De Theo Francken van Brussel wil hij niet genoemd worden, maar als het over asiel en migratie in onze hoofdstad gaat, zit N-VA-parlementslid Mathias Vanden Borre wel op de eerste rij om de knuppel in het hoenderhok te gooien. Zeker nu het centrum La Porte D’Ulysse, dat transmigranten opvangt, langer openblijft.

In september verduidelijkte Maggie De Block het nog eens, zij het in iets zachtere bewoordingen, in de studio van Terzake: dat Brussel zijn eigen boontjes dopt.

Aanleiding voor die uitspraak was de uitgestoken hand van de Brusselse regering inzake de voortgezette opvang van een driehonderdtal mensen zonder papieren. Het gewest vaart al een tweetal jaar een eigen koers met een opvangcentrum voor voornamelijk transmigranten, eerst in een kantoorgebouw in Haren, binnenkort in een pand in Schaarbeek. ‘Ongehoord’, vindt Brussels parlementslid Mathias Vanden Borre (N-VA) uitkijkend over het Albertinaplein aan de voet van de Kunstberg. ‘Daarmee fietsen ze helemaal rond een federale bevoegdheid.’

Het migratiethema spreekt u duidelijk aan. Hier en daar wordt zelfs gefluisterd dat u de ambitie koestert de ‘Brusselse Theo Francken’ te worden. In hoeverre is daar iets van aan?

‘(lacht) Ik denk dat er maar één Theo Francken is en die doet het bijzonder goed. De reden waarom ik het migratiethema opvolg, is omdat het een reëel probleem is in Brussel. We kunnen vaststellen dat onze stad te lijden heeft onder een heel grote tolerantie tegenover mensen zonder papieren en ze zo de illegaliteit faciliteert. Dat zet grote druk op de Brusselaar.’

Speerpunt van uw kritiek vormt het opvangcentrum Porte D’Ulysse dat binnenkort van Haren naar Schaarbeek verhuist en onderdak biedt aan ongeveer 350 mensen.

‘Het probleem is dat de opvang van illegale transmigranten indruist tegen de federale wetgeving en het principe dat elk beleidsniveau doet waarvoor het bevoegd is. Het asiel- en migratiebeleid is een exclusief federale bevoegdheid en Brussel, zowel het gewest als de stad, fietst daar gewoon tussen. Dat nu ook Schaarbeek mee stapt in de verplaatsing van het centrum is niet loyaal tegenover de federale overheid.’

U sprak in het parlement ook over ‘relletjes’ in het centrum. Wat moeten we daar onder verstaan?

‘Bij de oprichting in 2018 waren er zeer onrustwekkende geluiden van het personeel dat bedreigd werd en vechtpartijen die uitbraken. Toen heeft burgemeester Close beslist om privébewaking in het centrum in te zetten. Dat heeft over een periode van een dikke twee jaar iets meer dan een miljoen euro gekost terwijl er nog altijd geen transparantie is over wat er in dat centrum nu juist gebeurt en wie daar juist zit.

Wie zijn ze? Hoelang zitten ze al in België? Wat is hun verleden? Je wil vanuit veiligheidsoverweging toch weten wie er zich op ons grondgebied bevindt? Wat met mensensmokkel? Dat zijn voorlopig nog allemaal open vragen.’

U spreek over veiligheid: zorgt zo’n centrum niet juist voor meer veiligheid? Mensen zijn controleerbaar, sociale werkers en tolken kunnen inwoners juist informeren.

‘Het zou vanuit veiligheidsoverweging juist beter zijn om de wettelijke procedures na te leven. Dat die mensen zich laten registreren. Binnen de asielprocedure hebben ze recht op bed, bad en brood van de dienst Vreemdelingenzaken. Zo gebeurt er ook effectief een screening.’

Dat is een mooie theorie, maar in praktijk zien we dat niet iedereen die stap zet en dat een asielaanvraag een recht maar geen plicht is.

‘We kunnen inderdaad niemand fysiek dwingen. Er zijn andere middelen waar federaal wel lang op is ingezet zoals ontradings- en informatiecampagnes. Zo weten mensen ook waar ze zich kunnen laten registreren en hebben ze automatisch recht op opvang. Maar uit de signalen die ik opvang, werkt Brussel daar niet mee. Sommige NGO’s en VZW’s verstrekken zelfs foutieve informatie om ervoor te zorgen dat die mensen net géén asielaanvraag indienen.’

Geef eens een voorbeeld.

‘Er zijn organisaties die vertellen dat je bij registratie niet zomaar kan doorreizen naar Engeland of Duitsland. Dat is ontradingspolitiek en dat is niet constructief.’

Een centrum als Porte D’Ulysse houdt anderzijds wel mensen uit het Noordstation en het Maximiliaanpark, waar het de voorbije jaren niet altijd even veilig was.

‘Ik herhaal: je moet als overheid samenwerken met het federale niveau om mensen naar de wettelijke procedures te leiden waar ze een traject kunnen volgen. Zo’n centrum als alternatief zien, klopt niet. Je bestaat naast het wettelijk kader. Brussel is daarin bijzonder inconsequent.’

Brussel houdt misschien gewoon rekening met het feit dat veel van deze mensen een bijzonder rigide denkpatroon hebben waar ze nooit van af zullen wijken. ‘Engeland is het land van melk en honing dat ik hoe dan ook moet bereiken’. Het is dan misschien beter deze mensen toch een dak boven hun hoofd te bieden dan ze in het Noordstation of het Maximiliaanpark te laten slapen.

‘Dat is meestappen in de logica van mensensmokkelaars. Dat is niet wat een overheid moet doen. Je moet juist alle maatregelen nemen om die mensensmokkelaars de wind uit de zeilen te halen en ervoor te zorgen dat hun verdienmodel waardeloos wordt. Als je de opvang faciliteert van mensen die al duizenden euro’s hebben uitgegeven aan smokkelaars, dan werk je mee aan dat model. Dat is fundamenteel fout.’

Op straat, in het park of in een station zijn migranten toch veel kwetsbaarder voor smokkelaars die hen aanspreken? Opnieuw: in een centrum kunnen straathoekwerkers, tolken en brugfiguren hen misschien juist informeren en de stap naar een asielaanvraag doen zetten?

‘Er zijn nauwelijks cijfers die staven wat er in het centrum gebeurt.’

Dus het gebrek aan transparantie stoort u eigenlijk meer dan het centrum zelf?

‘Neen, het centrum zelf ook omdat het in een boog rond de federale bevoegdheden loopt. Het is een model dat zich ent op illegale migratie, iets waar wij als overheid fundamenteel niet mee akkoord kunnen gaan. Er zijn studies die aantonen dat verblijf in de illegaliteit op termijn leidt tot armoede, dakloosheid en ernstige uitbuiting.

Het is natuurlijk een bijzonder complex probleem dat niet alleen Brussel maar ook België overstijgt en dat we op Europees niveau ook moeten aanpakken. Daarvoor moeten we bijvoorbeeld rekenen op sterke buitengrenzen die illegale migratie in de eerste plaats tegen gaan.’

Daarmee komt natuurlijk weer bijzonder veel gewicht te liggen op de schouders van mediterrane landen als Italië en Griekenland die het intussen ook wat gehad hebben met hun status als wachtkamer voor Europa.

‘Aan de geografische ligging van bepaalde landen kan je nu eenmaal niets doen. Daarom dat we op Europees niveau ook goede afspraken moeten maken waar iedereen de lasten deelt. Die regelgeving bestaat al waarbij landen als Italië en Griekenland meer Europese middelen krijgen om hun grenzen te bewaken met de hulp van bijvoorbeeld Frontex.’

Terug naar Brussel dan. U verwijst steeds naar het federale niveau terwijl staatssecretaris voor Asiel- en Migratie Maggie De Block (Open Vld) in september nog haar handen aftrok van Porte D’Ulysse. Dat Brussel het zelf regelt, klonk het in Terzake.

‘De grondwet is nochtans duidelijk: er is één niveau bevoegd voor asiel en migratie en dat is het federale. Uiteraard moet je voor centra, voor legale opvang weliswaar, akkoorden sluiten met deelstaten of lokale overheden.’

Dreigt de aanslepende regeringsformatie dit probleem niet wat naar de achtergrond te schuiven?

‘Ik denk dat Theo Francken tijdens zijn mandaat een aantal belangrijke bakens heeft verzet en aangescherpt. Het is nu kwestie dat die wetten worden nageleefd. Ik zie dat er een aantal afspraken, zoals het openhouden van gesloten centra, niet worden uitgevoerd. Een regering in lopende zaken moet op de winkel passen in plaats van nieuw beleid te creëren dat geen democratisch draagvlak heeft.’

Het is wel uw partij die zich terugtrok uit de federale regering. Jullie hebben zelf de sleutels uit handen gegeven in het migratiebeleid.

‘Er is een duidelijke keuze gemaakt juist op dat thema. Voor ons werd er op internationaal niveau met dat VN-migratiepact een keuze gemaakt die wij fundamenteel problematisch vonden. We hebben meerdere keren onze no pasaran te kennen gegeven en daar is de regering uiteindelijk door gevallen.’

Zal de volgende federale regering er een zijn waar jullie wél deel van uitmaken?

‘(lacht) Mochten we daar het antwoord op hebben…’

U wil toch zelf mee aan de knoppen zitten?

‘Daar valt iets voor te zeggen. Ik hoor ook dat er zaken bewegen, zélfs met de PS. Ik heb laatst nog een uitspraak van Yvan Mayeur (voormalig PS-burgemeester Brussel, red.) erbij genomen waarin hij letterlijk zegt dat asiel en migratie een thema is waar meer op gewerkt moet worden en dat het vrijheid-blijheidsysteem niet duurzaam is. Ik denk dat er achter de schermen nog wel wat PS’ers zijn met wie we daarover kunnen praten. Al zullen ze dat voor de camera nooit toegeven.’

Nvdr. Mathias Vanden Borre laat weten dat zijn fractiegenoot Gilles Verstraeten het centrum verder opvolgt in het kader van daklozenopvang. Volgens Vanden Borre zou Porte d’Ulysse namelijk mogelijk gefinancierd worden met gemeenschapsgeld dat bedoeld is voor daklozenopvang.

Porte D’Ulysse

Mathias Vanden Borre (N-VA): ‘Brussel stapt mee in logica van mensensmokkelaars.’