Minister De Block liet onlangs weten dat België en Portugal samen de laatste EU-lidstaten zijn ‘die een grote zorghervorming nog moeten doorvoeren’. Nochtans dringt deze zich op: alleen al door de vergrijzing zullen de zorguitgaven in ons land jaarlijks met meer dan 2 miljard stijgen. Medeverantwoordelijk hiervoor is de sluipende toename van de steeds maar duurder worden ingrepen, onder meer op het vlak van de strijd tegen kanker – om maar te zwijgen over corona.

Los van het financiële plaatje rijst de vraag: hoe kwaliteitsvol is onze nationale gezondheidzorg? Dat zou een zicht kunnen geven op de kosten-batenverhouding van onze medische ingrepen. Het is een vraag die wat ondergesneeuwd is in deze crisistijd waar de ziekenhuizen vol lagen met besmette coronapatiënten (hopelijk kunnen we hier blijven spreken in de verleden tijd). Laten we proberen hierop te antwoorden.

Hoe definiëren we die kwaliteit van de medische interventies?

Er zijn twee manieren om de effectiviteit van onze gezondheidszorg te beoordelen: een subjectieve en een objectieve. Over de eerste gaan we kort zijn, die bestaat erin dat we gewoon aan de burgers vragen hoe ze het niveau van de door hen ervaren medische dienstverlening inschatten. Maar die evaluatie is niet altijd even betrouwbaar.

Daarom zal men de kwaliteit van de medische zorgen eerder willen ramen aan de hand van objectiveerbare parameters. Voorbeelden kunnen zijn: de succesratio van courante medische handelingen (zoals bv. het plaatsen van een heupprothese), het voorkomen van infecties te wijten aan ziekenhuisbacteriën, de doorlooptijd tussen een medische diagnose en de daaropvolgende operatieve ingreep.

Twee hitparades worden in dit verband vaak vermeld. De eerste situeert zich op wereldniveau, de andere beperkt zich tot ons eigen continent.

Ons land komt niet in de top-20 op wereldniveau

Het gerenommeerde Legatum Instituut, een onderzoeksinstelling gevestigd in Londen, publiceert jaarlijks een wereldwijd welvaartsklassement, de Prosperty Index genoemd. Daarbij vergelijkt het 104 variabelen, uitgesplitst in negen thema’s. Een van de belangrijkste daarin heeft betrekking op de vraag hoe gezond de gemiddelde ingezetene van elk land is. Dat wordt gemeten aan de hand van drie indicatoren, namelijk de basale geestelijke en lichamelijke gezondheid, de kwaliteit van gezondheidsvoorzieningen en het niveau van de preventieve zorgen in het algemeen.

Nog niet zo lang geleden verscheen het laatste rapport dat slaat op het jaar 2019 Het onderzoeksbureau concludeert dat er nogal wat Aziatische landen in de top tien staan (Singapore, Japan, Zuid-Korea en Hongkong). Wanneer we ons tot Europa beperken scoren Zwitserland, Noorwegen, IJsland, Denemarken, Nederland en Oostenrijk erg hoog. België staat slechts 24ste, en dat is een flinke terugval ten aanzien van de meting in 2017, toen we nog op een eervolle elfde plaats eindigden. Rangordes kunnen inderdaad nogal verschuiven in de loop der tijden: in die laatste peiling ontbraken Denemarken en Finland opvallend uit de top, maar die blijken sindsdien een stevig tandje bijgestoken te hebben…

Scoren we beter in de Europees competitie?

De Euro Health Consumer Index is een vergelijking van Europese gezondheidszorgsystemen op basis van wachttijden, resultaten en vrijgevigheid. De informatie wordt gepresenteerd als een grafische index die wordt samengesteld door het Health Consumer Powerhouse, een internationale organisatie gevestigd in Parijs.

Hun laatste ranking dateert van 2018. Het is interessante literatuur en de kaft van het rapport alleen al maakt duidelijk waarover het gaat: ze toont een kaart van Europa en geeft via kleurtjes een helikopterzicht op de pikorde op het vlak van de gezondheidzorg op ons continent. Dat plaatje is weinig verrassend: Scandinavië en West-Europa tonen groen, terwijl de zuiderse (met uitzondering van Portugal, dat bij de top staat) en centraal-Europese landen het eerder matig doen. Bij deze middencategorie horen ook zowel Groot-Brittannië als de Ierse Republiek. De usual suspects vormen het staartpeloton: de Oost-Europese lidstaten van de EU (met uitzondering van Estland, het vroegere Tchechoslovakije en verrassend genoeg het tweespan Servië en Montenegro) en Griekenland.

Een beter zicht

Deze Europese studie omvat meer parameters, die bovendien stelselmatig worden uitgebreid en onderworpen aan verfijndere analyses dan de eerstgenoemde; soms worden na verloop van tijd ook meeteenheden afgevoerd die onnauwkeurig zijn gebleken. Dit jaarlijkse overzicht lijkt dus een nauwkeuriger beeld te schetsen dan het voorgaande. Wat komt eruit?

De auteurs stellen vast dat het gemiddelde prestatieniveau in Europa blijft stijgen. Wel schrijven ze dat er niet altijd een correlatie bestaat tussen de in de gezondheidszorg geïnvesteerde middelen en de prestaties. Dat verrast niet, want er is geen land dat meer investeert in de medische sector dan de Verenigde Staten – met een meer dan middelmatig resultaat tot gevolg.

Voor de haastige lezer. Hieronder de top drie: als eerste Zwitserland, gevolgd door Denemarken en daarna Noorwegen. België staat vijfde, en het rapport stelt dat ons land de voorbije jaren systematisch aan het opschuiven is naar de top. Andere landen verliezen dan weer wat vaart. Nederland is uit het koppeleton weggevallen; dat geldt evenzeer voor Frankrijk.

En binnen België?

Het zou raar zijn, mocht er in ons eigen land geen niveauverschil bestaan inzake de gezondheidszorg tussen noord en zuid – want dat is het geval voor zowat elk denkbaar aspect van ons overheidsbeleid. Alvast blijkt uit de cijfertjes dat de gemiddelde investering per hoofd van de bevolking vergelijkbaar is tussen Vlaanderen en Wallonië. Maar natuurlijk liggen de verzamelde inkomsten voor het sociale-zekerheidsstelsel een stuk hoger in het noorden van het land (hoofdzakelijk te wijten aan het feit dat daar meer mensen aan het werk zijn, die bovendien een hoger gemiddeld loon incasseren), zodat de gezondheidszorg globaal genomen wel degelijk instaat voor een behoorlijke zuidwaarts gerichte transfer.

Het uitgavenpatroon is dus vergelijkbaar overheen de verschillende landsgedeelten. Maar wat betekent dit voor de kwaliteit van de medische dienstverlening? Daarover bestaan naar ons weten geen cijfers. Indirecte aanwijzingen voor het performant verschil kwamen aan het licht in de loop van deze coronacrisis. Zo blijkt de mortaliteit in Vlaamse ziekenhuizen te wijten aan Covid-19 relatief gezien een stuk lager te liggen dan deze in de andere gewesten. Hetzelfde is zonder enige twijfel ook het geval in de rust- en verzorgingstehuizen.

Het gegeven dat de eerstelijnsgezondheidszorg en de preventieve geneeskunde beter uitgebouwd zijn in het noorden van het land ligt in dezelfde lijn. Het zou dus wel kunnen dat Vlaanderen een trapje hoger in de beide hogervermelde internationale pikordes zou komen te staan, mochten deze hun scoring op regioniveau uitvoeren. Datzelfde zou overigens ook gelden voor Italië, waar de medische zorgen in het noorden van wereldformaat zouden staan – terwijl iedereen zedig zwijgt over de situatie in het zuiden.

Prosperty Index

De Belgische gezondheidszorg in vergelijkend perspectief