’15 miljoen mensen / Op dat hele kleine stukje aarde / Die schrijf je niet de wetten voor / Die laat je in hun waarde!

Dat was te horen in een reclamespotje van de Postbank. Jochem Fluitsma en Eric van Tijn schreven en produceerden naast commercials vooral voor andere artiesten. Toen dit nummer aansloeg, werkten ze het uit tot een lied, voor één keer onder hun eigen naam op single uitgebracht. Het belandde op nummer 1 in de Top 40.

Niet alleen het refrein verwees naar de vermeende Nederlandse eigenzinnigheid en ontbrekend respect voor autoriteit. Neem de regel ‘geen chef die echt de baas is’. Cultuurhistorici willen het lied ook wel zien als uiting van de link-liberale tijdgeest van de jaren negentig. Al staat een lofzang op het eigen land in licht contrast tot het toen vanzelfsprekend gevonden wereldburgerschap.

Laten we doen alsof het werkelijk een links-liberale hymne is. Dan wil de ironie dat de afgelopen week twee tegengestelde partijen de boodschap meer dan een kwart eeuw na verschijning nog steeds niet begrepen hebben.

CDA: geen fastfood voor minderjarigen

‘Het land wars van betutteling’, zongen Fluitsma en van Tijn. In 1994 belandde het Christen-Democratisch Appèl (CDA) in de oppositie. De dag nadat in België het bestaansrecht van CD&V werd betwijfeld, publiceerde het Wetenschappelijk Instituut (WI) van de Nederlandse zusterpartij een rapport over gezond leven. Aanbevelingen hoe Nederlanders gestimuleerd kunnen worden om gezonder te eten en drinken (lees: ongezonde consumptie te ontmoedigen). Het WI lijkt Joachim Coens om communicatieadvies gevraagd te hebben: niemand voorzag dat de media zouden inzoomen op de voorgestelde leeftijdgrens voor het kopen van fastfood.

Uitgelachen?

Inderdaad, voor al die Nederlanders die, in navolging van cabaretier Youp van ’t Hek, christendemocraten en kerkgangers gelijkstellen met ‘spruitjeslucht’, werden de vooroordelen bevestigd. De partij wist niet hoe snel ze afstand moest nemen van hun eigen denktank.

Wie bekend is met het werk van Theodore Dalrymple, herinnert zich ongetwijfeld hoe hij de Britse ophef om ‘voedselwoestijnen’ onderuithaalde. Blijkbaar heeft het WI zijn boeken niet gelezen. Dalrymple is arts. Zijn Nederlandse collega’s betwijfelen dat fastfood schadelijker is dan roken.

Al staat het CDA niet alleen. Staatssecretaris Maarten van Ooijen (ChristenUnie) kondigde aan dat het kabinet het aanbod van fastfood wil dempen. Blijkbaar wegen binnen de coalitie 58 liberale zetels niet op tegen 19 confessionele.

Het is inderdaad zorgelijk dat middelbare scholieren bij ons niet langer brood meenemen (of erger, het door ouders meegegeven brood weggooien), maar in de pauze chips en energiedrankjes te kopen bij de supermarkt. Maar zijn christendemocratische bewindspersonen geschikt om dat te verhelpen? Tijdens de schoolstrijd verdedigden confessionele partijen het bestaansrecht van christelijk onderwijs met het argument dat opvoeding aan de ouders is, niet aan de staat.

De balk en de splinter

In Nederland krijgt je het niet links-liberaler dan D66. Een partij die zich ongetwijfeld herkent in het ogenschijnlijke individualisme en de verdraagzaamheid van ’15 miljoen mensen’ uitstraalde: ‘Land van duizend meningen’.

Maar het liedje bevat ook een kritische regel: ‘het land vol van verdraagzaamheid – alleen niet voor de buurman’. Nederlanders vinden zichzelf ruimdenkend en tolerant, maar zijn we het? We willen nogal eens met het opgeheven vingertje naar anderen wijzen. Maar oh wee als iemand het waagt óns ergens op aan te spreken. ‘Geen uniform is heilig’.

De kosmopolitische D66’ers tonen zich dikwijls zeer Nederlands: ze laten gelijk weten wanneer ánderen iets fout doen. Fluitsma & Van Tijn hadden daar nog zó voor gewaarschuwd, maar nee.

D66 en #MeToo

‘#MeToo’ begon als beweging op sociale media. D66’ers zijn zowel geëvrouwcipeerd als geneigd internet en sociale media als levensbehoeften te beschouwen. Uiteraard met veel bijval voor het aankaarten van seksisme en genderongelijkheid. December 2020 ging het gerucht dat een hooggeplaatste D66’er zich schuldig had gemaakt aan seksuele intimidatie. Vervelend, want drie maanden voor de landelijke verkiezingen. Onderzoek wees uit dat het meeviel.

Vrijwel direct nadat in april 2021 de nieuwe Kamerleden waren geïnstalleerd, werd een pas aangetreden D66-volksvertegenwoordiger beticht van ongewenst gedrag. Die gaf zijn zetel op. Afgelopen zaterdag onthulde de Volkskrant dat D66 een kritisch rapport van onderzoeksbureau Bing onder de pet had gehouden. Hierin stond dat partijstrateeg Frans van Drimmelen in 2015 en 2016 een vrouwelijke D66-medewerker had gestalkt.

‘Nieuw leiderschap’ van Sigrid Kaag

Het weekend daarop riepen D66-leden op tot een extra bijeenkomst, waar de partijleiding uitleg moet geven aan de leden over de kwestie. Die vindt vrijdag 22 april plaats. Partijleider en minister van Financiën Sigrid Kaag is niet eerder terug van een top in Washington.

Sinds het huidige kabinet afgelopen januari aantrad, is dit al de tweede keer dat ze haar eigen agenda voorrang gaf boven haar beroepsmatige verplichtingen. Niemand dwong haar najaar 2020 partijleider te worden. Ze koos er zelf voor om in 2017 en in 2022 minister te worden. Als ze internationale diplomatie belangrijker vindt dan nationale politiek of partijbelang, waarom aanvaardde dan haar huidige functies?

Mark Rutte staat erom bekend als premier zijn vertrouwelingen lang gesteund te hebben. Van Drimmelen (die zijn lidmaatschap heeft opgezegd) is voorzitter geweest van de talentencommissie. Mocht hij haar ook benaderd hebben om in 2017 minister te worden, kan er sprake zijn van persoonlijke loyaliteit. Wat haar siert, alleen… Zij was vorig jaar degene die Rutte afviel vanwege diens vermeende tekort aan moreel leiderschap. Boemerang?

Zoek de verschillen?

Hoewel allebei middenpartij, lijken CDA en D66 mentale tegenpolen. Dat maakt het ironisch dat ze zich in dezelfde week publicitair in de vingers snijden. Het CDA wordt geleid door Wopke Hoekstra, D66 door Kaag. Geen van beide lijkt geschikt voor die taak.

Oh ja: in 2009 vond het moederbedrijf dat Postbank, dat enkel in Nederland bestond, moest opgaan in ING. De vele reclames met Bekende Nederlanders, het decennium ervoor, waren blijkbaar niet zonde van het geld.

Donderdagmiddag 21 april hield D66 alsnog een persconferentie over de kwestie-Van Drimmelen. Journalisten zijn vooralsnog niet onder de indruk.

Postbank

Nederlandse regeringspartijen: ‘Wij weten wat goed is voor u’