Wie geef je als overheid welke financiële steun in deze bijzondere tijden? Dat is vooreerst een politieke vraag. Politiek niet in de zin van partijpolitiek, maar in de zin van beleidskeuzes maken. Over één ding zal iedereen het eens zijn; eenmaal die keuze gemaakt is, moet de uitvoering daarvan zo efficiënt mogelijk gebeuren. De schaarse middelen moeten terecht komen bij hen die het echt nodig hebben. Dat is volgens mij nu helemaal niet het geval.

Soorten belastingen en subsidies

Het uitdelen van overheidsgeld is het omgekeerde van het innen van belastingen. Naast progressieve, degressieve en proportionele belastingen bestaan er ook regressieve belastingen. Dat zijn belastingen die bestaan uit een vast bedrag voor iedereen. Ze werken dus omgekeerd herverdelend, omdat ze voor de ‘kleine man’ een grotere hap uit zijn budget betekenen. Het bekendste recente voorbeeld was de Turteltaks (een vast bedrag per elektriciteitsaansluiting). De forfaitaire provinciebelasting en de vaste bijdrage voor het ophalen van het huisvuil zijn andere voorbeelden.

Wanneer de overheid geld uitdeelt in de vorm van een premie, een subsidie of een belastingkorting, kan ze dat dus ook op deze vier manieren doen. Vaak wordt er gekozen voor een vast bedrag voor iedereen, een soort regressieve subsidie.

Kinderloze kassierster betaalt mee kindergeld CEO

Het bekendste voorbeeld is het kindergeld (basisbedrag). Elke ouder krijgt een identiek bedrag, ongeacht inkomen of vermogen. Je kan dit zien als een herverdeling van de hele bevolking naar de mensen met kinderen — die later de pensioenen moeten betalen. Feit blijft dat de kinderloze kassierster die halftijds werkt meebetaalt aan het kindergeld van de CEO van een Bel20-bedrijf. Werken met een vast bedrag voor iedereen heeft steeds het nadeel dat een deel van je subsidiebudget terecht komt bij mensen die het helemaal niet nodig hebben. Aan de andere kant is het maar een druppel op een hete plaat voor hen die het echt nodig hebben.

Dat dreigt nu ook te gebeuren met de Vlaamse corona-energiepremie van € 202,68 (wie verzint dit bedrag?) die toegekend wordt aan iedereen die tijdelijk werkloos wordt. Dat is schieten met een kanon op een virus. Het zijn uitzonderlijke tijden en door de hijgerige berichtgeving zag de Vlaamse regering zich misschien verplicht om ‘iets’ te doen. Maar wat is er mis met te zeggen: ‘Beste Vlamingen, geef ons een paar dagen om doordachte, doelgerichte maatregelen uit te werken.’

Privacy-obsessie

Bij het uitwerken van zo’n fijnmazige maatregelen heeft elke overheid in dit land een enorme handicap. Ze kan zich namelijk enkel baseren op de administratieve, juridische situatie van een persoon, maar heeft geen flauw idee van zijn werkelijke economische situatie. Dit komt enerzijds door een enorme versnippering van diensten en het dus niet centraliseren bij één dienst van alle (fiscale) gegevens. Maar anderzijds en vooral door onze invulling van het begrip privacy. Die obsessie voor privacy is geen fataliteit maar een keuze.

Privacy is echter een gelaagd begrip. De overheid hoeft inderdaad niet te weten welke tijdschriften ik lees. Of van welke hobbyclubs ik lid ben, welke mijn favoriete websites zijn. Maar als ik als burger een claim leg op die overheid door aanspraak te maken op een premie, subsidie of ander fiscaal douceurtje, moet ik dan niet bereid zijn om mijn financiële privacy op te geven? Is het echt zo’n drama dat de Vlaamse overheid, alvorens mij blindelings de corona-energiepremie toe te kennen, kan nagaan hoeveel spaargeld ik heb? Hoeveel mijn partner verdient? Welke sommen ik recent geërfd heb, hoeveel huurinkomsten ik heb? Of mijn werkgever het loonverlies bijpast? Dit blindvaren door de overheid kost handenvol geld. Geld dat al op was.

Naar een nieuw fiscaal en sociaal pact

Het voordeel van deze coronacrisis is misschien dat de oefening van het hertekenen van onze totaal uitgeleefde fiscale en sociale koterij sneller begint. Dat we dus eerder van een totaal nieuw blad kunnen beginnen. Een nieuw fiscaal en sociaal pact, waarin de overheid achterdocht inruilt voor vertrouwen. En waarin de belastingbetaler wat meer burgerzin aan de dag legt.

Over burgerzin gesproken, de Vlaamse regering heeft met deze corona-energiepremie een unieke kans gemist om deze wat aan te scherpen. Stel dat deze premie niet automatisch zou worden toegekend maar enkel na een verklaring op eer dat men ze echt nodig heeft. Tel uit je winst!

provinciebelasting

Ook in coronatijden: rustig ademhalen bij het uitdelen van geld