In de discussie over woke en cancel culture wordt er vaak aangehaald dat de academische vrijheid bedreigd wordt. Zijn universiteiten het leidend voorwerp van een ideeënoorlog? In deze aflevering van Doorbraak Radio geeft Bram De Ridder, postdoctoraal onderzoeker geschiedenis aan de KU Leuven, meer uitleg over zijn opiniestuk over ‘woke aan de universiteiten’.

Ideologische en economische redenen

De Ridder velt geen oordeel of woke al dan niet een probleem vormt, maar stelt in zijn opiniestuk wel duidelijk dat de marktwerking een invloed heeft op de Vlaamse universiteiten. We geloven maar al te graag dat universiteiten gestoeld zijn op marktonafhankelijke verlichtingswaarden. Maar naast de ideologische aspecten moet er ook gekeken worden naar de economische redenen voor universiteiten om woke te zijn.

Woke duikt vooral op in Amerikaanse universiteiten doordat de marktwerking daar zeer sterk speelt. Er zit meer achter de opkomst van de woke-beweging aan universiteiten dan een ideologisch programma, zegt De Ridder. ‘Veel heeft te maken met hoe universiteiten gefinancierd zijn.’

Volgens De Ridder reageren universiteiten dus op de economische situatie omdat ze, net zoals privébedrijven, marktaandeel willen verwerven. Daarnaast is het in kaart brengen van hoe het gesteld is met de woke-beweging aan de universiteiten zeer moeilijk, zegt De Ridder. ‘De definitie van wat woke betekent is immers zeer ideologisch gekleurd.’

Cancel culture, een begrip dat meerdere ladingen dekt

Net zoals bij woke bestaat er geen eenduidige definitie van wat cancel culture is. De Ridder benadrukt dat het niet aan hem is om als wetenschapper te gaan bepalen wat cancel culture is en wat niet. ‘Dat is aan de maatschappij, opiniemakers en politici’. Het debat over woke en cancel culture leeft wel duidelijk en door de verschillende definities die deze fenomenen kunnen krijgen wordt het moeilijk om academisch onderzoek hiernaar te doen.

De Ridder wil hierbij wel een duidelijk onderscheid maken tussen de academische en politieke wereld. ‘Woke wordt door zowel links- progressieve als rechts-conservatieve bewegingen gedefinieerd volgens de legitieme ideologische strijd.’ Het is niet aan onderzoekers om hierover een standpunt in te nemen, zegt De Ridder. ‘Wat de academische wereld betreft is het moeilijk om de termen woke en cancel culture in het debat over de academische vrijheid te brengen.’ De lijnen van wat academische vrijheid inhoudt zijn duidelijk bepaald, dit moet losgetrokken worden van de ideologische discussie over de term woke, vindt De Ridder.

Publieke financiering universiteiten

De onafhankelijkheid en academische vrijheid van Vlaamse universiteiten wordt grotendeels gevormd door de publieke financiering. In de Angelsaksische wereld is dit bijvoorbeeld helemaal anders. Private financiering speelt daar een grotere rol waardoor er meer marktwerking speelt.

‘De Amerikaanse universiteiten zijn niet te vergelijken met onze academische wereld.’ Amerikaanse professoren gaan zich dus ook richten op andere doelgroepen om financieel te overleven. Ook in Nederland functioneren de universiteiten niet zoals bij ons. Nederlandse universiteiten staan financieel sterk onder druk, worden bestuurd door managers in plaats van hoogleraren en moeten buitenlandse studenten aantrekken om financieel overeind te blijven.

Hierdoor ontstaat er een extreme reactie om het publiek niet te verliezen door enerzijds te woke te zijn of anderzijds niet woke genoeg te zijn, zegt De Ridder. ‘Onze Vlaamse universiteiten moeten dus over de financiële middelen blijven beschikken om onafhankelijk te blijven.’

Onderzoek naar woke

De meeste onderzoeken naar woke aan universiteiten zijn bovendien toegespitst op buitenlandse voorbeelden. De testcases zijn beperkt en er komen ook weinig significante vaststellingen bovendrijven. Het enige significante element dat uit de onderzoeken blijkt is dat wanneer de druk om ontslag te nemen aan de universiteit uit rechtste hoek komt er één kans op vier is om daarbij ook bedreigd te worden.

Wie uit de linkerhoek onder vuur wordt genomen heeft slechts één kans op tien om ook bedreigd te worden. ‘Als academicus is het moeilijk om een duidelijk beeld te maken van woke aan de universiteiten omdat het vooral gekleurd wordt door individuele cases.’ Vaak wordt wie woke als onderzoeker in kaart probeert te brengen ook zelf weggezet als woke.

Redacteur artikel: Rani De Leeneer

publieke middelen

Bram De Ridder: ‘Publieke middelen ontmoedigen woke op Vlaamse universiteiten’