Op 8 november staan er in de Verenigde Staten tussentijdse parlementsverkiezingen gepland. Deze verkiezingen – ook wel ‘midterms’ genoemd, omdat zij halverwege een presidentiële ambtstermijn vallen – zullen bepalen welke politieke partij de volgende twee jaar de plak zwaait op Capitol Hill. Momenteel is dat de Democratische Partij, die naast het Witte Huis ook beide kamers van het Congres controleert.

Een voorzichtige gokker zet zijn geld in op een Republikeinse machtsovername. Toch valt het nog te bezien of de Grand Old Party volgend jaar de dienst uitmaakt in beide kamers van het parlement. Een Republikeinse meerderheid in het Huis van Afgevaardigden lijkt gegarandeerd, maar in de Senaat wordt het een dubbeltje op zijn kant. Bovendien is niet enkel het bestaan, maar ook de omvang van de parlementaire meerderheid van belang. Hierna worden vijf factoren besproken die het uiteindelijke resultaat zullen beïnvloeden.

1. De schuldvraag

Het ging wel eens beter met de Verenigde Staten. Torenhoge inflatie, stijgende interesten, een cultuurstrijd, welig tierende misdaad in de binnensteden, een (humanitaire) crisis aan de grens met Mexico, de mislukte terugtrekking uit Afghanistan, de kans op een nucleaire oorlog met de Russische Federatie en de maatschappelijke polarisatie als gevolg van het coronabeleid: het zijn maar enkele van de redenen waarom zo’n zeventig procent van de Amerikanen denkt dat het met hun land de verkeerde richting uitgaat.

Wie ooit in een slecht draaiende onderneming heeft gewerkt, weet dat de sleutel tot overleven binnen zo’n organisatie de ‘aannemelijke ontkenning’ (‘plausible deniability’) is. Men moet op plausibele wijze kunnen beweren dat de slechte resultaten niets met hem of haar te maken hebben – en bij voorkeur in één beweging de ‘echte’ verantwoordelijke aanwijzen. Dat is in de politiek niet anders. Slechts zelden wordt een parlementslid afgerekend op slecht beleid: hij kan immers geloofwaardig claimen dat hij van niets wist, niet aan de knoppen zat en slechts instructies van hogerop volgde. (Dat zo’n uitleg überhaupt geloofwaardig is, is een ander probleem.)

Republikeinen proberen het electoraat te overtuigen dat de belabberde situatie het gevolg is van de Democratische (hoofdletter ‘d’) machtsuitoefening. Dat de Democratische Partij ‘unified control of government’ heeft, werkt daarbij in het hun voordeel. Democraten kunnen immers bezwaarlijk beweren dat zij geen schuld treffen wanneer zij zowel de wetgevende als de uitvoerende macht controleren. Republikeinen maken van de midterms daarom een referendum over de zittende president en zijn partij. Een verstandige strategie, gelet op de teleurstellende populariteitspeilingen die Biden achtervolgen.

2. Het probleem of de oplossing?

Het is evenwel niet zo dat ontevreden Amerikanen per definitie Republikeins stemmen. Zo zijn er heel wat Democraten die teleurgesteld zijn in Joe Biden en toch voor een Democratische kandidaat zullen kiezen. Hun teleurstelling maakt van hen immers geen Republikein. Ook zijn er miljoenen Amerikanen die op de huidige president stemden om Donald Trump uit het Witte Huis te verjagen, maar er weinig voor voelen om op een Democraat te stemmen nu deze ‘acute dreiging’ werd geneutraliseerd. Het valt te bezien of deze burgers naar de stembus trekken om een Republikein te verkiezen, of gewoon thuisblijven.

Republikeinen willen gezien worden als de oplossing, niet als een verergering van het probleem. De GOP moet het bestaande ongenoegen kanaliseren naar haar kandidaten in de verschillende kiesdistricten en deelstaten. Slagen Republikeinen er niet in om hun conservatieve agenda als een geloofwaardig alternatief voor het huidig beleid te presenteren, dan zullen zij niet profiteren van de impopulariteit van de president. Aangezien er geen opkomstplicht/kiesplicht bestaat in de Verenigde Staten, moeten Amerikaanse burgers immers niet kiezen tussen de pest en de cholera.

3. Project Fear

‘It’s the economy, stupid’. Dat wist James Carville, campagneleider van Bill Clinton, al in 1992. Mensen maken zich in de eerste plaats zorgen om hun portemonnee. Wanneer hun materiële welvaart te wensen overlaat, hebben zij weinig tijd om zich zorgen te maken om andere zaken. Zitten zij er warmpjes bij, dan hebben ze de tijd en energie om zich toe te leggen op onderwerpen die slechts indirect, of zelfs helemaal niet met hun economische status te maken hebben.

Uit een recente peiling blijkt dat 42 procent van de Amerikaanse bevolking ‘de economie’ als belangrijkste zorg ervaart. Geen enkele andere optie kwam boven de 20 procent uit. Gelet op de inflatieproblematiek en de stijgende interestvoeten is dat niet verwonderlijk. Democratische politici in Washington D.C. lijken evenwel meer bezig met het dagvaarden van Donald Trump en het ‘beschermen van de democratie’ dan met het erkennen en aanpakken van de economische malaise.

Helemaal eerlijk is dat natuurlijk niet: er bestaat geen ‘quick fix’ waarmee Biden en co de inflatie op korte termijn structureel kunnen aanpakken. Maar dat betekent niet dat het doorsnee gezin zich laat afleiden door – om een term uit de Britse politiek te plukken – ‘Project Fear’, het idee dat een Republikeinse machtsovername in de federale hoofdstad een tijdperk van autocratie, vrouwenonderdrukking en klimaatrampen inluidt. Die thema’s krijgen dan wel veel likes en retweets op Twitter, Amerikanen in de echte wereld lijken zich er maar weinig van aan te trekken.

4. De Trumpfactor

Wie ‘Project Fear’ zegt, zegt ‘Donald Trump’. Democraten proberen hun Republikeinse tegenstanders consistent af te schilderen als handpoppen van de oud-president. Hun verkiezing, zo luidt het, zou niet enkel een verderzetting beteken van zijn agenda – die was an sich immers niet impopulair – maar ook (en vooral) een garantie zijn voor de verdere implosie van het Amerikaans politiek systeem. Donald Trump is gevaarlijk, dus is kandidaat ‘X’ (naam in te vullen) eveneens gevaarlijk.

Het doelpubliek is duidelijk: onafhankelijke kiezers die zich doorgaans eerder aangetrokken voelen tot de Republikeinse Partij, maar geschokt waren door de retoriek en het handelen van de oud-president in de nasleep van de presidentsverkiezing. Vertrouwen zij de Grand Old Party nog voldoende om de teugels in handen te nemen, of is de GOP dermate verbrand dat deze kiezers tegen hun beleidsvoorkeuren in op de Democratische Partij stemmen?

Het probleem met deze strategie is duidelijk: Donald Trumps naam staat niet op het stembiljet. Toen Trump nog president was, was het eenvoudiger om Republikeinse politici te associëren met hun partijleider. De verwachting was immers dat Republikeinse verkozenen jaknikkers zouden zijn voor de plannen van de president. Sinds zijn vertrek uit het Witte Huis is de voormalige president echter niet meer de boeman van weleer.

5. De kandidaat

Tot slot is er de vraag in welke mate de kandidaat een impact heeft op het resultaat van een verkiezing. Instinctief zou men verwachten dat de identiteit van de politicus een grote invloed heeft op het verkiezingsresultaat. Van wie uiteindelijk plaatsneemt in een parlementszetel worden er immers specifieke kwaliteiten (intelligentie, ervaring, empathie etc.) verwacht die niet noodzakelijk in ieder van ons aanwezig zijn.

In het gepolariseerde tweepartijensysteem van de Verenigde Staten is de identiteit van de kandidaat evenwel van secundair belang. Amerikanen met een eerder conservatief gedachtegoed zullen Republikeins stemmen, terwijl aanhangers van de progressieve ideologie hun stem zullen uitbrengen op een Democraat. Na een bittere voorverkiezing ziet men weleens dat aanhangers van de verslagen kandidaat initieel hun steun weerhouden voor de winnaar. Deze kiezers keren na enkele weken mopperen echter bijna steeds terug naar de vertrouwde partijstal.

Het voorgaande betekent niet dat de identiteit van een kandidaat geen impact kan hebben op de uitslag, wel dat deze meestal beperkt blijft tot enkele procentpunten. Zo zagen we in de weken na de gecontesteerde voorverkiezingen in Arizona, Pennsylvania, New Hampshire, Georgia en Ohio, dat de Republikeinse vaandeldragers slechter peilden dan gehoopt. Nu de eigenlijke verkiezing in zicht komt, lijken Republikeinen (en Democraten) meer waarde te hechten aan het verslaan van de tegenstrever dan aan hun bedenkingen bij hun partijgenoot.

Project Fear

Matt Hancock: “Wanneer zetten we de nieuwe variant in?”

Amerika kiest: de ‘midterms’ in 5 factoren