De beste aardappelpuree van Europa vind je in Straatsburg. En wel in het aanbevelingswaardige restaurant Le Pont des Vosges. Liefst met lamssneetjes in het groen. Daar zat ik in maart 2017, met twee auteurs annex Europese parlementsleden om de Europese puree, en vooral die van de Europese Volkspartij, te doorgronden.

Esther de Lange en Ivo Belet hadden net hun twijfels en ambities over de EU in een gedreven boek uitgeschreven, De Kloof met als hamvraag: is Europa nog van ons? We zaten in volle migratiecrisis, in volle strijd tegen IS, in een groeiende afgrond tussen de VS en de Unie. Maar het gesprek vergleed al snel naar een slenk die zich met de dag duidelijker aftekende. Namelijk die tussen de snel naar nationalistisch autoritair rechts wegroetsjende Midden-Europese, voormalige satellietstaten van de Sovjet-Unie, Polen en Hongarije. De Lange en Belet toonden zich zeer bezorgd om het eroderend effect. Dat viel immers niet langer te verhelen in de grootste fractie van het EP, de Europese Volkspartij.

De koekoek in het nest

De avond tevoren was er een lang EVP-beraad geweest over de eigenzinnige, uitdagende koers die Orbán steeds nukkiger voer. En wel zonder rekening te houden met de christendemocratische (later zou ook blijken Europese) waarden. Belet hield de moed erin toen ik vroeg wanneer ze die saletjonker eindelijk de deur zouden wijzen. ‘De Duitsers hebben hem voor het blok gezet’, zei hij, ‘Nog één frats en de EVP zegt hem de wacht aan’. De Duitsers, de kerngroep van de EVP, leggen meer gewicht in de schaal dan alle anderen samen. Ik heb toen verbaasd met de ogen geknipperd en even gemelijk gelachen. De tijd heeft me gelijk gegeven.

Nu, vier jaar later, nu zijn aanwezigheid geen doorslaggevend element meer is om het overwicht van de EVP te laten overhellen, stapt Orbán zelf op. Kop van jut was, zoals gebruikelijk, de gematigde fractieleider Manfred Weber. Die had in 2014 de hamer overgenomen van de veel nijdiger EVP-voorzitter Joseph Daul. Maar net door zijn verzoeningsgezindheid werd hij als zwak en kneedbaar aangezien. Daul aarzelde nooit om de karwats te gebruiken om van de EVP een geolied machtsblok te maken, de spelverdeler (meestal met de socialistische S&D) met stemdiscipline van alle leden. Hij behoedde de erfenis van Wilfried Martens. Die had van bondskanselier Helmut Kohl de wenk gekregen om de EVP groter en steviger te maken dan S&D. Wat Martens ook volbracht. Al moest hij zijn christendemocratisch ideaal danig verwateren.

Hij zag zich gedwongen om ook conservatieve partijen op te nemen (het tijdelijk verbond met de Britse en Deense ‘Democraten’, die in 2009 een eigen ECR oprichtten). Maar ook besmuikte radicaal rechtse groeperingen, zoals de Nea Demokratia (Griekenland), de franquistisch gebleven Partido Popular (Spanje) en zelfs Berlusconi’s Forza Italia. Een niet vol te houden spagaat, toen ook Orbáns Fidesz de liberale internationale de rug toekeerde en zich in 1996 bij de EVP voegde. Hij ontpopte zich tot de koekoek in het nest.

Stokken in de wielen van de EU

Orbán haalde het bloed van onder de nagels van de humane centrumleden. Die maken het gros van de EVP uit. Met de jaren verwierf hij absolute macht in eigen land. Hij stoorde zich steeds minder aan de uitgestippelde lijn van de fractie. Migratie, persvrijheid, minderhedenbescherming, onafhankelijk gerecht, vrijheid van onderwijs en meningsuiting, Europese afspraken… een voor een lapte hij ze aan zijn laars.

Hij liet de neonazipartij Jobbik en de Pijlkruisers het vuile werk doen tegen de Roma en migranten. Hij verwierp de federalistische methode en koos voor ‘illiberalisme’. Met zijn kapitaalkrachtige zakenvrienden kocht hij zowat het hele medialandschap uit (vrijwel alles zit nu in één groep, KESMA). Na uitbanning van de populaire Klubradio in 2020 schiet er van vrije pers nog weinig over. Zijn laatste maatregel van eind februari is dat Magyar Posta vanaf juli geen kranten meer mag bezorgen bij de mensen thuis. Onafhankelijke uitgevers zullen allicht een deal moeten sluiten met Mediaworks van Hongarije’s rijkste man, Lőrinc Mészáros, een jeugdvriend van Orbán. Dat wordt wurgen of hangen.

De laatste jaren stak Orbán ook bewust stokken in de wielen van de Europese besluitvorming. Hij weigerde het spreidingsplan van de Unie voor 160.000 Syrische vluchtelingen in Griekenland uit te voeren. Ook al had hij zelf mee ondertekend in Brussel. Hij verving talloze rechters en rechtsgeleerden en sloot de zogenaamde Sorosuniversiteit (omdat buitenlands eigendom verboden is; alle andere universiteiten — zo meldt de Journal Francophone de Budapest — vallen vanaf 1 augustus onder privéstichtingen die dichtbij de regering staan). Hij stak de middenvinger op naar de strafmaatregelen tegen China en Rusland. En hij doorbrak de eensgezindheid door apart met Turkije te onderhandelen, door de Russen een kerncentrale te laten bouwen, en zich in te schakelen in de ijzeren zijderoute die Peking uitbouwt (tot in Antwerpen en Rotterdam).

Covid als wapen tegen Europese bemoeienis

Dat alles leverde Hongarije in 2018 een vervolging op, het beruchte artikel 7 van het Europees Verdrag. Dat kan zware inbreuken op de democratische waarden en de rechtsstaat bestraffen met boetes en schorsing van stemrecht. Intussen rijfde hij wel omvangrijke subsidies (cohesie- en structuurfondsen) binnen. En met de covidpandemie speelt hij andermaal cavalier seul. Hij heeft als eerste eigenmachtig Russische entstof (Spoetnik V) aangekocht, gevolgd door Slovakije, terwijl Oostenrijk en Denemarken zich in Israël gaan bevoorraden, en hengelt ook naar een Chinees vaccin. Polen en Tsjechië tonen belangstelling.

Covid gebruikt Orbán als wapen tegen de Europese bemoeienis. In zijn korte uittredingsbrief schrijft hij aan Weber: ‘While hundreds of thousands of Europeans are hospitalized and our doctors are saving lives, it is utmost disappointing to see that the EPP Group is paralysed by its inner administrative issues and is trying to mute and disable our democratically elected MEPs’. To add insult to injury, heeft Orbán niks gezegd om uit de EVP zelf te stappen. De hete puree ligt bij Donald Tusk. Evenmin laat hij in zijn kaarten kijken waar zijn 12 EP-verkozenen naartoe gaan: de ECR (die hen warm wil verwelkomen) of ID? En vooral steekt hij nogmaals zijn tong uit. Hongarije is op 2 maart lid geworden van de Powering Past-Coal Alliance om tegen 2030 naar schone, duurzame energie over te stappen. Een Brits-Canadees initiatief. Uitsliepen? Of is zijn kiescampagne voor 2022 al begonnen?

Powering Past-Coal Alliance

Orbán en EVP: de kloof diept zich uit

Kloof tussen EU en Orbán steeds dieper