Prijsafspraken en kartels zijn problematisch. Maar die zijn al lang bij wet verboden, ook in de Verenigde Staten. Iets helemaal anders is de vraag naar de wenselijkheid van prijscontroles. Aanbieders verhinderen om in een krappe markt prijzen te verhogen is dom. Zelfs gevaarlijk.

De Amerikaanse verkiezingen bieden economen een schouwspel van economische ongeletterdheid en voorstellen die ingaan tegen het gezond verstand. Zo was het weer raak met de speech van Kamala Harris op de Democratische Conventie in Chicago. Ze belooft bij wet een einde te maken aan prijsstijgingen voor voeding. Voor Harris lijkt prijsverhoging het werk van sinistere lieden die uit zijn op uitbuiting.

Krapte

Laten we het voorbeeld nemen van een tijdelijke krapte aan brandstof. Op de markt zal dit leiden tot een prijsverhoging. Dat is niet alleen onvermijdelijk, maar ook gewoon wenselijk. Zelfs als bedrijven, die voorraden hebben en dus gekocht hebben tegen lagere prijzen, extra winst kunnen maken.

Hogere brandstofprijzen zullen ervoor zorgen dat mensen die alternatieven zoals het openbaar vervoer hebben, eerder voor dat laatste zullen kiezen. Maar als een wet verhindert dat prijzen ‘opgedreven worden’, zullen vrachtwagens met lege brandstoftank aan de kant van de weg staan. Terwijl ze op dat moment hoognodig zijn om de regio te bevoorraden. Grote magazijnen met voorraden, waardoor essentiële goederen er ook zijn als we die nodig hebben, moeten daartoe geprikkeld worden. Voorraden houden, dat kost nogal wat. Als je weet dat je op een moment van krapte toch een prijslimiet opgelegd krijgt, heeft het aanleggen van voorraad weinig zin.

Na een storm die veel dakpannen heeft beschadigd, is het goed dat sommigen het overschot uit hun kelder willen verkopen. Zelfs tegen een hogere prijs. Prijzen zorgen ervoor dat goederen gaan naar wie ze nodig hebben.

Bedrijven weten dat ze erg moeten oppassen met snelle prijsstijgingen. Supermarkten verkiezen daarom soms, voor bepaalde producten, lege schappen boven het laten oplopen van de prijs. Nogal wat ketens hebben de reputatie dat ze goedkoop inkopen en de lage kosten doorgeven aan de klant. Maar dat bedrijven en sectoren een reputatie ter zake opbouwen, is hun vrije keuze. Iets anders zijn prijscontroles door de overheid.

Leerling-tovenaars

Markies de Condorcet schreef al in 1792 over hongersnoden die uitgelokt werden door het ondoordacht reguleren van de broodprijs. Hij was zeer kritisch over de ‘Loi du Maximum‘, een wet die tijdens de Franse Revolutie was ingevoerd en maximumprijzen vaststelde voor graan en andere essentiële goederen.

We kunnen de schade die we collectief lijden onder de bevolking herverdelen, maar ze wegtoveren is een gevaarlijke illusie

Een echte ramp leidt er nu eenmaal toe dat het werkelijk (reëel) inkomen daalt. We kunnen de schade die we collectief lijden onder de bevolking herverdelen. Maar ze wegtoveren is een gevaarlijke illusie. Uiteraard houdt niemand van hogere prijzen. Ze treffen je in de mogelijkheid om met je inkomen hetzelfde te blijven doen. Dit betekent niet dat er geen hulp gegeven kan worden. Maar economen pleiten ervoor dat dit niet moet gebeuren door prijscontroles door de overheid. Rampenfondsen kunnen mensen die getroffen zijn een bedrag uitbetalen. Dit houdt veel minder gevaar in dan prijscontroles.

Het is verontrustend te noemen dat politici anno 2024 bij verkiezingen opnieuw recepten als prijscontrole voorstellen. Het wijst er niet alleen op dat er leerling-tovenaars zijn die slecht beleid in de aanbieding hebben; het is ook bewijs ervan dat de bevolking bereid is remedies te geloven die al zoveel keer bewezen hebben dat ze uit gebakken lucht bestaan.

prijsverhoging

Verkiezingen? Opgepast voor economische onzin

Zweedse verdovingstactiek