Zeer binnenkort pakt het Vaticaan uit met een nieuwe apostolische constitutie, kerkelijk ambtenarees voor kerkelijke grondwet. Een van de belangrijkste nieuwigheden wordt wellicht de oprichting van een superdicasterium -dicasteria zijn kerkelijke ministeries- bevoegd voor evangelisatie of geloofsverkondiging.

Propaganda fide

De nieuwe grondwet heet Praedicate Evangelium, ‘predikt het evangelie’. Het nieuwe bestuursorgaan zou het voornaamste departement worden, belangrijker dus dan de Congregatie voor de Geloofsleer. Dat gevreesde departement vindt zijn oorsprong in de Romeinse Inquisitie. Het moet het roomse geloof vrij houden van ketterijen. Naast die taak van doctrinaire waakhond houdt de Congregatie voor de Geloofsleer zich tegenwoordig vooral bezig met het berechten van priesters die beschuldigd werden van seksueel misbruik. Niet minder dan 17 ambtenaren hebben daar een dagtaak aan.

Het superdicasterium voor evangelisatie wordt een samensmelting van de Congregatie voor de Evangelisatie van de Volkeren, beter bekend als Propaganda Fide, en de Pauselijke Raad voor de Promotie van de Nieuwe Evangelisatie. Dat laatste orgaan bestaat pas sinds 2010. Toen vond de toenmalige paus Benedictus XVI dat er dringend iets gedaan moest worden aan de voortschrijdende secularisering van het westen. Desondanks is de ontkerkelijking van de westerse landen sindsdien niet gestopt, wel integendeel. Vandaar blijkbaar de noodzaak om een nieuw bestuursorgaan op te richten, met veel meer armslag.

Kerk verliest gezag

De maatregel is symptomatisch voor de bedenkelijke toestand waarin het katholicisme zich momenteel bevindt. Door de vloedgolf aan misbruikschandalen en de oorspronkelijk slappe reacties daarop heeft de Kerk haar laatste greintje moreel gezag verloren. Het is zeer de vraag of een nieuw departement dat gezag kan herstellen. Veel volk om te gaan missioneren heeft de paus niet meer. In de VS zijn er pogingen aan de gang om via de sociale media te kerstenen. Hulpbisschop van Los Angeles Robert Barron heeft daar zijn levenswerk van gemaakt en niet zonder succes.

De vraag is of paus Franciscus nog resultaten zal zien van zijn structuurhervormingen. De Argentijn wordt zwaar tegengewerkt door de behoudsgezinde krachten in de Curie. Veel tijd rest de man ook niet meer en het helpt ook niet dat zijn voorganger in obscure Duitse bladen essays publiceert waarin de seksuele revolutie van Mei ’68 als de bron van alle kwaad wordt aangewezen.

Missionaire kerk

Paus Franciscus heeft van bij zijn aantreden gezegd dat de Kerk missionair moet zijn. Het is dan ook logisch dat het nog op te richten departement de eerste plaats in de Curie zal bezetten. Ook de naastenliefde ligt Franciscus aan het hart. Vandaar dat er ook een dicasterium voor de Caritas wordt opgericht. Bovendien fuseren de Congregatie voor het Katholieke Onderwijs en de Pauselijke Raad voor Cultuur.

Deze en nog andere nieuwigheden moeten vooral bijdragen tot een mentaliteitswijziging in de Curie. Wie daar werkt, en zeker de topmensen, voelt zich hoog verheven boven de bisschoppen in de rest van de wereld. De nieuwe constitutie geeft elke bisschop, hoe klein ook zijn diocees, hiërarchisch dezelfde macht als het hoofd van een curiedepartement. In de toekomst zullen de kerkelijke departementen zich dus veel meer dienend moeten opstellen. Voor heel wat prelaten is dat een degradatie. De tegenkanting in de Curie is dan ook begrijpelijk.

Alle bisschoppenconferenties hebben intussen de ontwerptekst van de nieuwe constitutie ontvangen. Tegen eind mei moeten ze hun op- en aanmerkingen naar Rome sturen. De pauselijke kroonraad zal alle suggesties evalueren op zijn eerstkomende vergadering van 25 tot 27 juni en twee dagen later zou de paus zijn handtekening plaatsen, op de feestdag van Petrus en Paulus. Daarop volgt een evaluatieperiode van niet minder dan 25 jaar. Rome maalt langzaam.

Praedicate Evangelium

Paus Franciscus kiest voor propaganda