De club van zuiderse landen met de naam BRICS heeft zes nieuwe leden. In het Westen reden voor onrust. Maar dat moeten we toch even relativeren.

Voor de BRICS top in Kaapstad eind augustus, de vijftiende jamboree van de vijf originele leden, zouden veertig landen belangstelling hebben getoond om lid te worden. De ruggengraat van BRICS, geboren in 2001, heeft vijf wervels: Brazilië, Rusland, India en China, in 2010 leverde Zuid-Afrika de S (South-Africa).

Wereldeconomie

De vijf zouden dé krachten worden van een nieuwe wereldeconomie. In Kaapstad kozen zes landen voor het lidmaatschap: Argentinië, Egypte, Ethiopië, Iran, Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten, waardoor BRICS in 2024 elf leden zal tellen.

De Chinese heerser Xi Jinping wil de oude en de nieuwe BRICS’ers laten dansen naar zijn pijpen. Nieuw BRICS is een vehikel om de overmacht van zijn China te versterken, wat nog geen gewonnen koers is. Vooral vanwege de tanende Chinese economie en het afhaken van jonge Chinezen.

Macht

Geopolitiek schaken is ook een karakteristiek van de nieuwe BRICS’ers, voorbeelden zijn Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) die losser willen geraken van de VS en meer ongebreideld eigen initiatieven hopen te nemen. En daarom geen machtiger China wensen. Het bruto binnenlands product (bbp) per hoofd van de bevolking van India is een vijfde van het bbp per hoofd van China en Rusland. De leden van BRICS hebben wel grote olievoorraden en grondstoffen.

Een grote zwakheid van BRICS is, een kandidaat-tegenmacht van de G7, dat het zeer onsamenhangend is en blijft. De spanningen tussen India en China zijn groot en worden groter. De G7 is een intergouvernementeel forum gegroepeerd rond pluralisme, democratie en vrije economie van Canada, Frankrijk, Duitsland, Italië, Japan, het VK, de VS en de EU en omvat, zonder de EU, 10 procent van de wereldbevolking en 30 procent van het wereld-bbp.

Verschillen

De BRICS’ers missen een cement of het zou een vaag, of soms uitdrukkelijker, anti-westers gevoel zijn. Grote politieke, economische en militaire verschillen kenmerken de leden. BRICS zal luider roepen tegen de internationale orde, die vandaag overheerst wordt door het Westen.

Om dat bolwerk in te nemen, schiet de grotere club tekort. Op de gastenlijst aan de Kaap stonden bijvoorbeeld ook Bangladesh en Indonesië, die geen lid werden, en die verklaren dat zij niet-gebonden zijn en blijven, terwijl zij wel afscherming zoeken voor de westerse kritiek op hun mensenrechtenrapport. De twee landen, en het oorspronkelijke BRICS-lid India, zijn democratieën met haken, maar alsnog geen autocratieën met een evenknie van Xi Jinping aan de macht.

Preekstoel

BRICS is een preekstoel waar kritiek kan en mag, op het werken en leiden van de Wereldbank, het Internationaal Muntfonds en de VN-Veiligheidsraad. De BRICS’ers kunnen tellen en beseffen dat hun deel van het wereld-bbp tussen 2001 en 2023 steeg van 8 naar 26 procent. Gelijklopend zakte het percentage van de G7 van 65 naar 43 procent.

BRICS’er zijn is een medaille om trots op te zijn in de nieuwe wereldorde. Maar zij is betrekkelijk. Het bbp van Brazilië, Rusland en Zuid-Afrika steeg de afgelopen tien jaar met minder dan 1 procent per jaar tegenover 6 procent in China en India. Waarom is Rusland luidruchtig bij BRICS en nam het actief deel in Kaapstad? Om vrienden te maken, niet om de economie te bevorderen, en sinds de invasie van Oekraïne is dat extra nuttig.

Motor

China is de motor achter een sterker BRICS en weet dat een andere concurrent van de G7, de Shangai Co-Operation Organisation, enkel Euraziatisch scoort. China is de krachtigst BRICS’er en wil dat geweten hebben. Het Chinese deel van de productie van de losse organisatie steeg tussen 2001 en 2023 van 47 tot 70 procent.

BRICS liet in het verleden proefballonnen op voor concurrenten van de Wereldbank en het IMF. Deze mini-edities blijven in de schaduw staan van de instituten die zij beconcurreren. De mini-Wereldbank heet New Development Bank (NDB) en verstrekte voor 33 miljard dollar kredieten voor ongeveer 100 projecten.

De NDB werft nieuwe leden, die daarom geen BRICS’ers hoeven te zijn, en groeide met Bangladesh, Egypte en de VAE. Tegen de Wereldbank in, waarvan de NDB een contra-macht wil zijn, behouden de vijf oorspronkelijk BRICS’ers 55 procent van de stemrechten. Waarmee hun kritiek op het westerse overwicht bij het IMF en de Wereldbank een deklaag van schijnheiligheid heeft.

Onderdrukking

Vladimir Poetin droomt niet alleen van de onderdrukking en herovering van Oekraïne. Hij hoopt, en er zou aan gewerkt worden, op een reservemunt van de BRICS. Die waan botst met de werkelijkheid en met de onwil van de centrale bankiers van de BRICS-leden om hun macht te verwateren.

Xi Jinping is de baas van BRICS en die Chinese hoofdrol wordt steeds minder gesmaakt, toont een onderzoek van de Amerikaanse denktank Pew Research, die geprezen wordt om haar objectiviteit. Sinds 2019, vindt Pew, is de afkeer van China gestegen, onder meer bij oude en nieuwe BRICS-leden.

De tegenkanting klom in Zuid-Afrika op vier jaar van 35 naar 40 procent, in Brazilië van 27 naar 48 procent, en in India van 46 naar 67 procent. De drie landen zijn democratieën, maar moeten rekening houden met hun publieke opinie. Komt bij dat India rivaliseert met China als leider van het zuiden. BRICS als blok is er nog lang niet.

preekstoel

Blaffende BRICS-landen bijten niet