zou Charles Michel politiek neutraal moeten blijven, en zou hij zich ook niet mogen bemoeien met de politiek van één bepaalde lidstaat,’ onderstreept Pascal Delwit. ‘In dit geval gaat hij dus tweemaal in de fout. De hamvraag is natuurlijk hoe ver de politieke ambities van Charles Michel nog reiken. Zelfs als je ervan uitgaat dat zijn huidige mandaat als voorzitter van de Europes Raad nog een keer zou worden verlengd, dan zal hij daarna nog altijd geen vijftig zijn. En dus valt een terugkeer naar de Belgische politiek niet uit te sluiten.’

‘Bovendien is en blijft de MR ook een heuse krabbenmand, met een sterke personencultuur. Als Bouchez vandaag, ondanks zijn geblunder van de voorbije dagen, nog altijd partijvoorzitter is, dan is dit grotendeels te wijten aan de grote onenigheid binnen zijn partij. Men raakte het gewoon ook niet eens over wie hem zou moeten opvolgen. En tegelijk weegt de clan-Michel — onderschat ook de blijvende invloed van vader Louis niet — nog altijd zo zwaar dat heel wat mensen binnen de partij wel tweemaal zullen nadenken alvorens openlijk kritiek te spuien op de huidige aanpak. Terwijl Reynders na zijn huidige Europese mandaat wellicht fin de carrière is. Maar u heeft gelijk: zowel voor de geloofwaardigheid en de toekomst van de MR zelf als voor politieke klasse in dit land waren de gebeurtenissen van de voorbije week een absolute ramp.’

Bijzonder kwalijk signaal

Politieke dynastieën zijn in dit land van alle tijden en van alle regio’s, veel meer dan in Nederland bijvoorbeeld, waar het fenomeen haast onbestaande is. Maar dit belet niet dat dit ‘culturele gegeven’ steeds problematischer wordt, vindt Pascal Delwit. ‘Het fel teruglopende ledenaantal van onze politieke partijen geeft duidelijk aan dat de politiek in het algmeen met een stevig imagoprobleem kampt. Ook jongeren die over de ambitie en het talent beschikken om in de politiek te gaan, kiezen steeds vaker voor een ander traject. Vanuit de overtuiging dat familiale banden en het netwerk blijkbaar toch meer gewicht in de schaal werpen dan een bepaalde expertise of een uitgesproken politiek talent.’

‘Hoe meer politieke dynastieën, hoe minder getalendeerde mensen zich ook geroepen zullen voelen om in de politieke arena te stappen en het systeem van binnenuit trachten te veranderen. In dat opzicht is de benoeming van de jongere broer van een gewezen eerste minister dus een bijzonder kwalijk signaal.’

Politieke Dynastieën

Pascal Delwit: ‘Benoeming Mathieu Michel, jongere broer van een gewezen eerste minister, is bijzonder kwalijk signaal’